توليد و خريد و فروش انواع دستگاه هاي شهربازي در انواع سايزهاي غول پيكر ،متوسط و كوچك با قابليت ارائه و توزيع به اقصي نقاط كشور و امكان صادرات و واردات با كشورهاي خارجي .ارائه خدمات تخصصي و مشاوره استاندارد سازي و توليد كننده تجهيزات و استانداردهاي شهربازي .همكاري در حوزه طراحي و نصب تجهيزات و فضاي شهربازي سرپوشيده و سرباز از صفر تا صد منوط به دارا بودن پروانه استاندارد از طرف توليد كننده يا وارد كننده.
انواع ماشين هاي شارژي با پيست و بدون نياز به پيست با قابليت نگهداري 8 ساعت شارژ و 2 ساعت شارژپذيري در سه رنگ متفاوت.انواع تكان دهنده ها در طرح ها و رنگ هاي متفاوت با نورپردازي و موزيكال استثنايي در انواع شخصيت هاي كارتوني محبوب بچه ها.
ماشين هاي كوبنده ي پيست مونتاژ ايران با موتور تقويت شده با آنتن و بدون آنتن وارداتي چين
قطار خانواده*مري گراند*قطار تكنفره-دو نفره*هلي كوپتر انگري برد*كشتي صبا*رنجر*سفينه*چرخ و فلك*هاكي *ترامپولين*جان پينگ*ترن*ترن ليزري*يوفو*قصر بادي*قلعه بازي*دستگاه آفتاب مهتاب*انواع دستگاه هاي تك سرنشين*هليكوپتر انگري برد*دستگاه جديد و فوق العاده زيباي spead car *جنس فايبر گلاس-توليد داخلي*يك سال گارانتي ساخت*10 سال خدمات پس از فروش*مجهز به ريموت*مقاوم در مقابل نور و فضاي باز
سازه هاي فوق العاده مستحكم*دستگاههاي صفر و كاركرده كم ،با نازلترين قيمت و ضمانت بي قيد و شرط*داراي نيرو محركه ها فوق العاده*
تمامي دستگاهها آماده تحويل زير نظر بزرگترين گروه سازنده دستگاههاي شهربازي با تاييد استاندارد ملي ايران و استاندارد اروپا*پردرآمد ترين دستگاههاي شهر بازي را با نازلترين قيمت از ما بخواهيد.
استخر توپ*قصر بادي*قصر شادي*سينما 6 بعدي*ايرهاكي*گيم موتور با دكور و تكنولوژي مدل هاي تايواني و ژاپني*رنگين كمان*هواپيما*تاب حلزوني*ميني بسكت*انواع گيم هاي لاتاري*موتور شارژي قابل استفاده بر روي هر سطحي*دستگاه هاي سالني*هاكي*قلعه بازي*ماشين هاي كوبنده*يوفو*ترن ليزري*سافت پلي*فريزبي*ترن يو*انواع دستگاه هاي فضاي باز و سالني*
كشتي صبا 24 نفره با استراكچر 32 نفره*كشتي صبا40 نفره كاركرده*محصول جديد بسيار مهيج و پرطرفدارويدئو گيم موتور GP*ايرهاكي مولتي كالر*فروش ويژه گيم هاي سالني*
بيش از 30 مدل دستگاه تك سرنشين جهت ديدن انواع مدل ها و اطلاع از قيمت ها در كانال ما عضو شويدt.me/soroursanat
رنجر با ظرفيت 24 نفر*اوليشن با ظرفيت 24 نفر-قابليت گردش 360 درجه و گردش بشقاب*ستاره آتشين*صندلي پرنده*تاب اسكاي*براي ديدن كليپ ها و اطلاعات بيشتر به كانال تلگرامي ما بپيونديد*
چرخ و فلك 30 متري*بازي مهيج و پرفروش دربي-رقابت 3 تا 5 شركت كننده همزمان- امكان تغيير تعداد لاين ها – امكان تغيير اندازه متناسب با فضاي شهربازي*چرخ و فلك 16 الي 70 متري*ظرفيت بستگي به ارتفاع دارد-برق مصرفي 20 الي 70 كيلو وات.
برچسب:
دستگاه هاي شهربازي،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۲۵:۲۸ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع:
ره‌آورد
ره‌آوردهاي بوكان، شامل غذاهاي سنتي، سوغات و صنايع دستي
غذاهاي سنتي[۲۶۵]
دلمهٔ برگ مو بوكان
دلمهٔ برگ مو
آبگوشت محلي
آش دوغ
كلانه
بلغور (بروش يا برويش)
كنگر و ماست
گيلاخه
كوكو سبزي
شورمزه
اسفناج
هليماو
كوفته
لقمه قازي و باميه، شيريني معروف بوكان
نوعي از ترشي محلي بوكان
سوغات[۲۶۶]
فرش دستباف بوكان
باميه و لقمه قازي (نوعي شيريني)
كلوچه‌هاي محلي
تخم آفتابگردان
ترشي محلي
ماهي قزل‌آلا
ميوه‌هاي فصلي
گياهان خوراكي (قارچ، ريواس، كنگر، اسفناج)
عسل
پنير كوزه
صنايع دستي[۲۶۷]
قالي بافي
بافتني‌هاي سنتي (كلاه، جوراب و غيره)
سجاده‌بافي
فرش دستباف
جاجيم
مليله‌دوزي و گلدوزي
گليم
كلاش
طرح‌هاي چرمي
طرح‌هاي چوبي
قالي بافي يكي از مهمترين صادرات صنايع دستي بوكان در آذربايجان غربي به‌شمار مي‌رود كه به خارج از ايران صادر مي‌شود.[۲۶۸] درهمين رابطه تالار مجلس فرانسه با فرش قاليبافان بوكاني با ۳۵۰ متر مربع مساحت[۲۶۹] تزيين شده‌است.[۲۷۰] هشتادو پنج درصد فرش توليدي اين شهرستان به خارج از كشور صادر و مابقي آن در داخل كشور مورد استفاده قرار مي‌گيرد.[۲۷۱] فرش بوكان به‌علت طراحي ويژه و كيفيت بالا داراي شهرت است.
يادداشت
نام پيشين مهاباد
در كتاب ايل فراموش شده (خلكي نامه) نوشته محمد بهرام بيگي، بارها به درگيري اُمرا و قدرتمندان مكري ساوجبلاغ با مالكين و ايل‌هاي مستقر در بوكان اشاره شده است بخصوص اختلافات عزيزخان مكري با رئيس قبايلي كه اصرار برماندن در بوكان را داشته‌اند.
شباهت بسياري از نظر شكل، رنگ، حصار و ديوارها ميان تپهٔ قلايچي و تپه هگمتانه وجود دارد
علي آقا عليار يا معروف به اميراسعد، رئيس ايل دهبكري‌ها و عشاير در بوكان بود.
نطق سليمان انوشيرواني: يكي از تقاضاهائي كه مردم بوكان داشتند اين بود كه بخش بوكان تبديل به شهرستان به شود و من چهار سال در اينباره تلاش كردم و زحمت كشيدم اما اينكار انجام نشد گناه وزارت كشور نبود بلكه علت دايره تقسيمات كشوري بود كه مرتب نوسان داشت و از اين وزارتخانه به آن وزارتخانه مي‌رفت؛ ولي به هرحال وعده كردند كه در اولين فرصت بوكان شهرستان به شود.
The Jews of Iran in the nineteenteh century: aspects of history, commuity and culture
بازار قديمي و سرپوشيده‌اي است كه در مركز شهر قرار دارد.
در فهرست نام بوكان به صورت "Bokay" (possibly Bukan) ذكر شده است.
پانويس
«نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن ۱۳۹۵». درگاه ملي مركز آمار ايران، ۲۳ اسفند ۱۳۹۵. بازبيني‌شده در ۷ فروردين ۱۳۹۶.
بهرام سرمست، نادر زالي، انتظام فضايي شبكهٔ شهري و برنامه‌ريزي جمعيتي در افق سال ۱۴۰۰- مطالعهٔ موردي: آذربايجان، ۱۶.
«موقعيت جغرافيايي و تاريخي شهرستان بوكان». شهرداري بوكان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۹۳.
ايرنا. «۶۰ درصد از مشكلات شهر بوكان با ايجاد مجتمع صنوف آلاينده مرتفع مي‌شود». ۲۲ مرداد ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ اردبيشهت ۱۳۹۴.
شورش خالدي، نقشهٔ مصور گردشگري و فرهنگي شهر بوكان، ص ۱، موقعيت بوكان.
«آب و هواي بوكان». اطلاعات اقليم، ۱۳۸۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۷ آبان ۱۳۹۳.
شورش خالدي، نقشهٔ مصور گردشگري و فرهنگي شهر بوكان، صفحهٔ ۱، موقعيت و اطلاعاتي در مورد بوكان.
«گزيده اطلاعات». استان آذربايجان‌غربي، معاونت برنامه‌ريزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۲ مرداد ۱۳۹۳.
«اعلام شماره جديد». مخابرات استان آذربايجان غربي. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«شهردار بوكان معرفي شد». ايرنا، ۴ آبان ۱۳۹۵. بازبيني‌شده در ۱۹ دي ۱۳۹۵.
«بانك اطلاعات تقسيمات كشوري». وزارت كشور. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«هفتمين نشست ستاد ملي بازآفريني پايدار محدوده‌ها و محله‌ها برگزار شد». شهرداري بوكان، ۱۴ آبان ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۰ آبان ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۰ آبان ۱۳۹۴.
«بوكان همچنان بزرگترين شهرمهاجرپذير ايران است». خبرگزاري تسنيم، ۲۵ آبان ۱۳۹۵. بازبيني‌شده در ۲۷ آذر ۱۳۹۵.
محمدقسيم عثماني. «بوكان به‌عنوان سومين شهر مهاجرپذير كشور». خبرگزاري خانهٔ ملت، ۲۷ خرداد ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۷ خرداد ۱۳۹۴.
«بوكان امن‌ترين شهر آذربايجان‌غربي است». خبرگزاري تسنيم، ۱۸ مرداد ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ مرداد ۱۳۹۴.
«جاذبه‌هاي گردشگري آذربايجان غربي / بوكان عروس شهرهاي ايران». استانداري آذربايجان غربي، ۱۹ اسفند ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ فروردين ۱۳۹۴.
«محوطه باستاني قلايچي بوكان بازمانده تمدن «ماناها»». خبرگزاري فارس، ۲۳ بهمن ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
كريم شريعت، دانشنامهٔ بزرگ اسلامي، ۵۱۸۲، جلد سيزدهم.
شورش خالدي، انور سلطاني، نقشهٔ مصور گردشگري و فرهنگي شهر بوكان، صفحهٔ ۱، تاريخچه و موقعيت شهر.
GEOnet Names Server، Bukān.
شورش خالدي، انور سلطاني، نقشهٔ مصور گردشگري و فرهنگي شهر بوكان، صفحه ۱، تاريخچه و موقعيت.
شورش خالدي، انور سلطاني، نقشهٔ مصور گردشگري و فرهنگي شهر بوكان، ص ۲، تاريخچه و موقعيت شهر.
«بوكان عروس آذربايجان». ايرانشهر، ۳۱ تير ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۱ بهمن ۱۳۹۲.
«واژه بوكان». لغت نامه دهخدا. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۷ خرداد ۱۳۹۳.
رضاقليخان هدايت. «فرهنگ انجمن‌آراي ناصري». كتابخانهٔ ديجيتال نور، ۱۲۸۸ هجري قمري. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۸ آبان ۱۳۹۳.
ابراهيم افخمي، تاريخ و فرهنگ ادب مكريان، ۱۸.
نينا ويكتورينا پيگولوسكايا، شهرهاي ايران در روزگار پارتيان و ساسانيان، ۳۳.
«برنامه عمراني سوم/سال ۱۳۴۵». كتابخانه مشروطه-پهلوي. بازبيني‌شده در ۱۹ دي ۱۳۹۵.
ابراهيم افخمي، ۱۷۱.
محمودپدرام، ۳۰–۳۵.
انور سلطاني. «قڵايچي بۆكان، هه‌مان هه‌گمه‌تانهٔ كۆنه». بۆكان روژهه‌لات، ۱۳۸۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴ (كردي). بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
احسان يغمايي، هگمتانه در بوكان است نه همدان.
احسان يغمايي، هگمتانه در بوكان است نه در همدان.
«سلسله‌هاي حكومتي در ايران». توسعهٔ پژوهشهاي دانشنامهٔ اسلامي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۳.
«تپه قلايچي مربوط به عصر آهن I- II». ميراث فرهنگي استان آذربايجان غربي، ۸ آبان ۱۳۸۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ اردبيهست ۱۳۹۴.
«كشف آثار فرهنگي عصر مفرغ در تپه علي‌آباد بوكان». ۱۴ دي ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ دي ۱۳۹۲.
«معرفي بوكان، ليست آثار تاريخي». مرجع شهرهاي ايران، ۱۳۸۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«كشف آثار فرهنگي با بيش از پنج هزار سال قدمت در تپه علي‌آباد بوكان». كردپرس، ۱۶ دي ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ دي ۱۳۹۲.
خبرگزاري شبستان. «تپهٔ باستاني قلاپچي بوكان يادگار هزارهٔ اول قبل از ميلاد ا». اروميه، ۲۳ مرداد ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ دي ۱۳۹۲.
«پيكرك سفالي يك زن در معبد قلايچي بوكان كشف شد». سازمان ميراث فرهنگي ايران، ۲۵ مرداد ۱۳۸۵. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۹ اردبيهشت ۱۳۹۳.
جمعي از نويسندگان، مزدك نامه ۵، ۵۹۳.
Yousef Hassanzade. Yousef Hassanzade,Nader Farji, Parvin Qadernezhad. Introducing The Historical Monuments Of Bukan. Shomeztehran, 2006.
«نوع معماري مانايي‌ها در قالايچي بوكان ديده شد». سازمان ميراث فرهنگي ايران، ۲۱ آبان ۱۳۸۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۹ اردبيهشت ۱۳۹۳.
يگانه. «كشف يك معبد سه هزار ساله در بوكان». روزنامه جام جم، ۲۱ شهريور ۱۳۸۵. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۷ شهريور ۱۳۹۴.
«دو كتيبهٔ باستاني مفقود شد!». خبرگزاري آفتاب، ۲۵ مرداد ۱۳۸۵. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۹ اردبيهشت ۱۳۹۳.
ولاديمير فيودورويچ مينورسكي. «محل نامهاي مغولي در كردستان مكري». كردستان ميديا. بازبيني‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۹۳ (انگليسي).
بهرام بيگي، ايل فراموش شده، ۳۹.
«يك كرد ايراني‌الاصل رئيس‌جمهور عراق». فردا نيوز، ۴ تير ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۶ دي ۱۳۹۲.
بازيل نيكيتين، كرد و كردستان، ٣۵۵.
مردوخ، تاريخ مشاهيركُرد جلد دوم، ٣٧١-٣٧٢.
محمدصمدي، تاريخچهٔ مهاباد، ١۵.
كريم شريعت، دانشنامهٔ بزرگ اسلامي، جلد سيزدهم.
سۆمانه بۆكاني. «مێژووي شاري بۆكان». بۆكان، ۱۳۸۶. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴ (كردي).
ناصر عليار، ڕه‌خنه له‌سه‌ر كتێتبي بۆكان له‌سه‌دهٔ بيستم دا، ٦-٧.
حكيم زاده، ساوجبلاغ مكري، ۶۷۸.
افخمي، تاريخ و ادب مكريان، ۱۴۰.
مرگان، دانشنامه-ايرانيكا، ۴۳.
ابراهيم افخمي، تاريخ و فرهنگ ادب مكريان-بوكان، ۱۲۰.
ابراهيم افخمي، تاريخ و فرهنگ ادب مكريان-بوكان، ١۵۵-١٧۵.
افخمي، تاريخ و ادب مكريان، ۱۸۵.
حيكم زاده، ساوحبلاغ مكري، ۳۸.
انور سلطاني. «هاتني ميرنورسكي بۆ بۆكان». بۆكان رۆژههڵات، ۱۳۸۶. بازبيني‌شده در ۱۶ دي ۱۳۹۲ (كردي).
افخمي، تاريخ و فرهنگ مكريان، ٢٢٩.
محمدصمدي، ضميمهٔ نگاهي به تاريخ مهاباد، ۸۴.
افخمي، تاريخ و فرهنگ مكريان، ٢٣١.
افخمي، تاريخ و فرهنگ مكريان، ٢٣٢.
رحمان محمديان، بوكان در سدهٔ بيستم، جلد دوم، ۱۶ (كردي).
«مذاكرات مجلس شوراي ملي دوره بيست و سوم نشست ۲۳۴». كتابخانه مشروطه تا مجلس شوراي ملي، ۲۹ تير ۱۳۵۴. بازبيني‌شده در ۱۹ آذر ۱۳۹۵.
دي‍وي‍د ي‍روش‍ال‍م‍ي. «يهوديان ايران در قرن نوزدهم». آمازون. بازبيني‌شده در ۲۷ آذر ۱۳۹۴ (انگليسي).
رحمان محمديان، بوكان در سدهٔ بيستم جلد دوم، از ۳۷ تا ۴۸ (كردي).
رحمان محمديان، بوكان در قرن بيستم، ۲۷۳ و ۲۷۴.
Daniel Tzadik. Religious Desputation of Imami Shiis Against Judaism in the Late E ighteen and Nineteenth Centuriesd. Studia Iranica, 2005.
«بررسي وضعيت و مسائل آموزشي اقليت‌هاي ديني در دوره مظفرالدين شاه». مجلس شوراي اسلامي، ١۵ بهمن ١٣٩١. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
محمد رئوف توكلي، جغرافيا و تاريخ بانه- كردستان، ۲۷۴.
ساوينا، نام اقوام در جغرافياي ايران، ۱۷۴.
محمديان، رحمان. بوكان در سدهٔ بيستم. ۱۳۸۹.
عرفان قانعي، (آهنگ وفا) گفتمان تاريخي فرهنگي كردها، ١۴۹.
رحمام محمديان، بوكان له سده بيستم دا، ۵۰ (كردي).
«اولين همايش سالروز آزادي سازي بوكان و (روز شهرستان) برگزار شد». كاني پرس، ۱۳ مهر ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ مهر ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۵ مهر ۱۳۹۴.
معاون بنياد حفظ آثار و نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس خراسان رضوي. «نقش خراساني‌ها در آزادسازي بوكان». خبرگزاري فارس، ۱ فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۶ دي ۱۳۹۲.
احمدپوراحمد، ويژگيها و توزيع جغرافيايي بازسازي مناطق جنگزدهٔ استان آذربايجان غربي، ۱۷۱ الي ۱۷۳.
«برگزاري جلسه هماهنگي به منظور يادواره شهداي بمباران شهداي بوكان». زريان، ۲۲ فروردين ۱۳۹۵. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ فروردين ۱۳۹۵. بازبيني‌شده در ۲۳ فروردين ۱۳۹۵.
«شهرستان بوكان». ويكي شهيد، ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«بوكان شهر پايلوت اجراي طرح تحقيقاتي سكونتگاه‌هاي غيررسمي انتخاب شد». ايرنا، ۱ ارديبهشت ۱۳۹۶. بازبيني‌شده در ۷ ارديبهشت ۱۳۹۶.
«مشروح مذاكرات مجلس شوراي اسلامي دوره ۴ جلسه ۲۴۶». كتابخانه و موزه مجلس شوراي اسلامي، ۱۵ مرداد ۱۳۷۳. بازبيني‌شده در ۲۰ دي ۱۳۹۵.
حسن معروف پور. «بوكان در آرزوي مركزي استان كردستان شمالي- مصاحبه با محمدقسيم عثماني». زريان، ۲۶ دي ۱۳۹۱. بازبيني‌شده در ۲۰ دي ۱۳۹۵.
«تشكيل استان جديد «كردستان شمالي» در حال بررسي است». هفته نامه كوشا، ۱۷ اسفند ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۲۰ دي ۱۳۹۵.
«آغاز به كار نمايشگاه فرهنگ ترافيك در بوكان». خبرگزاري فارس، ۱۵ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۲ دي ۱۳۹۲.
زيستا، فاكتورهاي جغرافياي و رشدجمعيت شهري بوكان، ١، ١٢.
«برف و سرما سبب تشكيل كلوني ميش مرغ‌هاي بوكان شد-دشت‌هاي استيپي بوكان». خبرگزاري مهر، ۲۴ آذر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۹ دي ۱۳۹۲.
جعفري، آذربايجان غربي، ٩٩، ١١۴، ١۶٨، ١٩٠، ۴٣٦.
حسن‌زاده يوسف، يادگارهاي ايزيرتو، ۲.
افخمي، تاريخ و فرهنگ ادب مكريان-بوكان، ۶–۵.
دفتر مطالعات پايه منابع آب. «آمار بارندگي ايستگاه‌هاي باران‌سنجي مبناي وزارت نيرو». شركت مديريت منابع آب ايران، سال آبي ۱۳۹۳–۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۰ شهريور ۱۳۹۴.
«Accu Weather for Bukan». accu weather، ۸ سپتامبر ۲۰۱۵. بازبيني‌شده در ۱۷ شهريور ۱۳۹۴ (انگليسي).
«برداشت يك هزارتن آلبالو از باغ‌هاي اميرآبادبوكان». سازمان بسيج آذربايجان غربي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«بوكان عروس غرب ايران». جام جم آنلاين، ۵ آذر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
افخمي ابراهيم، مكريان-بوكان، ۶.
«درياچه‌ها و رودخانه‌ها». سازمان ميراث فرهنگي، صنايع و گردشگري استان كردستان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹دي ۱۳۹۲.
«بررسي اهميت و نقش رودخانهٔ سيمينه رود در توسعه بخش كشاورزي». جهاد كشاورزي آذربايجان غربي، ١ اردبيهشت ١٣٩١. بازبيني‌شده در ۱٧ بهمن ۱۳۹۲.
«كوه طرغه بوكان». آسمان بوكان، ۱۰ اسفند ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰٢ فوريه ۲۰۱۵. بازبيني‌شده در ۱۶ دي ۱۳۹۲.
«مختصات كوه طرغه». ويكي مپيا، ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۷ شهريور ۱۳۹۴.
افخمي، تاريخ و ادب و فرهنگ مكريان، ۷۰.
عمر فاروقي. «نگاهي به زندگي حضرت شيخ شمس‌الدين برهاني قدّس سره». كردپرس، ۳ اسفند ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۷ شهريور ۱۳۹۴.
بريون، منم تيمور جهان‌گشا، فصل اول-۱.
«كردي سوراني و لهجه‌هاي مناطق مختلف كردستان». بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴ (انگليسي).
ذاكري، مصطفي، بررسي زبان كردي سوراني، مجله «نشر دانش»، سال شانزدهم، پاييز ۱۳۷۸ - شماره ۳ (از صفحه ۶۹ تا ۷۳)
محمدامين زكي بيگ، زبدهٔ تاريخ كرد و كردستان، ۲۲۷.
«مصاحبه و گفت و گو با استاد حسين شيربيگي نويسنده و مترجم تواناي بوكاني». ئاگا، ۲۷ آبان ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۷ مرداد ۱۳۹۵. بازبيني‌شده در ۲۶ خرداد ۱۳۹۵.
«آشنايي با استان آذربايجان غربي». همشري آنلاين، ۱۹ فروردين ۱۳۸۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«جغرافيايي انساني-دين و مذهب». روابط عمومي فرمانداري شهرستان بوكان. بازبيني‌شده در پنجم آبان ۱۳۹۳.
حاجعلي رزم آرا، فرهنگ جغرافياي ايران استان آذربايجان، جلد۴–۹۸.
، سالنامه پارس، ۹.
اميرخاني، غلامرضا، مزدك نامه ۵، ۱۵۱.
«نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن ۱۳۸۵». درگاه ملي آمار ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ دي ۱۳۹۲.
«نتايج سرشماري سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ريزي استانداري خراسان جنوبي (به نقل از مركز آمار ايران)، ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۳ دي ۱۳۹۲.
«شهر شما چقدر جمعيت دارد؟». پارسينه، ۲۷ خرداد ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«نگاهي به ظرفيت‌هاي سومين شهر پرجمعيت آذربايجان غربي». خبرگزاري نسيم، ۲ دي ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«بوكان داراي بيشترين تعداد واحدهاي نانوايي در آذربايجان غربي است». ايرنا، ۹ مهر ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ مهر ١٣٩٣.
«آداب و رسوم كردستان (كردها)». سازمان ميراث فرهنگي استان كردستان. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«بخش دوم، موسيقي كردي». سازمان ميراث فرهنگي استان كردستان. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«نگاهي گذرا به فرهنگ، تاريخ و آداب و رسوم مردم كردستان». خبرگزاري تقريب، ۹ ارديبهشت ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«ويژگي‌هاي فرهنگي كردستان». ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۲۲ دي ۱۳۹۲.
سيدمحمدصمدي، تاريخچه مهاباد، ٤٣٦.
صمدي، مهاباد، ٤٣٥.
«لباس‌هاي ميليوني بر قامت زنان كردستان». ايسنا، ۲۵ آبان ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«هه لپركي نداي فرهنگ چند هزار ساله كردها». زانست ايران، ۶ بهمن ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۷ خرداد ۱۳۹۳.
«آيين رقص كُردي در مردم كُرد». كُردتودي، ۱۵ اسفند ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۷ خرداد ۱۳۹۳.
«كردستان مهد بازي‌هاي بومي و سنتي». آفتاب دل، ۵ دي ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۷ بهمن ۱۳۹۳.
«بوكان قهرمان مسابقات جورابين شد». كردپرس، ۲۹ بهمن ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۷ بهمن ۱۳۹۳.
جهاني و خالدي، نقشهٔ مصور گردشگري و فرهنگي بوكان، ۱.
حسن معروف پور. «هنرمندان در شيراز كْردستان نمي‌ميرند». زريان، ۴ خرداد ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۲ شهريور ۱۳۹۳.
ابراهيم فرشي. «له جاڕكێشانه‌وه بۆ سينه‌ما سه‌عدي». روژ، ۱۷ مهر ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۱۸ اردبيهشت ۱۳۹۴ (كردي).
«كليد قفل سينما وحدت بوكان پيدا شد». زريان، ۲۳ بهمن ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«تلنگرهاي بيداري بر آواي خفتهٔ سينما وحدت شهرستان بوكان». شهرداري بوكان، ۲ اردبيشهت ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱ خرداد ۱۳۹۳.
«بوكان همچنان بدون سينما مي‌ماند». خبرآنلاين، ۱ بهمن ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ اردبيهشت ۱۳۹۴.
«مناطق نمونه گردشگري آذربايجان غربي». پرتال اداره ميراث فرهنگي آذربايجان غربي، ٣١ شهريور ١٣٨٩. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
ابراهيم افخمي، تاريخ ادب مكريان، ٨٨.
«سد بوكان». تيشينه. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«در مراسمي با حضور وزير نيرو، طرح افزايش ارتفاع سد شهيد كاظمي بوكان به بهره‌برداري رسيد». شبكه خبري آب ايران، ۱۹ شهريور ۱۳۸۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«برداشت يك هزارتن آلبالو از باغ‌هاي اميرآبادبوكان». سازمان بسيج آذربايجان غربي، ۱۱ تير ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«اولين پارك بانوان شهرستان بوكان افتتاح شد». پرتال شهرداري بوكان، ۸ خرداد ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
شورش آهنگري، اولويت‌بندي شاخص‌هاي رضايت‌مندي شهروندان از پاركها و فضاهاي سبز شهري- نمونهٔ موردي: شهر بوكان، ۷–۲۰.
«كوه رش (كوه سياه) و مسير روستاي كوسه روكردار بازديدمسافرين نوروزي». كاني پرس، ۱۷ فروردين ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
شورش خالدي، انور سلطاني، نقشهٔ مصور گردشگري و فرهنگي شهر بوكان، صفحهٔ وسط، مجتمع تفريحي گردشگري كوه سياه.
«ساقط شدن دست سودجويان از حريم حقيقي و حقوقي كوه سياه». شهرداري بوكان، ۲۱ فروردين ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در چهارده آبان ۱۳۹۳.
«تپه قلايچي». راستخون، ۱۰ شهريور ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«غار قلايچي باعميق‌ترين چاه ايران». غارنوردي ايران، ۵ اردبيهشت ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«گزارش ششمين گردهمايي غارنوردان درغار قلايچي "عميق‌ترين چاه ايران». انسان‌شناسي و فرهنگ، ١۶ مرداد ١٣٨٩. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
حسن يوسف‌زاده، يادگارهاي ايزيرتو، ۱و۲.
«بوكان ٨٠ اثر تاريخي ثبت شده دارد». خبرگزاري فارس، ۱۲ تير ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«خانقاه شمس برهان مركز نشر علوم ديني». باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۶ فروردين ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۷ شهريور ۱۳۹۴.
«نصب تابلوي سر در آرامگاه سرداران مكري از طرف مؤسسه فرهنگي ادب». كُردپرس، ۹ فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«مقبره بزرگان آذربايجان غربي». تيبان، ۱۷ اسفند ۱۳۸۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۶ دي ۱۳۹۲.
«آرامگاه سرداران موكري». راهنمايي ايرانگردي، ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
شورش خالدي، نقشهٔ مصور گردشگري و فرهنگي شهر بوكان، مجتمع فرهنگي و گردشگري حسن زيرك.
ابراهيم افخمي، تاريخ و ادب فرهنگ مكريان، ۲۹.
شورش خالدي، گردشگري بوكان، جدول٢چپ.
«مسجد حماميان». سايت جامع گردشگري ايران، ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«مسجدحماميان». پرتال ايران ۹۹. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«بدنه مسجد جامع بوكان مرمت شد». ميراث آريا، ۱۸ مهر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«مسجدجامع بوكان». پرتال بزرگ گردشگري ايران و جهان، ۲۴ اردبيهشت ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
يوسف حسن‌زاده، يادگارهاي تاريخي ايزيرتو، ۱۰.
اسماعيل سرخ. «سرنوشت قلا سردار و نگاه‌هاي نگران به آن». زريان، ۲۰ آذر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۴.
«ساختمان جديد دانشگاه علمي و كاربردي بوكان به بهره‌برداري رسيد». هفته نامه سفيد، ۲۲ اردبيهشت ۱۳۸۸. بازبيني‌شده در ۲۵ دي ۱۳۹۲.
«كمبود هيئت علمي ادامه كار دانشكده پرستاري بوكان را تهديد مي‌كند». تسنيم، ۱۸ دي ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ دي ۱۳۹۲.
«دانشگاه پيام نور بوكان رتبه دوم قبولي در مقطع كارشناسي را دارد». كردپريس، ۲۷ اردبيهشت ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ دي ۱۳۹۲.
«افتتاح ساختمان اتاق اصناف و ساختمان اداري آموزشي دانشگاه علمي- كاربردي بوكان». خبرگزاري مهر، ۱۸ بهمن ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۸ بهمن ۱۳۹۲.
«چگونه دانشگاه آزاد بوكان شگفتي ساز شد؟». پايگاه خبري زريان، ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ بهمن ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ بهمن ۱۳۹۴.
ابراهيم افخمي، تاريخ و ادب مكريان، ۲۶.
ابراهيم افخمي، تاريخ و ادب مكريان، ۲۵.
«اطلاعات مدارس در سال تحصيلي». مديريت آموزش و پرورش شهرستان بوكان، ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۲۵ دي ۱۳۹۲.
«مدارس و دبيرستانهاي بوكان». فرمانداري بوكان. بازبيني‌شده در ۲۵ دي ۱۳۹۲.
«٧٠٠ ميليون ريال كتاب از سوي بنياد علوي به دانش آموزان بوكان اهدا شد». ۲۶ دي ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«آمار باسوادي شهروندان بوكان به ۹۳ درصد رسيد». خبرگزاري تسنيم، ۱ مهر ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۳ مهر ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲ مهر ۱۳۹۴.
افخمي ابراهيم، تاريخ و فرهنگ مكريان، زندگي نامه سردار بوكان.
افخمي، فرهنگ و ادب مكريان، ۲۹.
«نگاهي به زندگي و تلاش‌هاي ديني و اصلاحي عالم فرزانه ملاعبدالله هادي افخم‌زاده». اصلاح، ۲۹ شهريور ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۲.
افخمي، فرهنگ و ادب مكريان، ۲۴۴.
«تخصيص ۱۰۰ ميليون ريال اعتبار به كتابخانه‌هاي بوكان». فارس، ۱۱ مرداد ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۹ آبان ١٣٩٣.
«شهرداري بوكان بدهي خود را به كتابخانه‌هاي عمومي پرداخت كرد». زريان، ۲۳ فروردين ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۴ فروردين ۱۳۹۴.
«وجود ۳۰ هزار نسخه كتاب در كتابخانه مركزي بوكان». فارس، ۱۲ اسفند ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۹ آبان ١٣٩٣.
«عضويت ۳ هزار و ۷۰۰ نفر در كتابخانه‌هاي عمومي بوكان». خبرگزاري فارس، ۱۷ آبان ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۸ آبان ۱۳۹۳.
«تعداد اعضاي كتابخانه‌هاي بوكان نسبت به جمعيت پايين است». فارس، ۳ تير ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۹ آبان ١٣٩٣.
«وجود ۶۵٬۰۰۰ جلد كتاب در كتابخانه‌هاي بوكان». خبرگزاري فارس، ۸ مرداد ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۹ آبان ١٣٩٣.
«تأكيد بر راهكارهاي اجتماعي و فرهنگي در جهت توسعه شهرستان بوكان». تاقه دار، ۲۹ خرداد ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۰ آبان ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۰ آبان ۱۳۹۴.
رحمان زيبا پرچم. «بررسي مشكلات اشتغال و كار آفرين در بوكان». پيام بهاران، ۱۱ شهريور ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۰ آبان ۱۳۹۴.
«هواي بوكان بعد از ۲ روز وقفه دوباره غبارآلود شد». كُردپرس، ۵ خرداد ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۲ دي ۱۳۹۲.
«آلودگي هوا در بوكان به هفت برابر حد مجاز». پرتال تخصصي بهداشت و ايمني، ۲۵ اردبيهشت ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۲ دي ۱۳۹۲.
«ريزگردها، هواي بوكان را ناسالم كردند». خبرگزاري ايرنا، ۶ تير ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۰ شهريور ۱۳۹۴.
«تجهيز ايستگاه سنجش هواي بوكان». سايت خبري تحليلي شمال، ۲۷ آذر ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۰ شهريور ۱۳۹۴.
«فرماندار از عدم حضور پليس راهور در برخي نقاط شهري بوكان انتقاد كرد». خبرگزاري ايرنا، ۶ اردبيهشت ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۰ شهريور ۱۳۹۴.
«پنجاه وسومين جلسه شوراي ترافيك شهرستان در فرمانداري بوكان». روابط عمومي فرمانداري بوكان، ۱۲ آبان ماه ۱۳۹۱. بازبيني‌شده در ۱۰ شهريور ۱۳۹۴.
كاوه ضيافتي. «راهكارهاي كاهش ترافيك در شهر بوكان». زريان، ۹ شهريور ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۰ شهريور ۱۳۹۴.
«بحراني به نام ترافيك در خيابان‌هاي بوكان». دوهفته‌نامهٔ پيام بهاران، ۹ تير ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۰ شهريور ۱۳۹۴.
«سرانه زباله هر شهروند در بوكان يك كيلوگرم در روز است». كردپرس، ۱۰ آذر ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ آذر ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۵ آذر ۱۳۹۴.
اصغرضرابي، تحليل مديريت مواد زائد جامدشهري با تأكيد بر بازيافت زباله مطالعهٔ موردي؛ شهر بوكان، ۹۶.
اصغرضرابي، تحليل مديريت مواد زائد جامد شهري با تأكيد بر بازيافت زباله مطالعهٔ موردي؛ شهر بوكان، ۹۸.
«بوكان علي‌رغم پرآب بودن، دچار مشكل تأمين آب است». ايسنا، چهارشنبه۱۱ مرداد ١٣٩١. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«وعده‌هاي آبكي، مانع از رسيدن آب به خانه‌هاي بوكاني‌ها». زريان، ۷ شهريور ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«انتقاد نماينده بوكان از وضعيت آب آشاميدني و راه‌هاي اين منطقه». ايسنا، ۲۹ آبان ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«سد شهيد كاظمي بوكان سرريز شد». خبرگزاري فارس، ۳۰ فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«بحران كم‌آبي بوكان جدي است». كردپرس، ۸ آبان ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
«آبرساني به بوكان زير سايه كمبود اعتبارات/وعده احداث خط انتقال جديد آب». خبرگزاري مهر، ۱۷ دي ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
محمدرحيم رهنما، محمد اجراشكوهي، ايوب معروفي. «برنامه‌ريزي سناريو بهبود بخش مركزي شهر بوكان». برنامه‌ريزي و مديريت شهري، ۴ اردبيهشت ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۳.
عملكردشهرداي بوكان، كاروان عمران و توسعه، ۵.
اصغر ضرابي، جمال محمدي و شورش آهنگري. «تحليل مديريت مواد زائد جامد شهري، با تأكيد بر بازيافت زباله (مطالعهٔ موردي؛ شهر بوكان)». مجلهٔ جغرافيا و برنامه‌ريزي محيطي/شماره ۴۸، زمستان ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۰ آبان ۱۳۹۳.
«موقعيت جغرافيايي و تاريخي شهرستان بوكان». شهرداري بوكان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۹۳.
«نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن ۱۳۸۵». درگاه ملي آمار ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱ ژانويه ۲۰۱۳.
افخمي، تاريخ و فرهنگ ادب مكريان، ۸۰–۸۱.
«درجه شهرداري‌هاي كشور». دانشنامه رشد. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۳ خرداد ۱۳۹۴.
«درجه شهرداري بوكان از ۸ به ۹ ارتقاء يافت.». شهرداري بوكان، ۴ خرداد ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۴ خرداد ۱۳۹۳.
شهرداري بوكان، كاروان عمران و توسعه، ۳۳.
«آبياري ۹۰ درصد فضاي سبز بوكان به وسيله آب خام». خبرگزاري فارس، ۲۰ مرداد ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ شهريور ۱۳۹۳.
«بوكان به رتبه ۳ صنعت آذربايجان غربي ارتقاء پيدا كرد». تسنيم، ۳۰ آذر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۲.
«بوكان رتبه سوم صنعت آذربايجان غربي را به خود اختصاص داده‌است». خبرگزاري ايرنا، ۱۰ آبان ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴.
«شركت ماشين سازي بوكان». بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«به منظور حل مشكلات صاحبان صنايع در بوكان جلسه‌اي با حضور مسئولان استاني تشكيل گرديد». فرمانداري بوكان، ۳۰ آذر ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«يك كارگاه صنعتي در بوكان به بهره‌برداري رسيد». ايرنا، ۲۴ بهمن ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ بهمن ۱۳۹۲.
«بوكان». اداره كل حفاظت محيط زيست استان آذربايجان غربي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۸ اردبيهشت ۱۳۹۳.
«فاز دوم كارخانه سيمان بوكان افتتاح شد». ايسنا، ۱۸ آذر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۲.
«گام‌هاي بلند آذربايجان غربي در توليد و صادرات سيمان». سيمان ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۲.
«كارخانه بزرگ سيمان كاوان بوكان افتتاح شد». خبرگزاري برنا، ۱۸ آذر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۲.
«افتتاح كارخانه سيمان سردار بوكان». پايگاه اطلاع‌رساني صنايع سيمان ايران، ۱۹ بهمن ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۲.
«واحد توليدي پلي اتيلن بوكان به‌عنوان واحد نمونه كشوري در سال ۱۳۹۳ انتخاب شد». فرمانداري بوكان، ۱۹ مهر ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۳۰ آبان ۱۳۹۳.
«كارخانهٔ قند بوكان هنوز كلنگ‌زني نشده‌است». عرش نيوز، ۲ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۲.
«نخستين واحد توليدكننده كارتن آكاردئوني كشور در بوكان». خبرگزاري ايرنا، ۲ شهريور ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۳ شهريور ۱۳۹۴.
«بازديد معاون وزير كشور و رئيس پليس جمهوري نخجوان از يك شركت توليدي در بوكان». خبرگزاري ايرنا، ۲۶ مهر ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ مهر ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۷ مهر ۱۳۹۴.
حسن عبدي. «شناسايي اولويت‌هاي اقتصادي بوكان». آژانس خبري زريان، ۱۱ مرداد ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ دي ۱۳۹۲.
«استخراج سنگهاي معدني از ۱۹ معدن در بوكان». فارس، ۱۱ آذر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۲.
«نساجي خاتم‌الانبيا بوكان به دليل قطع آب، برق و تلفن تعطيل شد». شبكه اينترنتي آفتاب، ۲۵ ارديبهشت ۱۳۸۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۲.
«مسافت مسير جاده‌اي بوكان به اروميه و فاصله و مسير جاده بوكان به مراكز استانها». بهراه، ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۲۹ آبان ۱۳۹۳.
«فاصله بوكان تا تهران». تيشينه، ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۳۰ شهريور ۱۳۹۴.
«فاصله بوكان تا تبريز». تيشينه، ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۳۰ شهريور ۱۳۹۴.
«جلسه شوراي ترافيك بوكان». خبرگزاري مهر، دوشنبه پنجم آبان ١٣٩٣. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۳ مرداد ۱۳۹۴.
شهرداري بوكان، كاروان عمران و توسعه، ٩.
«بهره‌برداري ترمينال مسافربري بوكان». معاونت عمراني استانداري آذربايجان غربي. بازبيني‌شده در ۲۳ دي ۱۳۹۲.
«پايانه بين شهري بوكان افتتاح شد». كُردپرس، ۳۱ شهريور ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دي ۱۳۹۳.
«ساخت جايگاه C.N.G در محوطه ترمينال شهر بوكان». زريان، ۳۱ تير ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دي ۱۳۹۲.
عملكردشهرداي بوكان، كاروان عمران و توسعه، ۹۷-بند۱.
عملكردشهرداي بوكان، كاروان عمران و توسعه، ۹۷-بند۳.
عملكردشهرداي بوكان، كاروان عمران و توسعه، ۹۷-بند۲.
عملكردشهرداي بوكان، كاروان عمران و توسعه، ۹۷-بند۹.
عملكردشهرداي بوكان، كاروان عمران و توسعه، ۹۷-بند۱۰.
«ماجراي خرابي تاكسي‌هاي نو در بوكان چيست». بوكان نيوز، ۳۱ مرداد ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲ شهريور ۱۳۹۴.
«مطالعه و اجراي خط راه‌آهن از مراغه به غرب كشور از طريق بوكان». مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي. بازبيني‌شده در ۱۵ آبان ۱۳۹۳.
«وزارت راه مكلف به تسريع در تكميل راه آهن اروميه-مراغه شد». پايگاه‌اطلاع‌رساني دولت، ۳۱ مرداد ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۱ بهمن ۱۳۹۲.
شهرداري بوكان، عمراًن وتوسعه شهري، ۱۰.
غفورشيخي، جامعه ورزشي بوكان، شماره ۹۸، ۳.
«پيشرفت ۹۸ درصدي ورزشگاه ۵ هزار نفري بوكان». خبرگزاري فارس، ۱۷ بهمن ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۳.
«مسابقات دوچرخه سواري كوهستان در بوكان برگزار شد». خبرگزاري ايرنا، ۲۴ مرداد ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۴.
«وضعيت مالي تيم سردار بوكان نامعلوم است». كاني پرس، ۵ شهريور ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۷ شهريور ۱۳۹۴.
شورش خالدي، گردشگري و فرهنگي شهر بوكان، ١ كوهنوردي.
«پايان سومين دوره جام چي چست». سايت تخصصي شطرنج ايران، ۱۴ بهمن ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۹ بهمن ۱۳۹۲.
«آغاز نخستين دوره جام بوكان». سايت تخصصي شطرنج ايران، ۳۰ آبان ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۹ بهمن ۱۳۹۲.
افخمي، فرهنگ ادب مكريان، ٨٢.
افخمي، فرهنگ ادب مكريان، ٨٣.
افخمي، فرهنگ ادب مكريان، ٨١.
«تحول در بيمارستان بوكان». شبكه بهداشت و درمان بوكان، ۱۴ بهمن ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۷ بهمن ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۸ بهمن ۱۳۹۴.
«بررسي نقش بيمارستان شهيد قلي پور بوكان در رفع نيازهاي منطقه». مگ ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱٧ بهمن ۱۳۹۲.
«نخستين روزنامه كردي ۱۱۷ ساله شد». ايرنا، ۵ اردبيهشت ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ اردبيهشت ۱۳۹۴.
«حسن قزلجي، خانواده قزلجي، نشريات كردي». راه‌توده. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴ (كردي). بازبيني‌شده در ۲۲ دي ۱۳۹۲.
«خبرنگار ايرنا در بوكان، خبرنگار برتر حوزه سلامت معرفي شد». ايرنا، ۱۶ اردبيهشت ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۹ اردبيشهت ۱۳۹۴.
«مجوز سه نشريه جديد در بوكان صادر شد». كردپرس، ۱۳ خرداد ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۴ خرداد ۱۳۹۴.
«جشنواره آشپزي در بوكان با ترويج غذاهاي ايراني و محلي». روابط عمومي فرمانداري بوكان، ۲ خرداد ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۷ شهريور ۱۳۹۴.
«سوغات بوكان». اطلاع‌رساني سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربايجان غربي، ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۲ دي ۱۳۹۲.
«صنايع دستي بوكان». فرمانداري بوكان، معرفي شهرستان، صنايع دستي. بازبيني‌شده در ۱۶ دي ۱۳۹۲.
ايرنا. «سالانه ۵۲ هزار مترمربع فرش و تابلو فرش در بوكان توليد مي‌شود». خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران، ۲۷ تير ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«فرش دست‌بافت ۱۲۰ متري سفارشي كشور عمان، در بوكان برش زده شد». خبرگزاري موج، ۱۱ بهمن ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«تالار مجلس فرانسه با فرش هنرمندان بوكاني تزيين مي‌شود». ميراث آريا، ۱۴ اردبيهشت ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۶ دي ۱۳۹۲.
«۴۲ هزار متر مربع فرش سالانه در بوكان توليد مي‌شود». ايرنا، ۱۷ آبان ۱۳۹۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ شهريور ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۱۸ آبان ۱۳۹۳.
منابع
روحاني، بابا مردوخ. تاريخ مشاهير كُرد-عرفا، علما، ادبا، شعرا(۳ جلد). چاپ اول. تهران: سروش، انتشارات صداو سيما، ۱۳۹۰. شابك ۹۷۸۹۶۴۱۲۰۱۹۶۰.
توكلي، محمدرئوف. جغرافيا و تاريخ بانه كردستان. چاپ اول. تهران، فروردين ۱۳۶۳. شابك ۹۷۸۹۶۴۵۸۲۱۳۵۵.
پيگولوسكايا، نيناويكتوروونا. شهرهاي ايران در روزگار پارتيان و ساسانيان. ترجمهٔ عنايت الله رضا. تهران، بيستم بهمن ۱۳۸۷. شابك ۹۷۸۶۴۴۴۵۱۰۹۶.
حكيم زاده، فريدون. ساوجبلاغ مكري (مهاباد در آيينهٔ اسناد تاريخي). مهاباد: مركز نشر فرهنگي هيوا، ۱۳۸۸. شابك ۹۷۸۹۶۴۷۹۷۰۳۲۷.
روژبياني، محمدجميل. فرمانرواي مكريان در كردستان از دوران باستان تا عصر قاجار. چاپ اول. تهران، ۱۳۸۱. شابك ۹۶۴۶۸۷۶۱۰۲.
پور احمد، احمد. «ويژگيها و توزيع جغرافيايي بازسازي مناطق جنگزدهٔ استان آذربايجان غربي». دوماهنامهٔ بررسي‌هاي تاريخي، ش. ۱۵۰ (۱۳۷۸): ۵۹ تا ۶۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴.
پدرام، محمود. تمدن مهاباد: مجموعه آثار باستاني از قلعه دم دم تا تخت سليمان. چاپ دوم. تهران،
برچسب: ،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۲۲:۴۷ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع:
پزشكي و فناوري
معاصر
انستيتوپاستور آمل به عنوان مركز فوق تخصصي پژوهشكده شمال ايران نام گرفته است نخستين مركز زيرساختي ملي ارتباطات رايانش زيستي كشور است. هم اكنون اين مركز در بخش‌هاي آزمايشگاهي بيماري هاري بخش هاري، انگل شناسي، كشت سلولي، علوم حيوانات آزمايشگاهي، آب وغذا، سياه سرفه و بخش ژنتيك فعاليت مي‌كند.[۱۵۰] در سال ۱۳۹۴ نيز آمل با اجراي طرح بيوتكنولوژي دانش‌آموزي به عنوان قطب زيست فناوري ايران انتخاب شد.[۱۵۱] همچنين در همين سال اولين مركز توليد و انجماد اسپرم و اصلاح نژاد گاوهاي سيمينتال ايران نيز به عنوان اولين مركز فناوري زايش دام در آمل افتتاح شد.[۱۵۲] دانشگاه علوم پزشكي تهران و دانشگاه تخصصي فناوري‌هاي نوين آمل دو مركز اوليه شبكه جهاني آموزش و تحقيقات علمي موسوم به يوسرن در ايران بوده‌اند. مركز آمل به صورت همزمان به همراه مراكز آلمان، فرانسه و اوكراين افتتاح شد.[۱۵۳] آمل به عنوان يكي از چهار مركز رشد پارك علم و فناوري مازندران نيز مي‌باشد.[۱۵۴] در سال ۱۳۹۵ نيز با همكاري سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي ايران، توسعه فناوري‌هاي مرتبط با گياهان دارويي ايران براي اولين بار در آمل رقم خورد.[۱۵۵]
صنعت و تجارت و توليدات
اسكناس پنجاه هزار ريالي شركت تكاب
در طول تاريخ اين شهر، آمل به واسطه مركزيت در منطقه البرز و واقع بودن در يك منطقه حاصل خيز به محل طبيعي براي مبادلات خارجي و ايراني تبديل شده بود، صاحب كتاب حدود العالم نقل مي‌كند:
وقتي داخل شهر آمل شدم صدها تاجر بغدادي و يوناني ديده‌ام كه براي خريد طلا و نمد طبري آمده بودند، آمل در مركز راه تاريخي و كهن ايراني قرار داشته و داراي مبادر خانه‌هاي عظيم بين راهي در قرن‌هاي سوم تا سيزدهم بوده است.
آمل يكي از شهرهاي صنعتي ايران مي‌باشد كه ۵۱٪ صنعت مازندران را در خود جاي داده است، از صنايع بزرگ آن مي‌توان به صنعت كارخانه‌اي، توليد برنج، تنباكو، چاي، لبنيات، گندم، دام پروري، صنايع دستي، محصولات ميوه جلت و سبزيجات، گلخانه، چوب و كاغذ، آهن آلات و ذوب آهن، سنگ و زغال و آب معدني نام برد كه بعضي از ارقام‌هاي صادراتي ايران هستند. آمل سالانه حدود ۶۸٪ صادرات استان مازندران را به خود اختصاص داده است. همچنين برخي از شركت‌هاي ملي مانند شركت توليدي و صنعتي ديزل سنگين ايران (دسا) و كارخانه توليد كاغذ اسناد بهادار (تكاب) در آمل قرار دارد.[۱۵۶][۱۵۷]همچنين محصولات شهر به كشورهاي روسيه، عراق، آلمان، پاكستان، عربستان سعودي، تركيه، آنگولا، عمان، امارات و آذربايجان صادر مي‌شود. در سال ۱۳۹۵ از مجموع ۴۲۴ ميليون دلار صادرات مازندران در سال جاري ميزان ۶۶ درصد يعني بيش از ۲۸۲ ميليون دلار سهم شهرستان آمل بوده است.[۱۵۸]
شهرك صنعتي
آمل داراي پنج شهرك صنعتي بزرگ و مستقل است. شهرك‌هاي صنعتي آمل پس از سال ۱۳۴۵ با احداث كارخانه‌ها رونق پيدا كردند و اين شهر به‌عنوان يك قطب صنعتي در سطح منطقه شناخته شد. در حال حاضر بيش از ۵۷۰ واحد صنعتي در اين پنج واحد صنعتي مستقر است. شهرك صنعتي امامزاده عبدالله آمل داراي ۹۵ هكتار وسعت و ۲۳۷ واحد بهره‌بردار است.[۱۵۹] امروزه ۵۱٪ درصد از صنعت استان مازندران در شهر آمل مستقر شده‌اند كه اين امر سبب مهاجرت نيروي كار مورد نياز براي فعاليت در اين كارگاه‌ها از نقاط مختلف استان به اين شهر گرديده است.[۱۶۰][۱۶۱] ديگر شهرك صنعتي مهم آمل بابكان نام دارد كه در سال ۱۳۸۳ در زميني به مساحت ۲۱ هكتار در كيلومتر ۷ جاده قديم آمل به بابل و با هدف توسعه، توليد و اشتغال احداث گرديده است.[۱۶۲]
صنايع غذايي
آمل به عنوان يكي از شهرهاي سازنده و تأمين كننده مواد غذايي كشور ايران به شمار مي‌رود. كارخانه لبني و گوشتي كاله كه يكي از بزرگترين شركت‌هاي توليدي ايران و بزرگترين كارخانه غرب آسيا است در آمل قرار دارد. شركت فرآورده‌هاي لبني كاله آمل مدال افتخار ملي صادرات ايران را كسب كرد و در سالهاي متوالي به عنوان صادركننده برتر كشور انتخاب شد.[۱۶۳]
يك مزرعه برنج در آمل
اولين همايش ملي تكنولوژي‌هاي نوين در علوم و صنايع غذايي و گردشگري ايران نيز به محوريت آمل شكل گرفت.[۱۶۴]
اقتصاد
جغرافياي اقتصادي استان مازندران به لحاظ داشتن جنگل، دريا، زمين و خاك حاصلخيز، داراي منابع و سرشار از ذخاير و ثروت است و همچنين وجود معادن و آب زمينه مساعدي را براي ايجاد كار و اشتغال و نحوه معيشت مردم فراهم مي‌سازد. اقتصاد استان مازندران و شهر آمل بيشتر بر پايه كشاورزي، دامداري، باغداري، زنبورداري، صيادي و صنايع دستي است. كشاورزي در اين ميان از اهميت بيشتري برخوردار است.[۱۶۵]
توسعه
صنعت در آمل گاهي دچار ركود و گاهي دچار توسه در بخش‌هاي توليد و فناوري بوده است. در سالهاي گذشته به خصوص بعد از برجام مسئولان متععد كشورهاي ديگر مانند رئيس مجلس كشور قرقيزستان، استاندار ماركه ايتاليا، استاندار مانغيستاو قزاقستان، استاندار ايسيك‌كول قرقيزستان، استاندار آستراخان روسيه، رئيس اتاق بازرگاني كشور بلژيك، هيئت اقتصادي و تجاري كشور عمان، شهردار كپنهاگ دانمارك و رئيس پارلمان هلند به همراه وزير و معاون صنعت و معدن ايران از واحذهاي صنعتي آمل بازديد و به تمجيد ان پرداختند.[۱۶۶]
برنج
آمل يكي از مراكز توليد بزرگ برنج در آسيا و به عنوان مركز بين‌المللي تجارت و پايانه صادرات برنج ايران و به عنوان پايتخت برنج ايران شناخته شده است.[۱۶۷] يكي از دو ايستگاه تحقيقات برنج ايران در آمل قرار دارد كه در سال ۱۳۴۲ واقع در كيلومتر ۱۰ جاده جديد آمل به بابل تأسيس شد. مؤسسه تحقيقات برنج كشور در راستاي توسعه همكاري‌هاي بين‌المللي قرارداد مشتركي با مؤسسه بين‌المللي تحقيقات برنج واقع در فيليپين دارد. وينستون چرچيل نخست‌وزير بريتانيا دربارهٔ برنج آمل بيان داشت: به دليل امكانات حمل و نقل و كيفيت، برنج تهران از طريق آمل عرضه مي‌شد.
ديگر رشته‌ها
آمل به عنوان اولين شهر ساخت ام‌دي‌اف (صنعت چوب) و اولين شهر توليد محصولات مدرن كوره آجرپزي سنتي در ايران و به عنوان يكي از قطب‌هاي صادرات گل‌هاي زينتي شناخته مي‌شود.
گسترش شهر
عبور و مرور (پل دوازده چشمه) - (پل معلق)
پل شهداي شش بهمن پنجمين پل آمل
مناطق
نوع قشر و آهنگ توسعه شهري، گسترش شهر آمل را در دوره‌هاي بعد از تأسيس و خاصه در ابتداي دوره صفويان علاوه بر رشد طبيعي شهر و مهاجرت شهر را به جنوب، جنوب شرقي و شرق آمل گسترش داد. آمل در گذشته داراي هشت دروازه بوده كه ورود و خروج از شهر از طريق آنها انجام مي‌پذيرفته‌است. بعدها در امتداد اين دروازه‌هاي تاريخي، بازارچه‌هايي احداث گرديدند تا نياز مردم هر منطقه را تأمين نمايند و از مراجعهٔ مستمر مردم به بازارهاي مركزي جلوگيري شود. رفته‌رفته در پيرامون اين بازارچه‌ها واحدهاي مسكوني شروع به ساخت گرديدند و از همين روي بازارچه‌ها به هم متصل شدند و محله‌هاي جديدي در گوشه و كنار شهر پديد آمدند. همچنين چهار دروازه اصلي به اين شهر باز مي‌شد و بعدها بعد خرابي خندق‌ها زياد شكل شمايل ديگر در مكان‌هاي مركزي و كناري شهر صورت گرفت.[۱۶۸]
محله‌هاي تاريخي
محله‌هاي تاريخي شامل نياكي محله (حسينيه ارشاد)، اسپه كلاً (تكيه اسك)، قادي محله (تكيه شهدا)، كاردگر محله (مسجد اميري‌ها)، مشائي محله (چهار سوق)، شاهاندشت محله (تكيه هاشمي)، چاكسر محله (امامزاده قاسم)، كاشي محله (مسجد جامع علي كوچك)، پائين بازار محله (تكيه آملي‌ها)، گلباغ محله (مسجد جامع) و گرجي محله (امامزاده تقي) مي‌باشد.[۱۶۹]
هسته اوليه شهر
مقر اوليه شهر سكونتي آمل به صورت اتفاقي برگزيده نشد، بلكه انديشه بشري در انتخاب آن محل نقش داشته اشت. در كتاب تاريخ باستاني آمده كه قصد داشته‌اند ابتدا شهر سكونتي آمل را در پاي دشت بسازند ولي چون آوردن رود هراز به اين مكان امكان‌پذير نبود شهر را در نزديكي رود هراز ساختند، چون در قديم هر جا كه آب بود تمدن حيات بشري پايدار بود. پس عامل جايگزيني رودخانه هراز بود.[۱۷۰] به طور كلي مقر ابتدايي شهر آمل از حوالي سبزه ميدان و مصلاي قديم تا منطقه پائين بازار و كمي پائين‌تر از محله پائين بازار يعني اراضي گنبدين كه در گذشته دور به آنجا عوامه كوي مي‌گفتند بوده است.[۱۷۱] باغ‌ها و دژهاي اطراف و آتشكده مقر ساسانيان بوده و بعد از ورود اسلام به منطقه و احداث مسجد و اردوگاه اعراب در بخش ربض شهر ساساني كُهندژ عملاً شهر به نقطه و موقعيت جديد گلباغ محله و محدوده مسجد جامع منتقل شد و كهندژ سابق را ويران كرده و تنها آتشكده و ديواره سنگي آن زمان از حوادث روزگار سالم ماند.[۱۷۲]
سردر بازار قديم آمل
نمايي از عمارت منوچهري در آمل قديم
پنجره خانه شفاهي
گسترش شهري
آمل در گذشته داراي هشت دروازه بوده كه ورود و خروج از شهر از طريق آنها انجام مي‌گرفت. بعدها در امتداد اين دروازه‌هاي تاريخي، بازارچه‌هايي احداث گرديدند تا نياز مردم هر منطقه را تأمين نمايند و از مراجعهٔ مستمر مردم به بازارهاي مركزي جلوگيري شود. رفته‌رفته در پيرامون اين بازارچه‌ها واحدهاي مسكوني شروع به ساخت گرديدند و از همين روي بازارچه‌ها به هم متصل شدند و محله‌هاي جديدي در گوشه و كنار شهر پديد آمدند. همچنين چهار دروازه اصلي به اين شهر باز مي‌شد و بعدها بعد خرابي خندق‌ها زياد شكل شمايل ديگر در مكان‌هاي مركزي و كناري شهر صورت گرفت.[۱۷۳]
حمل و نقل
خيابان‌ها و بزرگراه‌ها
آمل به عنوان يك شهر مركزي است كه داراي راه‌ها و ميان برهاي متعددي است. با توجه به گسترش شهري كه مناطق مختلف هم كشانده شده است و معماري شهري آمل از پيش بازتر شده، معماري برون شهري توسط بزرگراه‌ها و كمربندي‌ها به داخل شهر و پنج خيابان اصلي مركز شهر ختم مي‌شود. آمل داراي هشت ميدان مهم و مركزي است.
فرودگاه
فرودگاه امداد آمل به عنوان اولين پايگاه امداد نجات ايران يا اورژانس هوايي با يك فروند هليكوپتر آغاز به كار كرد و در حادثه‌اي سقوط و سرنگون شد و يك فروند هليكوپتر ديگر جايگزين شد.[۱۷۴]
ترمينال
بخشي از ترمينال مسافربري
پايانه مسافربري فيروزي كه همانند يك شهرك داخلي بوده و طرح فرودگاهي است در زميني به مساحت ۲۰ هزار و ۵۰۰ متر مربع و با زيربناي ۸ هزار متر مربع بنا شده است. اين ترمينا به عنوان بزرگترين پايانه مسافربري شمال ايران است و داراي كافي شاپ و سالن انتظار مي‌باشد.[۱۷۵]
مترو
راه‌آهن آمل كه به شكل قطار برقي يا منو ريل است در سال ۱۳۹۰ به تصويب ملي رسيد در حال حاضر در دست ساخت است. اين پروژه در سال ۱۳۹۴ به مرحله اجرايي رسيد.[۱۷۶][۱۷۷] را آهن برقي رودهن، آبعلي، لاريجان، آمل در كناره جاده هراز در حال ساخت است. با اين خط مترو مي‌توان مسير تهران به آمل و بلعكس را در ۵۵ دقيقه طي نمود.[۱۷۸][۱۷۹]
اتوبوس و تاكسي
سازمان مديريت و نظارت بر تاكسيراني آمل يكي از سازمان‌ها فعال است كه در تمامي خيابان‌هاي آمل دو ايستگاه ويژه در نظر گرفته است و همچنين نه ايستگاه اتوبوس بين شهري آمل در نظر گرفته شده‌است كه نقاط مختلف شهر را به يكديگر متصل مي‌نمايد. در شهر آمل سه هزار تاكسي فعال وجود دارد.[۱۸۰]
راه‌ها
جاده هراز
جاده هراز به عنوان ورودي شهر آمل و يكي از دو ورودي‌هاي اصلي به شمال ايران است. اين جاده از درهٔ رود هراز مي‌گذرد و نزديك‌ترين راه اصلي به قله دماوند است. اين جاده يكي از زيباترين و تاريخي‌ترين جاده‌هاي موجود است كه به انتخاب مردم ايران در سال ۱۳۸۹ به عنوان زيباترين جاده ايران انتخاب شده‌است، همچنين اين جاده تاريخ منطقه عظيم البرز و لاريجان، آمل و بخشي از ايران را بيان مي‌كند. برآورد صورت گرفته اين است كه فقط در ايام نوروز، اين جاده ميزبان ۵ ميليون مسافر است. حجم زياد تردد در كنار ظرفيت كم جاده گاهي موجب به وجود آمدن ترافيكهاي بسيار طولاني مي‌شود. اين جاده داراي جاذبه‌هاي گردشگري زيادي نيز مي‌باشد. جاده بين‌المللي هراز يكي از چهار محور ارتباطي شهر تهران به شمال ايران است.[۱۸۱] در سال ۱۳۸۹ فقط در ايام نوروز نزديك به ۴ ميليون نفر، يعني حدود ۳۰٪ از مسافران نوروزي استان مازندران، از طريق اين جاده وارد استان شده‌اند.[۱۸۲] استقبال تردد كنندگان از اين جاده باعث شده‌است تا در برخي از روزهاي سال، ترافيك ۱۷۰ كيلومتري در اين جاده شكل بگيرد.[۱۸۳][۱۸۴][۱۸۵] بر اساس طرح مصوبه مجلس و دولت تا پايان سال ۱۳۸۹ حدود نيمي از مسير اين جاده چهاربانده شد[۱۸۶] و قرار است است اين جاده تا پايان سال ۱۳۹۶ به طور كامل چهاربانده شود.[۱۸۷][۱۸۸]
ديگر جاده‌ها
به غير از جاده هراز جاده آمل به بابل به طول چهل كيلومتر، جاده آمل به محمودآباد به طول هجده كيلومتر، جاده آمل به فريدونكنار به طول سي و پنج كيلومتر و جاده آمل به چمستان به طول بيست و پنج كيلومتر راه‌هاي مواصلاتي اطراف آمل هستند.[۱۸۹]
خيابان و بلوار
خيابان امام رضا
خيابان هراز
خيابان طالب آملي
خيابان نور
خيابان مهديه
خيابان جرير طبري
خيابان مصطفي خميني
خيابان انقلاب
خيابان آيت الله طالقاني
خيابان جانبازان
خيابان لاله
خيابان فرهنگ
خيابان هروي
خيابان آيت الله مدرس
خيابان امين طبرسي
خيابان شهيد بهشتي
خيابان بسيج
خيابان ولايت
خيابان پاسداران
خيابان آزادگان
خيابان شهيد مطهري
خيابان منفرد نياكي
نماي خيابان هراز (فصل زمستان)
ميدان ۱۷ شهريور ورودي خيابان هراز
خيابان مدرس ورودي آمل از سمت تهران
خيابان طالب آملي از داخل خودرو
فاصلهٔ آمل با شهرهاي ديگر
نام شهر فاصله (كيلومتر)
ساري ۶۹
تهران ۱۸۹
رامسر ۱۸۱
مشهد ۸۱۱
آستارا ۴۷۷
كرمان ۱۱۵۸
اهواز ۱۰۰۱
ورزش
واليبال و كشتي به عنوان ورزش اول شهر آمل به حساب مي‌آيند. فوتبال، بوكس، فوتسال و ورزش‌هاي رزمي ديگر نيز به عنوان ورزش‌هاي رايج در شهر آمل به شمار مي‌آيند. آمل داراي چند تيم ليگ برتر در ليگ‌هاي مختلف از جمله واليبال است. باشگاه واليبال كاله مازندران تا به حال دو دوره به عنوان قهرمان ليگ برتر واليبال ايران و يك دوره به عنوان قهرمان جام باشگاه‌هاي آسيا در سال ۲۰۱۳ رسيده است.[۱۹۰] تيم واليبال كاله جزو تيم‌هاي پرطرفدار قاره آسيا محسوب مي‌شود. مجموعه باشگاه ورزشي كاله داراي چندين تيم ديگر از جمله تيم واليبال كاله جوان و تيم بسكتبال كاله است.[۱۹۱] در كشتي نيز از دير باز آمل داراي كشتي گيران متعددي در سطح ملي بوده است. قاسم رضايي يكي از اعضاي ايران در بازي‌هاي المپيك تابستاني ۲۰۱۲ توانست مدال طلا المپيك را به دست آورد.[۱۹۲] به غير از اين چهار رشته تقريباً تمامي رشته‌هاي ورزشي در آمل فعال است.
ورزشگاه‌ها
مجموعه مرعش، سالن پيامبر اعظم و نشاط، مجموعه ورزشي آدمرس، ورزشگاه چمران، ورزشگاه و سالن شهيد حسن نژاده، ورزشگاه چهل شهيد، پارك و سالن بانوان غدير، سالن حجاب، سالن‌هاي بيليارد و بولينگ و پيست اسكيت از جمله سالن‌ها و ورزشگاه‌هاي آمل محسوب مي‌شوند. ورزشگاه ده هزار نفري كاله نيز به عنوان بزرگترين سالن ورزشي ايران با امكانات مختلف در حال تأسيس است.[۱۹۳][۱۹۴]
ميزباني
مسابقات بسكتبال قهرماني جوانان غرب آسيا
مسابقات هندبال قهرماني باشگاه‌هاي آسيا
مسابقات فوتسال قهرماني غرب آسيا
مسابقات اسنوكر قهرماني آسيا
رسانه‌ها
نشريه‌ها
از دوران اوليه مطبوعاتي تا كنون نشريات و روزنامه‌هاي بسياري در آمل به چاپ رسيده‌است كه از زمان مشروطه قوت بسزايي گرفت. از نشريات آمل در طول تاريخ مي‌توان به رساله كبير، هفته نامه مازندران، لسان ملّت، لاريجان، امواج خزر، شمشير ملت، فر آزاد، الآمل، از خزر تا، اميد مازندران، خورشيد طبرستان، سراي اميد، آمل شهر اولين‌ها، پيام آمل، هفته نامه صبح آمل و پيك شمال اشاره كرد.[۱۹۵]
امكانات
در شهر آمل امكانات مختلفي همچون رستوران، بانك، پست بانك، بيمارستان، فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي، سالن‌هاي نمايش مركز خريد و سيتي سنتر وجود دارد.
بيمارستان‌ها
بيمارستان تخصصي و فوق تخصصي شمال
بيمارستان امام خميني
بيمارستان امام رضا
بيمارستان نيكان
بيمارستان پيمان
بيمارستان امام علي
بيمارستان البرز
بيمارستان هفدهم شهريور
بيمارستان پلي كلينيك تأمين اجتماعي
مركز خريد
سيتي سنتر اكسين شمال
سيتي سنتر قائم
ره‌آوردها
غذاهاي سنتي
خورشت آلو، شامي، اسفناج پته، آغوز مسما، مرغ شكم پر، اردك شكم پر، ماهي شكم پر، ترشه كباب، آلو اناردون، بادمجان كباب، خورشت ناردون، آش دوغ، آش ترش، كئي انار، ترشي تره و قليه از جمله غذاهاي محلي و سنتي آمل مي‌باشند.[۱۹۶]
شيريني و ترشي‌ها
انواع شيريني، مرباجات و ترشي‌ها مانند آب دندان، اغوزكنا، كماج، ساق عروس، نان كوهي، پيس گندله، پشت زيك، رشته به رشته، قطاب محلي، حلوا محلي، بادمجان ترشي، رب انار، نازخاتون، سير ترشي، هفت بيجار، ترشي يارمسي، دلال، مرباي به، مرباي آلبالو، مرباي سيب، مرباي پرتقال، مرباي انجير، مرباي بهار نارنج، مرباي تمشك و مرباي بالنگ از ره‌آوردهاي آمل در اين بخش هستند.[۱۹۶]
صنايع دستي
معرق، منبت كاري، سفال، گليم، گل، لاك تراشي، نمد مالي، حصير بافي، جاجيم بافي، ابريشم بافي، جوراب بافي و محصولات آهني از جمله ره‌آوردهاي آمل در بخش صنايع دستي هستند.[۱۹۷]
محصولات
در بخش محصولات نيز برنج طارم آمل يكي از مرغوبترين و بنام‌ترين محصولات كشاورزي كشور است. گردو، سيب، گيلاس، آلبالو، هلو، عسل، پرتغال، نارنگي، تمشك، كيوي، روغن كلزا، فرش و سبزي نيز از ديگر محصولات و ره‌آوردهاي اين شهر مي‌باشد.[۱۹۸]
برنج خام
انواع شيريني محلي
مركبات
گليم
گمرك و بندرگاه
آمل در زمان قديم بندرگاه بزرگي بوده است كه اين بندرگاه تجارتگاه عظيم شمال ايران بود، در گذشت زمان اين بندر تبديل به شهر محمودآباد شد. گمرك فعلي و مركزي آمل در شهر قرار دارد و صادرات محصولات آمل در مرزهاي آبي و زميني و هوايي در شهرهاي ديگر زير نظر آمل انجام مي‌شود.[۱۹۹][۲۰۰][۲۰۱]
حوادث و وقايع
واقعه آمل
تنديس ميدان هزار سنگر
واقعه سال ۱۳۶۰ شهر آمل كه در منابع رسمي نظام جمهوري اسلامي و رسانه‌هاي داخلي، همچنين با عنوان حماسه مردم آمل يا حماسه اسلامي مردم آمل، از آن ياد شده[۲۰۲] و در منابع برخي گروههاي اپوزيسيون جمهوري اسلامي به اختصار قيام آمل ناميده مي‌شود، به مبارزه مسلحانه حدود صد نفر از گروهي ماركسيست-لنينيست-مائوئيست به نام اتحاديه كمونيست‌هاي ايران سربداران عليه نظام جمهوري اسلامي ايران در شهر و جنگلهاي اطراف شهر آمل اشاره دارد. اين مبارزه پس از ساعت‌ها درگيري سرانجام در تاريخ ۶ بهمن با تمركز قواي نيروهاي سپاه پاسداران، پليس و بسيجيان و مردم با سركوبي آن پايان يافت.[۲۰۳] منابع نيروهاي مردمي[۲۰۴] در اين درگيري‌ها و خنثي نمودن آن نقشي فزاينده داشته‌اند.[۲۰۵] و حكومت براي سركوبي از انبوه نيروهاي مسلح بهره جسته‌است.[۲۰۶] حماسه مردم آمل يا حماسه اسلامي مردم آمل اصطلاحي است كه رسانه‌هاي داخلي ايران[۲۰۷][۲۰۸][۲۰۹] و مقامات جمهوري اسلامي ايران، به دليل آنچه مقاومت مردم[۲۱۰] اين شهر در مقابل سربداران در واقعه آمل در ۶ بهمن سال ۱۳۶۰ ناميده‌اند به كار مي‌برند.[۲۱۱][۲۱۲][۲۱۳] اين روز در تقويم رسمي ايران نيز با نام «حماسه مردم آمل» به ثبت رسيده است.[۲۱۴][۲۱۵][۲۱۶]
وقايع تلخ تاريخي
شهر آمل از حوادث تلخ روزگار بي بهره نبوده و نشيب و فراز جهان را اعم از عوامل سياسي و طبيعي بسيار ديده است دربارهٔ شهرت آن هم مورخان اسلامي و غير اسلامي بسيار مي‌نوشته‌اند كه آمل از جمله آسيب پذيرترين شهرها بوده كه دو بار به كلي به زير آب رفت و چندين بار بر اثر تهاجمات و زلزله به ويران تبديل شد و دوباره شهري جديد بر روي آن نهاده شد. چندين بار در سالهاي ۱۳۲۹ و ۱۲۰۸ بر اثر آتش‌سوزي آمل به كلي سوخت شد و بعد ار پيگيري‌هاي حكام و خانهاي محلي و هم دردي حاكمان جهان آمل دوباره مرمت شد.[۲۱۷][۲۱۸]
ازجمله حوادثي كه منجر به كشتار و ويراني در شهر آمل گرديد كي توان به حادثه‌هاي زير اشاره كرد:
در نمارستاق آب دريا وك با دريوك در تنگه كوه طغيان كرد و كوه را پاره كرد كه بر اثر شكستن سد طبيعي درياوك نمارستاق سيلي مهيب ايجاد شد كه شهر آمل و روستاهاي اطراف آن ويران و در زير رسوبات منهدم گرديد. در قسمت شرقي شهر، زمين نسبتاَ مسطحي ديده مي‌شود كه سابقاَ ساختمان‌هاي زيادي داشته و اگر زير خاك را كاوش كنند آثار خانه‌هايي كه رسوبات رودخانه انباشته شده به خوبي مشاهده مي‌شود. بعضي اين سيلاب را در سال ۱۰۸ هجري مي‌دانند.
آتش‌سوزي بزرگي كه در دوره جديد در شهر آمل اتفاق افتاد كه باعث خرابي زياد و ويراني شديد شهر گرديد. اين آتش‌سوزي و حريق در سال ۱۳۳۵ هجري قمري شد كه ابتدا از نزديك تكيه نياكي‌هاي شروع شد و بر اثر وزش تند باد همه شهر را فرا گرفته و به رودخانه هراز رسيد و بر اثر سرايت آتش به مغازه باروت و معمات و اسلحه فروشي، آن مغازه منفجر گرديد و آتش مهيب به آن طرف رودخانه افتاد و بعد بواسطه شدت باد تمامي شهر آمل در گرداب آشت فرورفت. تجارتخانه تومانيانس كمك هزينه‌اي براي بازسازي شهر فرستاد.
معروف است كه اين حريق در فروردين ماه، هنگامي كه ساكنين شهر مشغول خوشگذراني و برگزار كردن مراسم نوروز بودند واقع شد و بخش اعظم شهر به تل خاكستري تبديل گرديد.
بروز بيماري خطرناك طاعون كه در سال ۱۱۹۸ هجري رخ داد شهروندان بيشمار را نابود گرداند و شهر به ويرانه تبديل گشت.
در سال ۱۲۶۹ هجري بيماري و با در آمل به جان مردم افتاد و عده‌اي از مردم را از بين برد و دستخوش فنا نمود.
در سال ۱۳۳۶ هجري شمسي بيماري خطرناكي به نام بيماري مشمشمه به آمل حمله كرد كه افراد زيادي از شهروندان نابود شدند.
حمله چنگيز خان مغول و فرزندانش به تبرستان كه طي آن شهرهاي زيادي از جمله آمل ويران گريد ولي دوباره و به سرعت بازسازي شد.
حمله امير مسعود به شهر آمل و جنگ با علويان كه اين سلسله را منقرض كردند و مازندران و آمل را ضميمه قلمرو حكومت خود نمودند.
حمله سامانيان با اسپهبدان آمل و رويان كه ويراني و كشتار بيشمار در پي داشت. در اين جنگ‌ها شهر و روستا بكلي ويران نشدند، زيرا ساكنين شهر كه معدودي باقي‌ماندند دوباره شهر را آباد و به سرعت بازسازي كردند و كشاورزي و بازار را رونق دادند.
حمله آقا محمد خان قاجار به لاريجان و شهر آمل كه چندين ماه به طول انجاميد و سرانجام با حمله آقا محمد خان قاجار و حمله محمد قلي خان مردم لاريجان و آمل را كشتند و شهر را ويران كردند.
در سال ۹۷۹ سيلاب هراز رود شهر آمل و روستاهاي اطراف آن را ويران كرد و هزاران نفر را كشت.
حمله تيمور لنگ و روميان به آمل كه باعث نابودي كل آم از جمله چهار دژ كناري شهر شد.
اين شهر در طول تاريخ بارها مورد تهاجم اقوام گوناگون قرار گرفته كه آخرين حمله از سوي قوم مشايي (از بازماندگان و نوادگان چنگيز مغول) در سال ۱۰۰۵ ه. ق صورت پذيرفته و در جنگ سياه بيشه اين قوم شكست سختي از اقوام بومي ساكن آمل خورده و فرمانده آنها به نام نوشين به دست مازيار به هلاكت رسيده و قوم مشايي به محلي در دامنه دماوند با نام فعلي مشا تبعيد گشتند.
در ۴۲۶ شهر آمل مورد حملهٔ سلطان مسعود غزنوي قرار گرفت و خرابي زيادي بر آن وارد آمد و بهشت آمل به ويرانه‌اي بدل شد و در ۶۰۲ در آمل علاءالدين محمد خوارزمشاه خطبه خواند و از آن پس خراج آنجا را به خوارزم فرستاد. اين وضع تا حملهٔ مغول در ۶۱۶ ادامه داشت. سلطان محمد خوارزمشاه در روزگار دربه‌دري، زماني به آمل پناه برد. به هنگام يورش مغولان، آمل مورد حمله قرار گرفت و بيش از ديگر شهرهاي اين ناحيه صدمه ديد ولي در عهد ايلخانيان آمل دوباره آباد شد، به گونه‌اي كه شهر ۷۰ مدرسه داشت.[۲۱۹][۲۲۰]
تيمور لنگ پس از گشودن قلعهٔ ماهانه سر، به قتل‌عام اهالي آمل و ساري و ديگر نقاط مازندران پرداخت.[۲۲۱]
شهرهاي خواهر
نوشتار اصلي: فهرست شهرهاي داراي خواهرخوانده در ايران
مسجد پادشاهي در لاهور؛ شهر لاهور از خواهرخوانده‌هاي آمل مي‌باشد.
پل كان تو؛ شهر كان تو از خواهرخوانده‌هاي آمل مي‌باشد.
آمل با دو شهر و يك منطقه از كشورهاي ويتنام، پاكستان و ايتاليا داراي پيوند خواهرخواندگي است.
نام كشور شهر خواهرخوانده
پاكستان پاكستان لاهور[۲۲۲]
ويتنام ويتنام كان تو[۲۲۳]
پانويس و منابع
DARYOUSH KARGAR. «دانشنامه ايرانيكا (برخط)» (انگليسي) (مقاله). ۲۰۰۶. بازبيني‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۱ ميلادي. «Nišāpur, the city known also as Irānšahr (Moqaddasi, pp. 299-300; Ebn Faqih, p. 321)»
شركت مخابرات مازندران
«بيوگرافي احمد امير سليماني-شهردار آمل». شهرداري آمل.
۶۸ درصد صادرات مازندران متعلق به آمل است
قلب صنعت مازندران
جشن خرمن در پايتخت برنج ايران، شهرستان آمل
مهاجرت آريائي‌ها به ايران و تأثيرات سياسي - فرهنگي آن
شهر تاريخ و فلسفه در انتظار گردشگران / آمل شهر عمارت‌هاي قجري و مناطق جنگلي بكر
درباره شهر آمل
شهري به نام نخستين پايتخت علويان و مركز اشكانيان
آمل، شهري كه بام ايران را بر سر دارد
آمل شهر هزار سنگر
آمل، اولين مركز حكومت دين شيعه
دربارهٔ شهر آمل
آمل با صدها جاذبه گردشگري دروازه ورود مسافران به شمال
آمل بي مرگ است
سكه‌هاي ساساني
معرفي اقوام باستاني كناره درياي مازندران
اردشير از آمل مي‌گويد
نام شهر آمل به چه معناست
قدمت نام آمل
تاريخ طبرستان (التدوين في احوال جبال شروين) - تالف: محمدحسن‌خان‌اعتمادالسلطنه - مقدمه، تحشيه و تعليقات: ميترا مهرآبادي - انتشارات دنياي كتاب - چاپ اول: ۱۳۷۳
تكرار ۱۶ باره نام آمل در شاهنامه
و شاهنامه، فريدون
در وصف خزان و مدح سلطان مسعود غزنوي
آرش كمانگير قهرمان افسانه‌اي صلح در ايران
شعر نو، طالب آملي
تاريخچه شهر آمل
رفتن رامين به گوراب و ديدن گل و عاشق شدن بر وي
شمارهٔ ۹ - در بعضي از فتوحات شاهزاده شجاع‌السلطنه گويد
غزل شمارهٔ ۲۵۰۴ طائب تبريزي
غزل شمارهٔ ۱۳ خاقاني
جمعيت و موقعيت آمل
موقعيت و جغرافياي استان مازندران
آمل، مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامي
(بارتولد ۲۳۳–۲۳۴) تاريخ باستان
(حكيميان، ۱۷)
(خواندمير، ۲/۴۰۴)
(رابينو، ۵۸).
(ابن اسفنديار، ۱۸۱).
(زرين‌كوب، ۵۴۶)
(اقبال، ۴۰).
(رابينو، ۷۰).
(بارتولد، ۲۴۳).
(كرزن، ۲/۶۰۹؛ محبوبي اردكاني، ۴۱).
(فرهنگ جغرافيايي ايران، ۳/۲۵
(كرزن، ۱/۵۰۲–۵۰۳؛ بارتولد، ۲۴۳–۲۴۴).
تاريخچه شهر آمل، شورا نيوز
آمل، جمهوري اسلامي ايران
آمل - اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مازندران
آمل در يك نگاه، روزنامه قانون
جستاري چند در فرهنگ ايران، ۸۵
تاريخ ايران كمبريج، ۵۳۰
جغرافياي تاريخي مازندران، آمل
تاريخچه‌اي از كهن شهر آمل
خاستگاه و پيشينه آمل در دوره ساسانيان
مرجع شهرهاي ايران، آمل
معرفي شهر و پيشينه
نام "شهر آمل" به چه معناست؟/ از ريشه در افسانه‌ها تا رونقي بي بديل در عهد كهن
روزگار علويان طبرستان
امير حسن بن زيد علوي
علويان طبرستان
بنيان‌گذار سلسله علويان طبرستان
فرهنگ فارسي دكتر معين
آمل نخستين سرزمين تشكيل حكومت علويان
علويان طبرستان، حدود ۲۵۰ تا ۳۱۶ هجري قمري
مير قوام الدين مرعشي معروف به مير بزرگ
مرعشيان، سربداران مازندران
درباره آمل
آمل در يك نگاه
آمل به چه معناست
كتاب صوره الارض، صفحهٔ ۲۷
جغرافياي تاريخي آمل صفحه ۱۸ و ۱۹
كتاب جغرافياي تاريخي آمل، صفحهٔ ۳۳
سير تحول شهر در دوران معاصر
سفرنامه هنوي به ايران، سازمان ميراث فرهنگي
وصيتنامة سياسي ـ الهي امام خميني
بايد از مردم آمل تشكر كنيم
گزارش حريم محوطه تاريخي آمل
آمل منطقه‌اي سرشار از آثارباستاني و از كانونهاي نخستين ذوب آهن
كاوش در تاريخ گمشده آمل
نخستين فصل كاوش وجود معماري عصر مفرغ در آمل
كاوشهاي باستان‌شناسي در تپه تاريخي قلعه كش آمل
انسان پارينه سنگي فوقاني ۳۵هزار سال پيش در آمل ابزار سنگ‌ها را مي‌ساخته است
دومين فصل كاوش در محوطه تاريخي گرم رود بليران آمل
روستايي به قدمت ۳۶ هزار سال
درمورد پوشش گياهي آمل
پژوهش و عمران ۱، ۱۳۷۸، ص ۷۴
(كسمائي، ۱۳۷۲، ص ۱۵۷)
منابع آب استان مازندران
وضع هواي آمل، ايستگاه هواشناسي
(پژوهش و عمران ۱، ۱۳۷۸، ص ۷۳)
قرار گرفتن شهرستان آمل روي ۳ گسل زلزله
آماردها در آمل
نژاد و تيره در استان مازندران
تحقيقات و آزمايش‌ها آلماني‌ها بر روي نژاد مردمان شمال ايران
زبان و گويش مردم مازندران
گردشگري- قوم و طوايف شهر آمل
گزارش از مراسم طايفه‌هاي آمل
دين مردم آمل
گاه شمار مازندراني
جشن تيرگان، يادآور حماسۀ آرش كمانگير
جشن تيرگان در مازندران
نگاهي گذرا به سنت ورف چال در مازندران/زن سالاري يك روزه در اسك وش
مارمه ، آيين سنتي نو شدن ماه در مازندران
پيرعلم و نخل‌گرداني؛ آيين‌هاي ۳۰۰ ساله روستاييان مازندران
نگاهي به آيين‌هاي محرم در مازندران
آئين نوروزخواني در مازندران
نگاهي به برخي رسم‌هاي نوروزي در مازندران
آشنايي با كشتي لوچو - مازندران
مازندران ميزبان جشنواره تئاتر فجر شد
جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر در آمل آغاز شد
جشن تيرگان و همايش روز ملي دماوند در آمل
ثبت حماسه ۶ بهمن آمل در تقويم ملي
مشاهير و بزرگان آمل
جاذبه‌هاي گردشگري مازندران
درباره آمل، دانشگاه شمال
جاذبه‌هاي گردشگري آمل
مكان‌هاي ديدني و جاذبه‌هاي گردشگري آمل
راهنماي مسافرت، ديدني‌ها و مراكز تفريحي آمل
آشنايي با جاذبه‌هاي گردشگري آمل، مازندران
«دانشنامهٔ تاريخ معماري ايرانشهر». سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ايران. بازبيني‌شده در ۱۹/۵/۲۰۱۱.
واقعيت‌هايي از سرمايه‌گذاري خارجي‌ها در گردشگري ايران
ديدار سرمايه گذاران تركيه با اعضاي شوراي اسلامي شهر آمل
فرمانداري ويژه آمل در هيئت دولت تصويب شد
تاريخچه شهرداري آمل
پارك جنگلي هلومسر
پارك جنگلي هراز
پايگاه خبري تحليلي اعتدال
خبرگزاري مجلس شوراي اسلامي
«پس از ۳۰ سال از آغاز طرح هتل شهر آمل آماده پذيرايي از مسافران شد». خبرگزاري فارس، ۴ خرداد ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«بهره‌برداري از تنها هتل شهر آمل». باشگاه خبرنگاران جوان. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
بيمارستان امام رضا آمل
افتتاح بيمارستان ۲۱۷ تخت خوابي امام خميني
افتتاح بيمارستان شمال
سينما آرش آمل قبل از انقلاب + تاريخچه و تصاوير
سكوت در سينما بهمن، صندلي‌ها را هم به حرف آورد
آمل صاحب خانه تئاتر شهر شد
بازار قديمي آمل
بازار قديم آمل - شبكه بازار
بازار محلي آمل
مراكز خريد آمل
بازديد بيش از هزار و ۳۰۰ مسافر نوروزي از موزه تاريخ و شهداي آمل
موزه تاريخ شهرآمل، مقصد فرهنگ دوستان نوروزي به كهنترين شهر مازندران
معرفي موزه تاريخ و موزه شهداي آمل
نمايشگاه تخصصي آمل
انتقال كاشيهاي مقبره سلطان شهاب سهروردي از انگلستان به آمل
فهرست كتابخانه‌هاي عمومي آمل
مدارس نظاميه، دانشنامه آريانيكا، تاريخ، فرهنگ و تمدن مردم ايران
آمل مركز فوق تخصصي پژوهشكده انستيتوپاستور شمال
«آمل» قطب زيست فناوري كشور شد
اولين مركز اصلاح نژاد گاوهاي سيمينتال كشور در آمل
همزمان با ۳ كشور اروپايي / رونمايي از دومين شبكه جهاني پژوهشهاي علمي ايران در آمل
آغاز بهره‌برداري از ساختمان جديد مركز رشد پارك علم و فناوري مازندران در شهرستان آمل با حضور معاون وزيرعلوم
توسعه فناوري‌هاي مرتبط با گياهان دارويي در دانشگاه آمل
۴۶ درصد صنعت مازندران در آمل است
قلب صنعت مازندران در انتظار احيا
آمل به قطب برتر صادرات مواد صنعتي و معدني مازندران تبديل شد
۲۳۷ واحدي توليدي در شهرك صنعتي آمل فعال هستند
شركت‌هاي شهرك صنعتي
۹۸ درصد شركت‌هاي مستقر در شهرك صنعتي امامزاده عبدالله آمل بومي هستند
تاريخچه شهرك صنعتي بابكان
تاريخچه كاله
اولين همايش ملي تكنولوژي‌هاي نوين در علوم و صنايع غذايي و گردشگري
شناخت مازنداران
گشايش دروازه‌هاي اروپا به روي مازندران
ثبت آمل به عنوان پايتخت برنج ايران
معماري شهري و گسترش شهر آمل
محلات تاريخي آمل
آمل خاستگاه آمارد
خاطرات لونجي، ۱۳۷۱
بررسي و مطالعه برج - مقبره‌هاي قرن ۸ و ۹ هجري قمري در مازندران
گسترش اوليه شهري آمل
بالگرد امداد و نجات ، آماده پرواز + تصاوير
بزرگترين پايانه مسافربري شمال در آمل بهره‌برداري شد
عمليات-اجرايي-قطعه-اول-مترو-آمل-تهران آغاز عمليات اجرايي قطعه اول مترو آمل - تهران
آغاز عمليات احداث متروي تهران – شمال
راه اندازي متروي آمل - تهران با اعتبار ۷۵۳ ميليارد توماني - روزنامه مردم سالاري
آغاز فعاليت پروژه راه‌آهن برقي آمل-تهران - فارس نيوز ۲۲ مهر ۱۳۸۴
تعداد تاكسي‌هاي فعال آمل
«توسعه جاده هراز به قرارگاه خاتم‌الانبياء سپرده شد». بي‌بي‌سي فارسي، ۲۹ مرداد ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۱.
«۳۰ درصد مسافران نوروزي از طريق محور هراز وارد مازندران مي‌شوند». استانداري مازندران، ۱۸ اسفند ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۱.
«ترافيك ۱۷۰ كيلومتري در جاده هراز». جام جم آنلاين، ۸ مرداد ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۱.
الف، آشنايي با جاده هراز
همشهري، جاده هراز مازندران
«۵۰ درصد جاده هراز تعريض و چهار بانده شد». آفتاب، ۹ دي ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۱.
«بهبهاني: جاده هراز چهار بانده مي‌شود». جام جم آنلاين، ۹ آذر ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۱.
«توسعه جاده هراز به قرارگاه خاتم‌الانبياء سپرده شد». بي‌بي‌سي فارسي، ۲۹ مرداد ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۱.
نقشه و راه‌هاي آمل
كاله قهرمان آسيا شد
كاله قهرمان ليگ برتر شد
سايت كميته ملي المپيك جمهوري اسلامي ايران - قاسم رضايي
سالن ده هزار نفري باشگاه كاله مازندران
نصرالله سجادي ورزشگاه كاله را ديد
پيشينه ي مطبوعات در مازندران
آشنايي با غذاها و شيريني‌هاي سنتي و محلي استان مازندران
صنايع دستي آمل، سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري
محصولات شهرهاي استان مازندران
گمرك واردات در آمل راه‌اندازي مي‌شود
شعبه گمرك مازندران آماده بهره‌برداري شد
معرفي بندرگاه محمودآباد
حماسه مردم آمل در برابر اتحاديه كمونيست‌هاي داخلي؛ ۶ بهمن ۱۳۶۰ در تثبيت انقلاب نقشي انكار ناشدني دارد (خبرگزاري دانشجويان ايران)؛ روزنامه كيهان
جنبش چپ در ايران معاصر، سپهر ذبيح، صفحه ۱۶۳، ۱۸۰ و ۱۸۲. ؛ مائوئيسم در ايران، وبگاه مائوئيسم بين‌الملل در دنياي در حال توسعه
شهر هزار سنگر، صفحهٔ ۵۸. ؛ مقاومت اسلامي مردم هزار سنگر آمل، صفحهٔ ۱۵۶
پرنده نوپرواز، صفحه ۱۱۲–۱۱۳و ۱۱۹
پرنده نوپرواز، صفحهٔ ۱۳۴
حماسه مردم آمل در برابر اتحاديه كمونيست‌هاي داخلي
۶ بهمن ۱۳۶۰ در تثبيت انقلاب نقشي انكار ناشدني دارد (خبرگزاري دانشجويان ايران)
روزنامه كيهان
ششم بهمن روز حماسه مردم آمل نامگذاري شد
كتاب حماسه اسلامي مردم آمل، پژوهشكده علوم دفاعي استراتژيك دانشگاه امام حسين، ۱۳۴۷.
كتاب حماسه مردم آمل، ستاد مركزي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، بهمن ۱۳۶۱.
كتابشناسي حماسه مردم آمل
ششم بهمن به عنوان روز «حماسه مردم آمل» وارد تقويم رسمي كشور شد
ثبت ششم بهمن‌ماه به عنوان روز حماسه مردم آمل، روزنامه اطلاعات
ششم بهمن روز حماسه مردم آمل نامگذاري شد (روزنامه قدس)
حادثه‌هاي تلخ در تاريخ شهر آمل
نقش موقوفات در پايداري زندگي اجتماعي آمل پس از آتش‌سوزي سال ۱۳۳۵ قمري در بازار آمل
كتاب رابينو، صفحه ۶۰، حمله به طبرستان
سلطان مسعود تعطيلاتش را چگونه مي‌گذراند
حمله تيمور لنگ به ايران
آمل و لاهور با طالب آملي
كانتو ويتنام و آمل خواهر خوانده شدند
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۲۲:۰۷ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع:
مساجد
مسجد جامع اروميه (در دوره قاجار)
مسجد سردار
اروميه داراي مساجد قديمي فراواني است. مسجد جامع اروميه كه گمان بر اين است كه بر روي ويرانه‌هاي يك آتشكده در قرن هفتم هجري قمري ساخته شده است. مسجد سردار، مسجد مناره و مسجد سيدالشهدا از ديگر مساجد تاريخي اروميه هستند.[۴۷]
كليساها
بيشتر كليساهاي اروميه متعلق به آشوريان است هرچند كليساهاي متعلق به ارامنه نيز در اروميه وجود دارد.[۱۶۷] از مهمترين كليساهاي اروميه مي‌توان به كليساي ننه مريم، كليساي ماريوخنه و كليساي حضرت مريم اشاره كرد.
خانه‌ها
خانه‌هاي تاريخي اروميه كه نهايتاً قدمتشان به دوره قاجار مي‌رسد يكي از جاذبه‌هاي گردشكري اروميه محسوب مي‌شوند. خانه‌هاي جنرال، خانه انصاري و خانه اتحاديه از آن جمله‌اند.[۱۶۸] خانه ديزج سياوش در سال ۱۳۸۷ ثبت ملي شد.[۱۶۹]
دروازه‌ها
شهر اروميه در گذشته به دليل موقعيت استراتژيك و ايجاد امنيت هشت دروازه در بيرون شهر داشته است كه محل استقرار نيروهاي نظامي بوده‌اند.[۱۷۰] دروازهٔ بالو يا سلماس، دروازهٔ توپراق قلعه، دروازهٔ سويوق بولاق يا هازاران يا گازوران، دروازهٔ بازار باش، دروازهٔ ارك، دروازهٔ يوردشاه ودروازهٔ نوگچريانو گذر نام اين هشت دروازه مي‌باشد.[۱۷۰][۱۷۱]
هتل‌ها
از جمله مراكز اقامتي اروميه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:[۱۷۲]
نام درجه (تعداد ستاره) تعداد اتاق
آنا ۵ ۲۰۰[۱۷۳]
دنيز ۵ ۵۴
ساحل ۴ ۷۰[۱۷۴]
پارك ۴ ۷۵
جهانگردي ۴ ۷۴
دريا ۳ ۴۵
مرواريد ۳ ۳۶
آريا ۳ ۳۷
آذران ۲ -
خرم ۲ -
رضا ۲ -
مجتمع جهانگردي فانوس ۲ -
ارگ ۱ -
تك ستاره ۱ -
غذاهاي سنتي
دلمه برگ مو
از غذاهاي سنتي اروميه مي‌توان به دلمهٔ برگ مو، كوفته، يتيمچه و آش‌هاي كشك (قاتيخ) ،عيران و اماج اشاره كرد.[۱۷۵]
شيريني‌ها
نقل اروميه، مهمترين سوغاتي اين شهر
نقل مهمترين سوغات اروميه است كه در انواع بيدمشكي، گردويي، زعفراني، پسته‌اي و بادامي عرضه مي‌شود. با اين حال نقل بيدمشك معروفترين نوع نقل در اروميه است. اين نوع نقل با عرق بيدمشك كه محصول خود اروميه است تهيه مي‌شود. از ديگر عرقيات اروميه بادرنجبو است كه در تهيه شربت از آن استفاده مي‌شود. حلواي گردو و حلواي هويچ از ديگر سوغاتي‌هاي اروميه است.[۱۷۶][۱۷۷][۱۷۸]
صنايع دستي
صنايع دستي چوبي و ريزه‌كاري و نازك‌كاري چوب از سوغاتي‌هاي اروميه است.[۱۷۶]
روابط بين‌المللي
شهرهاي خواهر
نوشتار اصلي: فهرست شهرهاي داراي خواهرخوانده در ايران
ترابوزان؛ از خواهرخوانده‌هاي اروميه.
وارنا؛ از خواهرخوانده‌هاي اروميه.
ارزروم؛ از خواهرخوانده‌هاي اروميه.
اروميه با ۳ شهر جهان داراي پيوند خواهرخواندگي است.
نام كشور شهر خواهرخوانده
تركيه تركيه ترابوزان[۱۷۹]
بلغارستان بلغارستان وارنا[۱۷۹]
تركيه تركيه ارزروم[۱۸۰]
پانويس
مشكور، نظري به تاريخ آذربايجان، ۴۶.
رئ‍ي‍س‌ن‍ي‍ا، آذربايجان در سير تاريخ ايران از آغاز تا اسلام، ۹۵۷.
«نتايج سرشماري سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ريزي استانداري خراسان جنوبي (به نقل از مركز آمار ايران)، ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۲ شهريور ۱۳۹۲.
«معرفي، تاريخچه و آشنايي با شهر اروميه». دانشگاه صنعتي اروميه. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«Orumiyeh (Iran)». Britannica Encyclopedia. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در اوت ۲۰۱۰.
«تخصيص بودجه 550 ميليارد توماني شهرداري اروميه». خبرگزاري فارس، ۹۲/۰۶/۰۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«يكسان‌سازي كدهاي تلفن در آذربايجان غربي». خبرگزاري مهر.
«ابقاي شهردار اروميه/ پرويز جليلي رئيس شوراي اسلامي شهر اروميه شد». خبرگزاري مهر، ۱۳۹۲/۶/۱۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
انجمن پژوهشي ايرانشهر؛ اروميه: شهر زيباي اديان و اقوام ايراني
Iran's Lake Urmia Is Drying Up Fast: Treehugger. بازديد: ژوئن ۲۰۱۲.
The last Assyrians in Urmia, During the World War one Massacres
«آغاز ترديد در احياء درياچه اروميه». نداي اروميه، ٢٦ شهريور ١٣٩٢. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۵ ژانويه ۲۰۱۴.
دول‍ت‌آب‍ادي، س‍خ‍ن‍وران آذربايجان، ۱۱۸.
«اطلاعات كلي دربارهٔ شهر اروميه». سايت شهر اروميه. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۳.
، ارومي.
مشكور، نظري به تاريخ آذربايجان، ۴۵.
مشكور، نظري به تاريخ آذربايجان، ۴۶.
Kjeilen، Orumiyeh.
URMIYA, Encyclopaedia of Islam
«تاريخ غزها (تركمن‌ها)»، فاروق سومر، مترجم وهاب ولي، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1390، 122-123
Algar، IRAN ix. RELIGIONS IN IRAN (2) Islam in Iran (2.3) Shiʿism in Iran Since the Safavids.
بلوكباشي، اصانلو.
رضا، اروميّه.
رئ‍ي‍س‌ن‍ي‍ا، آذربايجان در سير تاريخ ايران از آغاز تا اسلام، ۴۵۵–۴۵۶.
رئ‍ي‍س‌ن‍ي‍ا، آذربايجان در سير تاريخ ايران از آغاز تا اسلام، ۹۵۶.
«محيط زيست اروميه». شهرداري اروميه. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«آب و هواي استان آذربايجان غربي». مركزاطلاعات شهري اروميه و استان آذربايجان غربي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۳.
سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، فرهنگ جغرافيايي روده‍اي كشور (جلد ۱)، ۹۳.
دهخدا، برده سور.
Balland، BĀRĀN.
«كاهش 23 درصدي بارش باران در استانهاي غرب ايران». كردپرس، ۱۳۹۰/۲/۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«Weather Information for for Orumiyeh». world weather information service، ۱۳ مارس ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۸ آوريل ۲۰۱۴.
«زلزله اروميه عراق و تركيه را هم لرزاند». پايگاه خبري تحليلي نداي اروميه، ۵ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۴ اكتبر ۲۰۱۳.
«آخرين زلزله‌هاي بزرگ قرن حاضر در ايران». وبگاه مگ‌ايران، به نقل از روزنامه اعتماد، شمارهٔ ۲۴۶۸، صفحهٔ ۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۳ اكتبر ۲۰۱۳.
BERBERIAN، EARTHQUAKES.
«زمين لرزه 4 ريشتري اروميه را لرزاند». سايت خبري تحليلي عصر ايران، ۲۷ فروردين ۱۳۸۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۴ اكتبر ۲۰۱۳.
«زلزله ۶٫۲ ريشتري شمال غرب كشور را لرزاند». تابناك، ۲۱ مرداد ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۴ اكتبر ۲۰۱۳.
«زمين لرزه در اروميه». استانداري آذربايجان غربي، ۱۳۹۱/۰۵/۲۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۴ اكتبر ۲۰۱۳.
«زمين‌لرزه 6/4 ريشتري در اروميه». دنياي اقتصاد، ۱۳۹۲/۰۷/۰۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۴ اكتبر ۲۰۱۳.
http://www.khabaronline.ir/detail/452606
Doerfer، AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish.
امجدي، كاوه. «زبان كردي، تنها يادگار تمدن ماد». سايت خبري تحليلي كردتودي، ۱۳۹۱/۱۰/۱۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۳.
جلالي‌مقدم، آسوريان.
تفضّلي، آرامي.
گنجي، آذربايجان.
Amurian، ARMENIANS OF MODERN IRAN.
«اروميه: شهر زيباي اديان و اقوام ايراني». انجمن پژوهشي ايرانشهر، ۱۶ ارديبهشت ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«افزايش 8 هزار متر مربعي فضاهاي فرهنگي و مذهبي اروميه». خبرگزاري مهر، ۱۳۹۱/۳/۱۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«اروميه رنگين كمال اقدام و اديان و خاستگاه تمدن‌هاي بزرگ بشري است.». استانداري آذربايجان غربي، ۲۷ اكتبر ۲۰۱۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
، Orūmīyeh.
http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/4884
«ايران و قضيه ايران»، جلد ١، كرزن جورج ناتانيل، مترجم:وحيد مازندراني غلامعلي، شركت انتشارات علمي فرهنگي، تهران، ١٣٨٠، ص 682
معاونت سنجش از دور و جغرافيا، فرهنگ جغرافيايي شهرستانهاي كشور: شهرستان اروميه، ۲۳۹.
«اروميه سرزمين تفاهم و همزيستي مسالمت آميز». شهرداري اروميه. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۳.
محمود اِرول قليچ. «دانشنامه جهان اسلام جلد 1 صفحه 3588». كتابخانه مدرسه فقاهت.
نصيرآوا، «باز شناسي يك منبع دست اول براي تاريخ اجتماعي ايران»، فصلنامه گنجينه اسناد، ۱۵–۱۶.
«شهر شما چقدر جمعيت دارد؟ +جدول». پارسينه، ۲۷ خرداد ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«الگوي مسكن در استان آذربايجان‌غربي». شبكه اينترنتي آفتاب. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن ۱۳۸۵». درگاه ملي آمار ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«كاري كه «هيتلر» به آلماني‌ها ياد داده بود». شبكه اطلاع‌رساني دنا، ۱۳۹۲/۰۹/۲۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«مطالعات مجموعه تفريحي فرهنگي اروميه». فروشگاه مقاله لاتين با ترجمه فارسي، June 27, 2013. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«اينجا اروميه است، پاريس ايران؟». روزنامه اعتماد، ۲۳ شهريور ۱۳۸۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«سفر به اروميه، سرزمين آب». خبرخواني، ۱۸ اسفند ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«آداب و رسوم مردم آذربايجان غربي». بيتوته. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«موسيقي مكتب عاشيقي اروميه ثبت ملي شد». عصر ايران، ۱۳ آبان ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۳.
«موسيقي مكتب عاشيقي اروميه ثبت ملي شد». هم‌آوا، ۹۲/۰۸/۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۳.
«موسيقي "عاشيقي" مكتب اروميه به عنوان ميراث ناملموس ثبت ملي شد». همشهري‌آنلاين، ۹۲/۰۸/۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۳.
«ʿĀŠEQ». Iranica.
«انجمن آشوري‌ها و كلداني‌هاي ايران». كتاب اول. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
PIROYAN، FESTIVALS ix. Assyrian.
«اروميه به پايتخت فرهنگي آذربايجان بدل شود». خبرگزاري مهر، ۱۳۸۹/۰۵/۳۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«بازسازي كلي دو سينماي اروميه/ قدمت سينماها به دهه ۴۰ مي‌رسد». خبرگزاري مهر، ۱۳۹۰/۰۵/۰۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«آذربايجان غربي، دو سال ديگر بدون سالن سينما!». آينا نيوز، ۱۱ شهريور ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«در سينماهاي استان، مگس هم پر نمي‌زند!». نداي اروميه، ١٥ بهمن ١٣٩١. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«برنامه سينماهاي اروميه». urmiabook. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«تنها سه سينما در آذربايجان غربي داير است/ تعطيلي ۱۳ سينما». خبرگزاري مهر، ۱۳۹۱/۵/۲۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«يگانه، خواجه اميري و كامكارها روي صحنه مي‌روند». باني فيلم آنلاين، ۱۳۹۲/۷/۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«تعطيلي 50 درصد سينماهاي كشور». سايت خبري تحليلي هم‌صدا، ۱۶ مرداد ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«احياي ۲۲ سينما توسط هلال احمر». سازمان جوانان جمعيت هلال احمر، ۲۲ دي ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«سينما تربيت اروميه احيا مي‌شود». خبرگزاري فارس، 91/03/07. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۶ ژانويه ۲۰۱۴.
«18 هزار نفر در كتابخانه‌هاي عمومي اروميه عضويت دارند». خبرگزاري جمهوري اسلامي، ۱۳۹۲/۰۹/۱۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«ساختمان شهرداري». شهرداري اروميه. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«آيا مي‌دانيد شهرداري‌هاي ايران چه سالي تأسيس شده‌اند؟». recordhayeiran. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«مهمت بولوت سركنسول جديد تركيه در اروميه، با استاندار ديدار كرد». وبگاه خبري عصراميد. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۳.
«گشايش سر كنسولگري عراق در شهر اروميه تصويب شد». كردپرس، ۱۳۹۰/۶/۲۵. بازبيني‌شده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۳.
Gaunt، Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia during World War I، 103.
تفرشي، مجيد. «در شكار فرصت؛ گوشه‌هايي از تاريخ كنسولگري‌هاي بريتانيا در ايران». خبرگزاري آنا، ۱۹/مرداد/۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۰۱ اكتبر ۲۰۱۴.
«كنسول در شرق». روزنامه دنياي اقتصاد، 12/12/86. بازبيني‌شده در ۰۱ اكتبر ۲۰۱۴.
«مروري بر تاريخ صد ساله واليبال اورميه». جامعه مجازي واليبال ايران، ۶ مرداد ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
۱۹۹۶، Lake Urmia.
۲۰۱۳، NATIONAL PARKS OF IRAN.
انزلي، حسن، «اورميه در گذر زمان»، صص ۴۶۴–۴۶۶.
«تخصيص بودجه 550 ميليارد توماني شهرداري اروميه». خبرگزاري فارس، ۹۲/۰۶/۰۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
، بيمارستان.
«نسبت استاد به دانشجوي دانشگاه آزاد اروميه رضايت بخش نيست». باشگاه خبرنگاران، ۱۱ آذر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«۲۲ هزار دانشجو در دانشگاه اروميه تحصيل مي‌كنند». خبرگزاري نسيم، ۱۶/آذر/۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«تعداد دانشجوي دانشگاه صنعتي اروميه به 1800 نفر رسيده است». خبرگزاري فارس، ۱۳۹۲/۰۵/۲۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«حوزه علميه اروميه». پرتال جامع مركز مديريت حوزه علميه استان آذربايجان غربي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۷ ژانويه ۲۰۱۴.
«اردوي علمي- تفريحي علما و طلاب علوم ديني منطقهٔ اروميه برگزار شد». پايگاه جماعت دعوت و اصلاح ايران، 1391/04/03. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۷ ژانويه ۲۰۱۴.
«آغاز نام‌نويسي در حوزه علميه تازه تأسيس زينب كبري اروميه». خبرگزاري رسا، ۱۳۹۲/۹/۲۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۷ ژانويه ۲۰۱۴.
«خطر آلودگي هوا اروميه را تهديد مي‌كند». خبرگزاري فارس، ۹۱/۱۲/۰۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«هواي اروميه در شرايط ناسالم قرار گرفت». خبرگزاري مهر، ۱۳۹۲/۹/۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«آلودگي هوا در اروميه 10برابر حد مجاز». آينا نيوز، ۲۳ ارديبهشت ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«زنگ هشدار آلودگي هوا در اروميه هم نواخته شد». عصر ايران، ۰۳ بهمن ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«اروميه، بهشت ايران و دروازه تمدن‌ها». دي نيوز، ۱۶ آذر ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«شهردوم پرترافيك ايران». همشهري آنلاين، ۲۶ آذر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«ترافيك اروميه، گرهي كه هر روز كورتر مي‌شود». خبرگزاري جمهوري اسلامي، ۱۳۹۲/۰۴/۱۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«ترافيك اروميه نتيجه بي‌توجهي مسئولان/ ساختار شهرداري اصلاح شود». اروم نيوز، ٢٢ تير ١٣٩١. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«آغاز اجراي طرح BRT در اروميه/ تسريع در روند تردد مسيرهاي ترافيكي». اروم نيوز، ١٧ مرداد ١٣٩١. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«طرح انتقال پادگان خيابان امام اروميه مصوبه‌اي تنها برروي كاغذ». اروم نيوز، ٥ مهر ١٣٩١. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«احوال ترافيك اروميه رو به بهبودي/ امتداد خيابان امام بالاخره بازگشايي مي‌شود». اروم نيوز، ۳۰ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«ترافيك سنگين خيابان دانشكده همزمان با بازگشايي مدارس». اروم نيوز، ١٥ مهر ١٣٩١. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«پروزه‌هاي روگذر اروميه ميزان ترافيك را 50 درصد كاهش داده است». ايسنا، ۱۳۹۲/۰۹/۱۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«تأكيد فرماندار اروميه بر لزوم نگاه جامع به مقوله ترافيك شهر». روزنامه اطلاعات، ۱۴ آبان ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«سي متري بعد از سي سال؟». بوكان پرس، ۳۰ بهمن ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«۲۵هزار حاشيه‌نشين در اروميه ساماندهي شدند». تابناك، ۵ دي ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«رئيس شوراي شهر: اروميه با افزايش حاشيه‌نشيني روبروست». ايسنا، ۲ دي ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
. روزنامه خراسان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. http://www.webcitation.org/6MKTwj2og. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«مهاجرت و حاشيه نشيني، مهمترين عامل تخريب زمينهاي كشاورزي است». روزنامه اطلاعات، ۲۵ آبان ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«افزايش جرايم در مناطق حاشيه نشين». باشگاه خبرنگاران، ۰۴ شهريور ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«روند مهاجرپذيري شهر اروميه افزايش چشمگيري داشته است». ايسنا، ۱۹ مهر ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۱۱ اكتبر ۲۰۱۴.
مباركي، «ارائهٔ الگوي بهينهٔ گسترش كالبدي- فضايي شهر اروميه»، ۸۶–۸۰.
«سفر به اروميه، سرزمين آب». برترين‌ها، ۱۸ اسفند ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
مباركي، «ارائهٔ الگوي بهينهٔ گسترش كالبدي- فضايي شهر اروميه»، ۸۶–۸۰.
«شهرداري اروميه». گروه مشاوران پنكو. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«افزايش تعداد مناطق شهري شهرداري اروميه». خبرگزاري فارس، ۹۰/۰۶/۲۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«سرانه فضاي سبز براي هر اروميه‌اي 8 و نيم متر مربع است». عصر ايران، ۰۶ آبان ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۷ دسامبر ۲۰۱۳.
«ايرانگردي و جهانگردي». وبگاه مسافت شهرهاي ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«با اكسيژن‌ترين شهر ايران مهياي حضور شماست». باشگاه خبرنگاران، ۳۰ بهمن ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«آشنايي با فرودگاه بين‌المللي اروميه». همشهري آنلاين، ۱۳۹۱/۱۲/۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«برنامه پروازهاي فرودگاه بين‌المللي اروميه». فرودگاه اروميه، ۱۳۹۲/۶/۲۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«پروازهاي خارجي فرودگاه اروميه». فرودگاه اروميه. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«نخستين پرواز مستقيم اروميه به مقصد دبي در فرودگاه شهرستان اروميه». خبرگزاري فارس، ۱۳۸۷/۹/۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«برنامه پروازهاي فرودگاه بين‌المللي اروميه». اداره كل فرودگاه‌هاي استان آذربايجان غربي، ۱۳۹۲/۰۶/۲۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۳.
«خط پرواز اروميه اربيل عراق برقرار شد». كردپرس، ۱۳۹۱/۱۲/۲۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۳.
«راه‌آهن اروميه–مراغه امسال هم به نتيجه نمي‌رسد». تابناك، ۰۹ شهريور ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۸ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
راه آهن اروميه خرداد ماه سال آينده افتتاح مي‌شود%0A%09%09%09%09%09%09%09 «ايستگاه راه آهن اروميه خرداد ماه سال آينده افتتاح مي‌شود». كردپرس، ۴ اسفند ۱۳۹۱. بازبيني‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۳.
«ترمينال جديد اروميه به وسعت 18 هكتار احداث مي‌شود». خبرگزاري فارس، ۸۸/۰۸/۰۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«ساخت ترمينال مركزي شهر اروميه از مهمترين برنامه‌هاي شوراي چهارم». روزنامه آراز آذربايجان (روزنامه)، ۲۸ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«ترمينال سفرهاي جاده‌اي اروميه شبانه‌روزي شد». سايت تحليلي خبري عصر اميد. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«معرفي سازمان پايانه‌هاي مسافربري». سازمان پايانه‌هاي مسافربري اروميه، ۲۰۱۱-۰۷-۲۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«طرح احداث خط BRT اروميه هفته دولت كلنگ زني مي‌شود». خبرگزاري مهر، ۱۳۹۲/۴/۲۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«كلنگ زني طرح احداث خط BRT اروميه». عصر ايران، ۲۹ تير ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«بازديد ميداني و بررسي مسير اتوبوس تندرو در اروميه». فرمانداري اروميه، ۱۳۹۲/۶/۲۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«بررسي مطالعات خط يك اتوبوس تندرو (BRT) شهر اروميه در صحن شورا تشكيل گرديد». شوراي شهر اروميه، ۱۳۹۲/۵/۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«طرح اتوبوس تندرو، نقش مهمي در كاهش ترافيك اروميه دارد». ايرنا، ۱۳۹۲/۴/۲۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ دسامبر ۲۰۱۳.
«مديرعامل تاكسيراني اروميه خبر داد فعاليت بيش از 7000 تاكسي در اروميه». خبرگزاري فارس، ۹۲/۰۶/۱۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۲ اكتبر ۲۰۱۳.
«اماكن ورزشي موجود شهرستان اروميه». اداره كل ورزش و جوانان آذربايجان غربي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«جدول ليگ دسته سوم فوتبال فصل ۹۲–۹۳». پايگاه خبري تحليلي ورزش استان مازنداران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«مصاف قعرنشين و صدرنشين در قطب واليبال ايران / ادامه ميزباني اروميه در سكوت مطلق». باشگاه خبرنگاران، ۲۷ دي ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
«استاندار آذربايجان غربي: اورميه پايتخت واليبال آسيا». راوي نيوز، ۰۴ مهر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
«مسابقات واليبال كاپ آسيا در اروميه برگزار مي‌شود». بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۷ خرداد ۱۳۹۲.
«جشنواره بين‌المللي فرهنگي ورزشي جام تموز آشوريان جهان در اروميه برگزار مي‌شود». خبرگزاري جمهوري اسلامي، 09/05/1393. بازبيني‌شده در ۱۸ اكتبر ۲۰۱۴.
«آذربايجان غربي نماد تعامل اديان و مذاهب/ جشنواره جام تموز در اروميه آغاز شد». خبرگزاري مهر، ۱۳۹۳/۵/۱۳. بازبيني‌شده در ۱۸ اكتبر ۲۰۱۴.
«مسابقات جام تموز آشوريان با معرفي تيم‌ها و نفرات برتر پايان يافت». روزنامه اطلاعات، ۲۲ مرداد ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۱۸ اكتبر ۲۰۱۴.
«جشنواره جهاني جام تموز آشوريان در اروميه آغاز شد». روزنامه جمهوري اسلامي، 14/05/1393. بازبيني‌شده در ۱۸ اكتبر ۲۰۱۴.
«افتتاحيه جشنواره تموز اورميه». راديو آشوري اروميه، 07 مرداد 1391. بازبيني‌شده در ۱۸ اكتبر ۲۰۱۴.
خاطرات سرتيپ علي اكبر درخشاني، نشر صفحه سفيد، تهران، ۱۳۸۶، ٢٢٦-٢٢٧
سجادي، بيمارستان.
«سالنامه آماري سال ۱۳۸۷:تعداد مؤسسات درماني فعال و تختهاي موجود در آنها بر حسب وضعيت حقوقي». سازمان مديريت وبرنامه ريزي كشور (سازمان مديريت وبرنامه ريزي آذربايجان غربي). بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۵ ژانويه ۲۰۱۴.
«ايران با سالي 400 پيوند جزء سه كشور برتر دنيا در پيوند مغز استخوان است». روزنامه رسالت، ۲۹ مهر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۵ ژانويه ۲۰۱۴.
«آذربايجان غربي سومين قطب پيوند مغز و استخوان در كشور است». ايسنا، ۹ آذر ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۵ ژانويه ۲۰۱۴.
«سالنامه آماري سال ۱۳۸۷:تعداد آزمايشگاه، داروخانه، مراكز پرتونگاري و توانبخشي استان». سازمان مديريت وبرنامه ريزي كشور (سازمان مديريت وبرنامه ريزي آذربايجان غربي). بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۵ ژانويه ۲۰۱۴.
«ليست بيمارستان‌ها». وبگاه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۵ ژانويه ۲۰۱۴.
«تاريخچه راديو و تلويزيون در ايران». كانون فرهنگي ايرانيان كانادا. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
«اروميه فعال در حوزه مطبوعات/ انتشار اولين نشريه شهرستاني در اروميه». خبرگزاري مهر، ۱۳۹۱/۷/۱۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
«آذربايجان غربي سرزمين كليساهاي كهن/ سفر به مهد اديان و مذاهب». خبرگزاري مهر، ۳۰ اسفند ۱۳۹۱. بازبيني‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۴.
«خانه‌هاي تاريخي آذربايجان غربي تماشاگه قدمت و زيبايي». اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان آذربايجان غربي، ۱۱ فروردين ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«خانه اربابي روستاي ديزج سياوش اروميه ثبت ملي شد». بولتن نيوز، ۱۰ دي ۱۳۸۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۸ دسامبر ۲۰۱۳.
«دروازه‌ها و گورستان‌هاي تاريخي اروميه و محل فعلي آنها». باشگاه خبرنگاران، ۲۲ تير ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۴ ژانويه ۲۰۱۴.
«نائب رئيس شوراي اسلامي شهر اروميه: هشت دروازه شهر با تلفيقي از هنر معماري قديم و معاصر احداث مي‌شود». شهرداري اروميه، ۲۶ آذر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۴ ژانويه ۲۰۱۴.
«ليست هتل‌هاي استان آذربايجان غربي». سايت هتلداران ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«هتل 5 ستاره آنا در اروميه تا 6 ماه آينده افتتاح مي‌شود». خبرگزاري مهر، ۱۳۹۱/۸/۱۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«جزئيات هتل ساحل اروميه». مركز بين‌المللي رزرو هتل. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
«غذاهاي محلي اروميه». oromieh.com. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
«آشنايي با سوغاتي‌هاي استان آذربايجان‌غربي». همشهري آنلاين، ۲۳ آذر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
«سوغاتي‌هاي معروف اروميه». oromieh.com. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
«شيريني كام مسافران با نقل اروميه». ايسنا، ۳۱ مرداد ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۶ اكتبر ۲۰۱۳.
«كدام شهرهاي جهان با هم خواهر و برادرند؟». پايگاه خبري هنر نيوز، ۵ بهمن ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۰۴ اكتبر ۲۰۱۳.
«خواهر خواندگي اورميه و ارزروم تركيه/اشتراكات زباني و تاريخي پلهاي براي توسعه و پيشرفت». پايگاه خبري دورنا نيوز، ۱۳۹۳ شهريور ۲۴. بازبيني‌شده در ۱۳۹۳/۶/۲۴.
منابع
رضا، عنايت‌الله. «اروميّه». در دانشنامه ايران. ۱۳۸۶.
نصيرآوا، مياخشي خانم. «باز شناسي يك منبع دست اول براي تاريخ اجتماعي ايران (نسخه خطي دفتر مفصل لواي اروميه و خلخال)». فصلنامه گنجينه اسناد سال بيست و سوم، ش. ۹۰ (۱۳۹۲). بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴.
گنجي، محمد حسن. «آذربايجان». در دانشنامه بزرگ اسلامي. ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۲ اكتبر ۲۰۱۳.
سجادي، صادق. «بيمارستان». در دانشنامه جهان اسلام. ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۲ اكتبر ۲۰۱۳.
بلوكباشي، علي. «اصانلو». در دائرةالمعارف بزرگ اسلامي. ۱۳۷۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳.
اميراحمديان، بهرام. «تقسيمات كشوري». در دانشنامه جهان اسلام. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۱۳.
دهخدا، علي‌اكبر. «برده سور». در لغت‌نامه دهخدا. ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۱۳.
دهخدا، علي‌اكبر. «ارومي». در لغت‌نامه دهخدا. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۳.
جلالي‌مقدم، مسعود. «آسوريان». در دائرةالمعارف بزرگ اسلامي. ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۳.
تفضّلي، احمد. «آرامي». در دائرةالمعارف بزرگ اسلامي. ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۷ آوريل ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۳.
پور احمد، احمد. «ويژگيها و توزيع جغرافيايي بازسازي مناطق جنگزده استان آذربايجان غربي». دو ماهنامه بررسي‌هاي تاريخي، ش. ۱۵۰ (۱۳۷۸): ۵۵ تا ۶۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴.
مباركي، اميد. «ارائهٔ الگوي بهينهٔ گسترش كالبدي- فضايي شهر اروميه». جغرافيا و توسعه، ش. ۳۲ (۱۳۹۲): ۷۵ تا ۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ آوريل ۲۰۱۴.
ديهيم، محمد. تذكره شعراي آذربايجان. تبريز: انتشارات آذرابادگان، ۱۳۶۷. شابك ۹۶۴-۹۰۳۴۲-۱-۸.
رئ‍ي‍س‌ن‍ي‍ا، رح‍ي‍م. آذربايجان در سير تاريخ ايران از آغاز تا اسلام. تهران: انتشارات مبنا، ۱۳۷۸. شابك ۹۶۴-۹۹۴۴-۰۰-۷.
دول‍ت‌آب‍ادي، ع‍زي‍ز. س‍خ‍ن‍وران آذربايجان. تبريز: انتشارات س‍ت‍وده، ۱۳۹۰. شابك ۹۶۴-۹۱۰۱۹-۴-۲.
مشكور، م‍ح‍م‍دج‍واد. نظري به تاريخ آذربايجان. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگي، ۱۳۷۵.
بابايي نيولويي، علي. نام‌آوران اورميه. تهران، تبريز: تكدرخت، اختر، ۱۳۸۹. شابك ۹۷۸-۶۰۰-۵۵۵۹-۲۹-۳.
معاونت سنجش از دور و جغرافيا، (اداره كل جغرافيايي). فرهنگ جغرافيايي شهرستانهاي كشور: شهرستان اروميه. تهران: سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، ۱۳۷۸. شابك ۹۶۴-۶۳۸۳-۳۸.
سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، اداره كل جغرافيايي. فرهنگ جغرافيايي روده‍اي كشور. تهران: سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، ۱۳۸۱. شابك ۴۹۶۴-۸۴۰۸۸۴۶-۷.
Amurian, A.. “ARMENIANS OF MODERN IRAN”. In Encyclopædia Iranica. 15 Dec 1986. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 15 Dec 2013.
BERBERIAN, MANUEL. “EARTHQUAKES”. In Encyclopædia Iranica. 15 Dec 1996. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 17 Nov 2013.
“Orūmīyeh”. In Encyclopædia britannica. Dec. Archived from the original on 15 Dec 2013. Retrieved 21 Dec 2013.
Hassanpour, Amir. “DIMDIM”. In Encyclopædia Iranica. 15 Dec 1996. Archived from the original on 15 Dec 2013. Retrieved 21 Nov 2013.
Ehlers, Eckhart. “Lake Urmia”. In Encyclopædia Iranica. 05 Feb 1996. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 20 Dec 2013.
Firouz, Eskandar. “NATIONAL PARKS OF IRAN”. In Encyclopædia Iranica. 28 Jan 2013. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 20 Nov 2013.
PIROYAN, WILLIAM. “FESTIVALS ix. Assyrian”. In Encyclopædia Iranica. 15 Dec 1999. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 17 Nov 2013.
Algar, Hamid. “IRAN ix. RELIGIONS IN IRAN (2) Islam in Iran (2.3) Shiʿism in Iran Since the Safavids”. In Encyclopædia Iranica. 15 Dec 2006. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 04 Dec 2013.
Doerfer, G. “AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish”. In Encyclopædia Iranica. 15 Dec 1988. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 07 Dec 2013.
Balland, D. “BĀRĀN”. In Encyclopædia Iranica. 15 Dec 1988. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 10 Dec 2013.
«URMIYA». در Encyclopaedia of Islam. ويرايش 2nd Edition. Brill Academic Publishers. ISBN 90-04-13974-5, 9789004139749.
Kjeilen, Tore. “Orumiyeh”. In Looklex Encyclopaedia. 15 Dec 1996. Archived from the original on 27 April 2014. Retrieved 18 Des 2013.
Gaunt, David. Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia during World War I. New York: Gorgias Press, 2006. ISBN 1593333013.
پيوند به بيرون
در پروژه‌هاي خواهر مي‌توانيد در مورد اروميه اطلاعات بيشتري بيابيد.
Search Wiktionary در ميان واژه‌ها از ويكي‌واژه
Search Wikibooks در ميان كتاب‌ها از ويكي‌كتاب
Search Wikiquote در ميان گفتاوردها از ويكي‌گفتاورد
Search Wikisource در ميان متون از ويكي‌نبشته
Search Commons در ميان تصويرها و رسانه‌ها از ويكي‌انبار
Search Wikinews در ميان خبرها از ويكي‌خبر
Search Wikivoyage در ميان سفرنامه‌ها از ويكي‌سفر
پرتال شهرداري اروميه
نقشه اروميه
رضائيه در واژه‌نامهٔ اينترنتي واژه
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۲۱:۲۷ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع:
جشنواره‌ها
هر ساله جشنواره‌هاي متعددي در بابل برگزار مي‌شود كه از مهمترين آنها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
چهارمين جشنوراه بين‌المللي فيلم كوتاه وارش
جشنواره فيلم كوتاه وارش
جشنواره فيلم كوتاه وارِش يكي از قديمي‌ترين جشنوارهٔ استان مازندران است كه توسط مهدي قربان پور مستندساز مازندراني در سال ۱۳۷۸ در شهرستان بابل پايه‌گذاري شد. اين جشنواره در مجتمع فرهنگي هنري ارشاد بابل هر دو سال برگزار مي‌گردد.
«وارِش» در زبان محلي مازندراني به معني «باران» مي‌باشد. اين جشنواره مهمترين جشنواره استان مازندران به شمار مي‌رود و در اولين دوره در سطح استاني، دومين دوره در سطح منطقه‌اي (با حضور مازندران، خراسان شمالي، خراسان رضوي، خراسان جنوبي، گيلان، سمنان و گلستان)، سومين دوره در سطح ملي، و چهارمين دوره در سطح بين‌المللي (با حضور روسيه، آذربايجان، ارمنستان، تركمنستان، تاجيكستان، قزاقزستان، گرجستان و ...) برگزار شد.[۳۹]
شكوفه نارنج (بهار نارنج)
جشنواره ملي بهار نارنج
جشنواره ملي بهار نارنج، از جمله آيين سنتي مازندراني هاست كه همه ساله اين جشنواره در شهرستان بابل برگزار مي‌گردد. كليد اين جشنواره براي اولين بار، در شهرستان بابل، در دهه ۷۰ زده شد.[۴۰] اين آيين در شوراي عالي ثبت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشور، با عنوان «جشنواره ملي بهار نارنج مازندران»، به ثبت ملي رسيده[۴۱] و دبير خانه دائمي اين جشنواره در اين شهر داير شده است.[۴۲] هر ساله چند صد مقاله به اين جشنواره فرستاده مي‌شود و مورد بررسي قرار مي‌گيرد.[۴۳]
اين جشنواره ملي در ارديبهشت ماه هر سال، با شكوه خاصي، در بوستان نوشيرواني بابل، برگزار مي‌شود. هدف اين جشنواره، احياي اين آيين سنتي، صنعتي كردن اين آيين و ايجاد فضايي بانشاط و مبتني بر صميميت و تقويت فرهنگ مهرورزي با طبيعت است.[۴۰]
با توجه به مستندات تاريخي و با عنايت به شواهد موجود، بابل در فرهنگ عمومي كشور و مازندران، به عنوان شهر بهار نارنج شناخته مي‌شود.[۴۴] تراكم و تعداد زياد درخت‌هاي نارنج (وجود بيش از ۵۰۰ هزار اصله درخت نارنج) در محدوده اين شهر دليل مبرهني بر اين باور تاريخي است.[۴۰]
بابل در اشعار پارسي
مهدي اخوان ثالث
ناز پرستو: [۴۵]
خيز و بيا، ناز پرستو بيا ناز پرستوي سخن‌گو بيا
خيز و بيا توري‌ام و توري‌ام باغ بهشتم، پريم، حوري‌ام
خيز و بيا قمري باغم بيا خيز و بيا چشم و چراغم بيا
ما همه شمع و همه پروانه‌ايم يكه‌رو و تك‌چر و تنها نه‌ايم
هست در اين قافله پرشكوه از همه رنگ و همه دين و گروه
هست در اين نادر باغ بهشت از گل نادر زپي باغ و كشت
كارگر بيشه مازندران پيشه‌ور با هنر اصفهان
دختر شيراز پر از شعر و قال آينه روي كمال و جمال
وان پسر بابلي شرم‌رو چون همه بابليان گرم‌خو
آنكه بود اهل خراسان زمين روشني ديده ايران زمين
ملك الشعراي بهار
تجديد مطلع (در توصيف مازندران):[۴۶]
خوشست اكنون اگر جويي به آبسكون گذار اندر سوي مازندران تي و برگيري قرار اندر
گهي بر ساحل دريا بخويد و مرغزار اندر گهي بر طرف بابل رود با بوس و كنار اندر
گهي غلطيده درگردونه‌هاي برق‌سار اندر گهي بنشسته بر تازي كميت راهوار اندر
خوشا مازندران ويژه پاييز و بهار اندر به خاصه طرف آبسكون بدان درياكنار اندر
تاريخ بناي دبيرستان پهلوي بابل:[۴۷]
ديگران در جهل كوشيدند و شه كوشد به علم زان كه داند كه ارتقاي كشور از استاد شد
ني به بابل بلكه در هر نقطهٔ كشور ز علم ريخته بنيادها زين شهريار راد شد
بر مراد شاه، فارغ چون كه دستور علوم زبن دبيرستان. خوش‌بنياد محكم لاد شد
كلك مشكين بهار از بهر تاريخش نوشت اين دبيرستان به يمن پهلوي بنياد شد
غايله گيلان: [۴۸]
اين وزيران معظم وين گرامي خواجگان عاقلند اما تو اي دستور اعظم اعقلي
كيد بدخواهان نگيرد در تو آري چون كند با فر سيروس كيد جادوان بابلي
ورزش
شهر بابل به عنوان يكي از قهرمان پرورترين شهرهاي ايران به حساب مي‌آيد به طوري كه ورزشكاران زيادي طي سالهاي گذشته در مسابقات كشوري و جهاني صاحب مدال شدند. شهرستان بابل داراي بيش از ۴۰ مكان ورزشي سرپوشيده و سرباز است. از جمله اين مكان‌ها مي‌توان سالن‌هاي ورزشي چندمنظوره، آكادمي بسكتبال، آكادمي پينگ‌پونگ، باشگاه ميني‌گلف، باشگاه‌هاي چمن مصنوعي فوتبال، ورزشگاه فوتبال، باشگاه‌هاي بدنسازي، باشگاه‌هاي اسكيت، مجموعه شطرنج، باشگاه وزنه‌برداري، استخرهاي سرپوشيده و سرباز، باشگاه بيليارد و اسنوكر، باشگاه ژيمناستيك و... را نام برد.[۴۹][۵۰]
كشتي
مسابقات كشتي آزاد قهرماني ايران ۱۳۹۳، سالن دانشگاه آزاد بابل.
همانند بيشتر شهرهاي استان مازندران كشتي ورزش اصلي شهر بابل است. قهرمانان بسياري از بابل در اين رشته و در رده‌هاي سني گوناگون توانسته‌اند در رده‌هاي ملي، آسيايي، جهاني و المپيك مدال‌آور شوند. از مهمترين اين قهرمانان مي‌توان از امامعلي حبيبي، عبدالله موحد، بشير باباجان‌زاده، حامد زرين‌كمر، رضا اطري و... ياد كرد. كشتي‌گيران آزادكار و فرنگي‌كار بابلي در بيشتر تيم‌هاي مازندران كه در رده‌هاي سني گوناگون قهرمان ايران شده‌اند حضور داشته‌اند و همچنين بارها توانسته‌اند كه در رده‌هاي سني خردسالان،[۵۱][۵۲] نونهالان،[۵۳][۵۴] نوجوانان،[۵۵][۵۶] جوانان[۵۷][۵۸] و پيش‌كسوتان[۵۹] قهرمان مازندران شوند. همچنين بابل كشتي‌گيران قدري در كشتي لوچو داشته و دارد كه بارها قهرمان مازندران و ايران شده‌اند.[۶۰] مشهورترين لوچوكار بابل «عيسي رمضاني» است.[۶۱] در ساليان برگزاري ليگ برتر كشتي آزاد ايران، بابل چندين تيم از جمله «آزادگان بابل»، «خونه به خونه مازندران»، «صدراي داماش بابل» و... در اين ليگ داشته كه با وجود قهرماني در رده‌هاي سني پايه،[۶۲] هيچ‌كدام نتوانسته‌اند به قهرماني بزرگسالان ايران برسند.
بابل تاكنون ميزبان تورنمنت‌هاي مهم كشتي آزاد، فرنگي و لوچو در سطح استان مازندران و ايران بوده است كه از مهمترين آنها مي‌توان به مسابقات قهرماني كشتي آزاد ايران در سالن دانشگاه آزاد بابل اشاره كرد.[۶۳] همچنين چندين اردوي تيم‌هاي ملي كشتي ايران در بابل برگزار شده است.[۶۴]
فوتبال
تيم برگزيده فوتبال دبيرستانهاي بابل براي شركت در مسابقات آموزشگاهي مازندران. سال ۱۳۴۸ خورشيدي.
نخستين باشگاه فوتبال بابل در اوايل دي ماه سال ۱۳۰۷ و با نام «كلوب شاپور» بنيان‌گذاري شد كه يك باشگاه آماتور بود. اين باشگاه با مديريت آقاي مرتضوي، آموزگار رياضي دبيرستان شاپور بابل و با همكاري يكي از شاگردان اين دبيرستان به نام حسن لاريجاني اداره مي‌شد. بازيكنان اين باشگاه را پيش‌آهنگ‌هاي دبيرستان شاپور تشكيل مي‌دادند و اين تيم هفته‌اي سه بازي انجام مي‌داد. پيراهن نخست اين تيم يك دست سبز با حاشيه‌هاي سرخ و پيراهن دوم يك دست سرخ با حاشيه‌هاي سبز بود.[۶۵]
در ساليان دراز باشگاه‌هاي فوتبال فراواني در بابل بنيان‌گذاري شد، ولي هيچ‌كدام نتوانستند نام خود را در سطح اول فوتبال ايران مطرح كنند. از جمله اين باشگاه‌ها مي‌توان از تاج بابل، هماي بابل، پاس بابل، آبي‌پوشان، رابيك بابل، هيئت فوتبال بابل، پيام بابل و... نام برد كه همگي در ليگ استان مازندران حضور داشتند و در بهترين حالت توانستند خود را به ليگ‌هاي دسته پايين فوتبال ايران برسانند. قديمي‌ترين باشگاه فوتبال فعال در بابل، باشگاه «درياي بابل» است كه هم‌اكنون در ليگ دسته سوم فوتبال ايران بازي مي‌كند.[۶۶]
ديدار تيم‌هاي خونه به خونه بابل و سپيدرود رشت در ورزشگاه هفت تير بابل. فصل ۹۴–۱۳۹۳ ليگ دسته دوم فوتبال ايران.
مهمترين باشگاه فوتبال در بابل، خونه به خونه مازندران است كه در سال ۱۳۹۰ بنيان‌گذاري شد. اين تيم كارش را در ليگ دسته سوم فوتبال ايران و با سرمربي‌گري فرشاد پيوس آغاز كرد و توانست در همان سال نخست با بازيكنان اكثراً بومي به ليگ دسته دو صعود كند.[۶۷] در ميانه فصل ۹۴–۱۳۹۳ ليگ دسته دو فرشاد پيوس به دلايلي نامعلوم از اين تيم جدا شد و كادر فني متشكل از فرهاد كاظمي و مهرداد ميناوند و با سرمربي‌گري مرتضي كرماني‌مقدم ادامه كار را در دست گرفت كه با وجود خريدن بازيكناني چون عليرضا واحدي نيكبخت و عليرضا محمد نتوانست به ليگ آزادگان صعود كند.[۶۸] با اين وجود در آغاز فصل ۹۵–۱۳۹۴ ليگ آزادگان اين تيم با خريدن امتياز بهمن شيراز، جواز حضور در اين ليگ را بدست آورد.[۶۹] زمين خانگي اين تيم ورزشگاه هفت تير بابل است.[۷۰] همچنين تيم جوانان باشگاه خونه به خونه توانست در فصل ۱۳۹۳ ليگ دسته يك جوانان ايران، با قهرماني به ليگ برتر صعود كند.[۷۱]
ورزشگاه هفت تير بابل هر ساله ميزبان اردوهاي تيم‌هاي ملي فوتبال نوجوانان و جوانان ايران[۷۲][۷۳] و همچنين تيم‌هاي باشگاهي ايران است.[۷۴] در ورزش فوتسال با وجود نداشتن نماينده در ليگ مردان، تيم بانوان «طلايي‌پوشان بابل» توانست در سال ۱۳۹۴ به ليگ برتر فوتسال بانوان ايران صعود كند.[۷۵]
استاديوم ورزشي
استاديوم هفت تير (بلوار نوشيرواني)
استاديوم سردار سجودي (بلوار نوشيرواني)
استاديوم آزادي (خيابان مدرس)
استاديوم دانشگاه آزاد (بلوار امام رضا)
استاديوم بهار (بلوار وليعصر)
سالن مخابرات (بلوار وليعصر)
سالن دووميداني حيدركلا (بلوار شهيد نژاداكبر)
آكادمي بسكتبال كاله (بلوار نوشيرواني)
خانه پينگ پنگ نوشاد عالميان (بلوار طالقاني-پاسداران ۴)
سالن تختي (بلوار طالقاني-پاسداران ۴)
فضاي سبز
پارك شهيد شكري (لاله سابق)
فضاي سبز بابل علاوه بر پارك‌هاي محله‌اي، پاركها و بوستان‌هاي زير را شامل مي‌شود:[۷۶]
گلستان نوشيرواني: (بلوار شهيد بهشتي)
پارك شهر (شهيد شكري): (ضلع جنوب غربي ميدان شير و خورشيد)
بوستان نرگس (بانوان): (بلوار غدير)
پارك ساحلي: (بلوار ساحلي-پشت شهرك طالقاني)
باغ ملي (شهرداري): (ضلع شمال شرقي ميدان شير و خورشيد)
پارك شادي: (خيابان دكتر شريعتي)
پارك چوبي (اوصيا): (پنج‌شنبه‌بازار)
پارك بهار نارنج: (بلوار امام رضا، ابتداي كتي غربي)
پارك سراج: (بلوار جانبازان، توحيد ۲۸)
پارك جنگلي بابلكنار (بِزچَفت): (بابلكنار، درون‌كلا)
اماكن گردشگري
درياچه‌ها
سواحل درياي مازندران در بابلسر
درياچه سد شياده
درياي مازندران (درياي كاسپين): سواحل ماسه‌اي درياي مازندران در ۱۵ كيلومتري شمال اين شهر قرار دارند. درياچه سد البرز:اين سد در جنوب شرقي بابل و در منطقه لفور واقع است و يكي از زيباترين سدهاي خاورميانه و بزرگ ترين سد خاكي كشور به شمار مي‌آيد. «معرفي بيشتر» درياچه سد شياده: اين سد در جنوب غربي بابل و در بخش بندپي غربي و روستاي شياده واقع است. «معرفي بيشتر» درياچه سد سنبل رود: اين سد در جنوب شرقي شهرستان، در اطراف بخش بابلكنار قرار دارد. «معرفي بيشتر» درياچه كامي كلا: اين درياچه در بخش بندپي شرقي شهرستان بابل و در اطراف كوههاي البرز قرار دارد. درياچه كاميكلا داراي چشم انداز كوه و جنگل مي‌باشد. تالاب رمنت: اين تالاب در روستاي رمنت از توابع بخش مركزي شهرستان بابل قرار دارد كه با مركز شهر ۵ كيلومتر فاصله دارد. «معرفي بيشتر»
جنگل‌ها
جنگلهاي بزچفتِ بابلكنار
جنگل بزچفت (بابلكنار): اين پارك جنگلي حفاظت شده در بخش بابل كنار شهرستان بابل و در روستاي درون‌كلا شرقي و بزچفت قرار دارد. «معرفي بيشتر» جنگل شياده: اين جنگل زيبا در بخش بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد كه به دليل مرتفع بودن سد شياده را مي‌توان از بالاي آن مشاهده كرد. جنگل نارنجلو: اين جنگل كه حفاظت شده‌است در بخش بندپي غربي قرار دارد. جنگل ويوج: اين جنگل در جادهٔ شياده واقع در بخش بندپي شهرستان بابل قرار دارد. اين جنگل حدود بيست هكتار مي‌باشد. جنگل لفور: اين جنگل در جنوب شرقي شهرستان بابل قرار دارد.
آبشارها
آبشار شيخ موسي
آبشارِ شي اليم
آبشار حاجي شيخ موسي: اين آبشار در روستاي شيخ موسي و بخش بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد. «معرفي بيشتر» آبشار تيركن (هفت آبشار): اين آبشار كه داراي هفت آبشار كوچك متوالي مي‌باشد در روستاي درازكلا٬بخش بابل كنار شهرستان بابل قرار دارد. براي رسيدن به آبشار هفتم بايد مسافت بسيار زيادي را طي كرد. «معرفي بيشتر» آبشار كيمون: اين آبشار در بخش بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد. «معرفي بيشتر» آبشار شي اليم: اين آبشار در درهٔ شي اليم در بخش بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد. «معرفي بيشتر» آبشار كليره (بتليم): اين آبشار در بخش بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد كه با مركز شهر ۴۵ كيلومتر فاصله دارد. «معرفي بيشتر» آبشار درازكش: اين آبشار زيباي دوقلو در بخش بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد «معرفي بيشتر» آبشار گزو: اين آبشار در اطراف بخش بابلكنار شهرستان بابل قرار دارد. «معرفي بيشتر»
چشمه‌ها
چشمه‌اي در ارتفاعات بندپي
چشمه آب گرم اَزرو: اين چشمهٔ آب گرم در روستاي آري از توابع بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد. كه داراي جاذبه‌هاي توريستي فراواني مي‌باشد. «معرفي بيشتر»
ييلاق‌ها
مسير ارتباطي اطراف فيلبند
شهرستان بابل داراي ييلاقات بسيار زيادي است از جمله شِيج موسي، لِهه(لِحه)، شاه لينگ چال(شالينگِچال)، نيراسم(نِراسم) و همچنين سِلبِن، اَنيژدون(اَنيجدان)، تِته، گليران، كلاپي، دَميلِرز، اُطاقسي، دوزاخ بِن و ... فيلبند: اين ييلاق مرتفع ترين ييلاق استان مازندران است كه در بخش بندپي غربي شهرستان بابل قرار دارد. در اين ييلاق يك تپهٔ بلند قرار دارد كه از بالاي آن مي‌توان شهرهاي بابل، آمل، قائمشهر، ساري و شهرهاي اطراف به همراه درياي مازندران را ديد. شيخ موسي: اين ييلاق در بخش بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد و داراي دو زيارتگاه به نامهاي حاج شيخ موسي و امامزاده عبداله مي‌باشد. ورزنه: اين ييلاق در منتهي‌اليه مرز جغرافيايي بابل واقع شده كه براي رسيدن به اين روستاي كوهستاني زيبا و بكر بايد از مسير سخت و دشوار با پيچ‌هاي خطرناك عبور كرد. اين روستا توسط كوههاي اطراف آن احاطه شده و داراي آب بسيار گوارا و سرد مي‌باشد كه مورد توجه بسيار بازديد كنندگان قرار گرفته‌است. روستاي ورزنه از سمت غرب به روستاهاي اندوار و نشل آمل، از سمت شمال بعد از طي مسافت بسيار دشوار به شيخ موسي مي‌رسد. لهه: دور نماي بسيار زيبائي داشته و به ييلاق شيخ موسي مشرف مي‌باشد. انيژدون: داراي ميوه‌هاي درختي خيلي كوچك و خوشمزه‌اي است و همچنين پر از گل و سبزه شالدركا (طايفه طالش):اين ييلاق در بخش بندپي شرقي شهرستان بابل قرار دارد. شالدركا ۱۰ كيلومتر با شيخ موسي فاصله دارد. واز مناطق خوش آب و هوا محسوب مي‌شود و از جاذبه‌هاي گردشگري خوبي برخوردار است كه اولين دوره بازي‌هاي بومي محلي ياد واره پهلوان محمد محمدزاده طالش و برادران در ۱۳۹۱ در آن برگزار گرديد. شالينگچال: اين ييلاق كه از سردترين ييلاق‌هاي مازندران است در بخش بندپي شرقي قرار دارد. بالاتر از شيخ موسي و آره قرار دارد در فصل بهار منطقه بسيار سرسبز و داراي چشم انداز زيباي مي‌باشد.
اماكن مذهبي
بقعه امامزاده قاسم: اين آرامگاه كه معروف به آستانه مي‌باشد، در مركز شهر بابل واقع شده‌است.
مسجد محدثين: اين مسجد به فرمان امام دوازدهم شيعيان در دوران دودمان افشاريه (در زمان پادشاهي نادرشاه افشار) به دست محمدنصير بارفروشي مشهور به «ملانصيرا» ساخته‌شد. قدمت اين مسجد به حدود ۲۹۰ سال مي‌رسد. عده‌اي اين مسجد را جمكران دوم ناميدند.[۷۷]
تكيه پيرعلم
تكيه حصيرفروشان
مسجد جامع
اماكن تاريخي
نوشتار اصلي: فهرست جاهاي تاريخي بابل
كاروانسراها: بابل بعنوان يك مركز تجاري كه داراي كاروانسراها و دكان‌هاي معتبر بوده‌است، توجه ناصرالدين شاه رادر ۱۲۹۲ ه. ق هنگامي كه وي در حال انجام دومين سفر خودبه مازندران بود، جلب كرده وي در سفرنامه خود نوشته‌است، شهر بارفروش از بلاد معظمه مازندران و پرجمعيت و مركز تجارت شده‌است، و كاروانسرا دكاكين معتبره دارد.
كاخ شاپور:در دوره صفويه عمارت زيبايي در محل اين كاخ، بنا شد. اطراف اين عمارت را آب پوشانده بود و اين عمارت مجلل در جزيره قرار داشت. اين عمارت مجلل تفرجگاه شاهان صفوي و قاجار بود. در دوره رضاشاه اين كاخ توسعه يافت. پس از از پيروزي انقلاب اسلامي اين كاخ به ساختمان مركزي دانشگاه علوم پزشكي مازندران و سپس به دانشگاه علوم پزشكي بابل تغيير كاربري داد. «معرفي بيشتر»
برج ديدباني كاخ بابل: اين برج در دورهٔ پهلوي در كاخ شاپور (بابل) ساخته شد. اين برج ديده باني به عنوان يكي از نمادهاي اين شهر استفاده مي‌شود. اين برج در ميدان قرار دارد.
پل محمدحسن خان: پلي قديمي مربوط به سده ۱۲ خورشيدي بر روي رودخانه بابل شهرستان بابل استان مازندران مي‌باشد. اين پل از آثار دوره قاجاريه است كه به جاي پل قديمي‌تري ساخته شده‌است. يكي از موارد شاخص اين پل معماري صفوي بنا و استفاده از سفيده تخم‌مرغ (البته به گفته برخي زرده تخم‌مرغ و ساروج) در ساخت آن است.[۷۸]
اين اثر در تاريخ ۲۲ ارديبهشت ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۴۱۴ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده‌است.[۷۹]
موزه بابل (گنجينه بابل): موزه بابل موسوم به گنجينه بابل[۸۰] به عنوان تنها موزه مردم‌شناسي مازندران در ساختمان شهرداري سابق شهر بابل واقع شده است.[۸۱] ساختمان اين موزه در سال ۱۳۰۷ به عنوان بلديه يا شهرداري بنا شده بود. اين ساختمان در سال ۱۳۷۴با كاربري فرهنگي در اختيار ميراث فرهنگي مازندران قرار گرفت و پس از احيا، مرمت و بازپيرايي در بهمن سال ۱۳۷۵به عنوان موزه بابل افتتاح شد.[۸۲] «معرفي بيشتر»
ساختمان شهرباني: اين ساختمان در بخش مركزي شهرستان بابل قرار دارد كه يك بناي بسيار قديمي است و به ساختمان شهرداري تبديل شده‌است. اين ساختمان در باغ ملي بابل محدود شده است.
سردر دانشگاه علوم پزشكي: اين بنا در دورهٔ پهلوي ساخته شد.
بازار ماهي فروش‌ها
آرامگاه زين العابدين: اين آرامگاه از بناهاي دورهٔ قاجار مي‌باشد.
آرامگاه درويش علم بازي: اين مقبره پشت آرامگاه معتمدي بابل قرار دارد.
حمام قديم ميرزا يوسف: اين حمام در دوره صفوي ساخته شده‌است. اين بنا در صبح جمعه دوم دي ماه ۱۳۹۰ خورشيدي توسط نيروهاي شهرداري بابل تخريب گرديد كه با دخالت ديرهنگام سازمان ميراث فرهنگي و پليس، تخريب آن متوقف گرديد اما بخش اعظم بنا به جز گنبد آن تخريب شده بود.
آرامگاه سيد كبير: اين آرامگاه از بناهاي دورهٔ قاجار مي‌باشد و جزء آثار ملي ايران است.
مسجد چهارسوق: اين مسجد تاريخي از آثار دورهٔ قاجار مي‌باشد.
پل محمد حسن خان
تصويري قديمي از برج ديده باني
برج ديده باني
آرامگاه ملا محمد شهرآشوب
سقانفار شياده
ره آورد
مسافران در كنار بازديد از آثار تاريخي، فرهنگي و نقاط ديدني و جنگل‌ها و مناظر زيباي طبيعي و سبزه زارهاي اين شهرستان، براي گذران اوقات فراغت، ره آوري را نيز از اين شهرستان با خود به ارمغان ببرند:
كشاورزي : انواع برنج (طارم و...)، مركبات، انار جنگلي، ازگيل، صيفي جات، سبزيجات، كاهو و...[۸۳]
غذاهاي محلي و سنتي : شامي بابلي، آغوز نون، پشتِ زيك، پيسن گُندلهِ، رشته به رشته، شكر قرمز و...[۸۴]
نان‌ها و شيريني جات : شيريني محلي، كلوچه‌ها، گز و مربا بهار نارنج و...
نوشيدني‌ها : شربت، عرق و چاي بهار نارنج، عرق شلتوك و...
ترشيجات : نازخاتون، بادمجان ترشي، سير ترشي، هَفتِ بيجار، ترشي يارسي و...
صنايع دستي : جارو، نمد، حصيربافي، گليم، جاجيم، سبد، جوراب پشمي، پارچه (چوغا، باشلق، وازشمد) و...[۸۵]
شالي (خوشه برنج)
مركبات
ترشيجات
جارو دستي
مراكز مهم شهر
مراكز آموزش عالي
در حال حاضر مراكز فعال در بابل به شرح جدول زير مي‌باشند:
رديف نام مركز عنوان نوع وبگاه
۱ دانشگاه صنعتي نوشيرواني بابل دانشگاه دولتي http://www.nit.ac.ir
۲ دانشگاه علوم پزشكي بابل دانشگاه دولتي http://www.mubabol.ac.ir
۳ دانشگاه علوم و فنون مازندران دانشگاه غيرانتفاعي http://www.ustmb.ac.ir
۴ دانشگاه فرهنگيان- مركز آموزش عالي شهيد رجايي بابل دانشگاه دولتي http://www.rajaee-ttc.ir
۵ دانشكده فني امام صادق بابل دانشكده دولتي http://www.baboltc.ac.ir
۶ دانشگاه پيام نور- مركز بابل دانشگاه پيام نور http://www.babol.mpnu.ac.ir
۷ دانشگاه پيام نور- واحد بندپي دانشگاه پيام نور http://www.bandpey.mpnu.ac.ir
۸ دانشگاه آزاد اسلامي- واحد بابل دانشگاه آزاد http://www.baboliau.ac.ir
۹ دانشگاه علمي و كاربردي- واحد بابل دانشگاه علمي كاربردي http://www.unbabol.com
۱۰ مركز آموزش علمي و كاربردي فرهنگ و هنر- واحد ۴ بابل مؤسسه علمي كاربردي https://babolfh4.pafcoerp.com
۱۱ مركز آموزش علمي و كاربردي جهاد دانشگاهي بابل مؤسسه علمي كاربردي http://www.babol.iastjd.ac.ir
۱۲ مركز آموزش علمي و كاربردي بندپي غربي مؤسسه علمي كاربردي
۱۳ مؤسسه آموزش عالي صنعتي مازندران مؤسسه غيرانتفاعي http://www.mit.ac.ir
۱۴ مؤسسه آموزش عالي علوم و فناوري آريان مؤسسه غيرانتفاعي http://www.aryan.ac.ir
۱۵ مؤسسه آموزش عالي طبري مؤسسه غيرانتفاعي http://www.tabari.ac.ir
۱۶ مؤسسه آموزش عالي راه دانش مؤسسه غيرانتفاعي http://www.rahedanesh.ac.ir
۱۷ آموزشكده فني و حرفه‌اي سما- واحد بابل آموزشكده آزاد http://www.babol-samacollege.ir
۱۸ آموزشكده فني و حرفه‌اي الزهرا- واحد بابل آموزشكده دولتي http://www.alzahrababol.ac.ir
Ken Bainbridge
دانشگاه مازندران
اين دانشگاه در سال ۱۳۵۴ در بابل با همكاري و نظارت دانشگاه هاروارد پايه ريزي شد.[۸۶][۸۷][۸۸] از طراحان اين مؤسسه مي‌توان دكتر كن بينبريج (Ken Bainbridge) را از هاروارد نام برد.[۸۹] تعداد زيادي از اعضاي هيئت علمي و روساي اين دانشگاه را اساتيد آمريكايي دانشگاه هاروارد تشكيل مي‌دادند.[۹۰] هسته اوليه آن را مركز تربيت دبير فني نوشيرواني بابل (دانشگاه صنعتي نوشيرواني بابل فعلي)، مركز تحصيلات تكميلي بابل، مؤسسه آموزش عالي اقتصادي و اداري – مدرسه عالي علوم كشاورزي- مؤسسه آموزشي كشاورزي گرگان- تشكيل مي‌دادند. در سال ۱۳۵۸ با تصويب شوراي عالي انقلاب، از ادغام اين مراكز، «دانشگاه مازندران» به صورت رسمي در مازندران بزرگ(مازندران و گلستان فعلي) به فعاليت خود ادامه داد.
اين مركز به عنوان بزرگترين دانشگاه مازندران و گلستان در حريم شهر بابل تا سال ۱۳۶۸ به فعاليت خود ادامه داد. با جدايي بابلسر از بابل اين مركز در محدوده بابلسر به فعاليت خود ادامه مي‌دهد.
مراكز درماني و بيمارستان‌ها
بيمارستان روحاني (بلوار كشاورز) «تارنما مركز»
بيمارستان شهيد بهشتي (خيابان سرگرد قاسمي) «تارنما مركز»
بيمارستان شهيد يحيي نژاد (خيابان مصطفي خميني) «تارنما مركز»
بيمارستان كودكان شفيع‌زاده (اميرشهر، خيابان امام) «تارنما مركز»
بيمارستان فوق تخصصي بابل كلينيك (خيابان سيد جمال الدين اسدآبادي) «تارنما مركز»
بيمارستان فوق تخصصي چشم پزشكي ميناگر (بلوار كشاورز)
بيمارستان فوق تخصصي مهرگان (بلوار شهيد بهشتي) «تارنما مركز»
بيمارستان باروري و ناباروري فاطمه الزهرا (بلوار نوشيرواني) «تارنما مركز»
بيمارستان ۱۷ شهريور (مرزي كلا) [[۹۱]]
مركز جراحي ولي عصر (خيابان دكتر شريعتي)
مركز جراحي سينا (بلوار طبرسي)
مراكز اقامتي
هتل مرجان: (دو ستاره A)، بابل، ميدان كشوري
هتل رضا: (يك ستاره T)، بابل، ميدان هفده شهريور
هتل نگين: (يك ستاره)، بابل، مرزيكلا
هتل آپارتمان طبرستان: (يك ستاره)، اميرشهر
هتل آپارتمان پارسيان: (يك ستاره)، اميرشهر
مهمانپذير بهار نو: بابل، ميدان هفده شهريور
مهمانپذير پاپلي: بابل، ميدان هفده شهريور
مراكز خريد و بازارها
بازار پوشاك
مجتمع تجاري شهريار (خيابان نيما)
مجتمع تجاري عطر زيستان (خيابان سعيدي)
مجتمع تجاري شهروند (بلوار وليعصر)
مجتمع تجاري الماس شرق (بلوار وليعصر)
مجتمع تجاري زيتون (چهارراه فرهنگ)
مجتمع تجاري ياس (خيابان مدرس)
مجتمع نيكان (خيابان شهيد مطهري)
سيتي سنتر (بلوار نوشيرواني)
پاساژ بزرگ بابل (خيابان مدرس)
پاساژ آباديان (بلوار طالقاني)
پاساژ امير (بلوار طالقاني)
مجتمع تجاري و تفريحي شهرداري بابل (بلوار ساحلي) [در دست ساخت]
ميوه و تره بار
ميدان بار امام (بلوار امام رضا)
بازار روز نوشيرواني (بلوار نوشيرواني)
بازار روز رضوان (خيابان امام)
بازار روز امام رضا (حيدركلا)
بازار روز مسجد جامع (خيابان بازار، مسجد جامع)
بازار روز امام حسين (ميدان امام حسين)
بازار ماهي
بازار ماهي فروشان نوشيرواني (بلوار نوشيرواني)
بازار ماهي فروشان امام رضا (بلوار امام رضا)
ترابري
فاصلهٔ بابل با شهرهاي ايران
فاصله بابل با شهرهاي ايران به شرح زير است(فاصله بر حسب كيلومتر است).[۹۲]
بابلسر ۱۲ چالوس ۱۴۲ رامسر ۲۲۲
تهران ۲۱۱ مشهد ۷۳۴ اصفهان ۶۲۵
تبريز ۸۳۶ شيراز ۱۱۰۶ اهواز ۱۰۹۲
اروميه ۱۱۵۷ بندرعباس ۱۷۱۲ همدان ۵۴۷
ساري ۳۹ گرگان ۱۷۰ رشت ۳۴۱
فرودگاه بابل
اين فرودگاه كه در منطقه احمدكلا و در جاده بابلسر واقع شده است يكي از فرودگاه‌هاي قديمي كشور مي‌باشد كه سالهاست به صورت متروكه باقي‌مانده است. در سالهاي اخير تلاش‌هايي براي راه‌اندازي دوباره آن صورت گرفته است.[۹۳][۹۴][۹۵]
در حال حاضر نزديك‌ترين فرودگاه فعال به شهر بابل، فرودگاه دشت ناز ساري در شهرستان مياندرود است. اين فرودگاه در ۶۵ كيلومتري ضلع شرقي از مركز شهر بابل قرار دارد.
راه‌آهن
بابل در حال حاضر شهر بابل به راه آهن ارتباط ندارد ولي در فاصله ۱۵ كيلومتري شهر بابل (قائم شهر)، ايستگاه راه آهن سراسري وجود دارد. يكي از پروژه‌هاي در دست مطالعه شركت راه آهن، اتصال راه آهن شيرگاه(سوادكوه) به بابل و بندر فريدون كنار است.[۹۶][۹۷][۹۸]
پايانه‌هاي مسافربري
بابل داراي سه پايانه مسافربري مي‌باشد.
پايانه غرب: اين ترمينال در غرب بابل و در موزيرج واقع شده است. اين پروژه در سال ۱۳۷۲ در زميني به مساحت ۱۲ هكتار به تصويب رسيد كه بعد از تملك و آزادسازي حدود چهار هكتار احداث شد. عمليات اجرايي ترمينال غرب بابل دي ماه ۱۳۹۰ افتتاح و به بهره‌برداري رسيد. در طرح توسعه پايانه غرب، وسعت اين پايانه به ۱۲ هكتار خواهد رسيد. سرويس‌دهي اين پايانه به تمام نقاط كشوراست.[۹۹]
پايانه شرق: اين پايانه در شرق بابل و در بلوار امام رضا واقع شده كه داراي مساحتي معادل يك هكتار مي‌باشد. سرويس‌دهي اين پايانه درون استاني بوده و به ميني بوس و سواري اختصاص دارد.
پايانه جنوب: اين پايانه در بلوار نوشيرواني واقع شده و داراي مساحتي معادل يك هكتار است. سرويس‌دهي اين پايانه درون شهرستاني بوده كه مسافران را از طريق ميني بوس به شهرها و روستاهاي تابعه بابل و حومه منتقل مي‌كند.
تاكسي
تاكسيراني بابل [[۱۰۰]]، از سال ۱۳۸۱ پس از ارتقاء به سازمان تاكسيراني، با ۲۵۰۰ دستگاه تاكسي و ۳۰۰ دستگاه تاكسي بي‌سيم زير نظر شهرداري فعاليت مي‌نمايد.
آرامستان‌ها
آرامستان معتمدي: (از موقوفات معتمدي است واقع در خاور- بلوار وليعصر-خيابان تربيت معلم)
آرامستان گل محله: (واقع در باختر- بلوار جانبازان-خيابان گل محله)
آرامستان سيد ذكريا: (واقع در جنوب- خيابان شهيد صالحي)
آرامستان درويش فخرالدين: (واقع در باختر- موزيرج)
آرامستان كتي: (واقع در خاور- بلوار امام رضا)
آرامستان كيجاتكيه: (واقع در شمال- بلوار جانبازان- كيجاتكيه)
آرامستان كمانگر: (واقع در جنوب- بلوار كشاورز-كمانگر)
جستارهاي وابسته
استان مازندران
شهر بابلسر
شهر فريدونكنار
پيوند به بيرون
در ويكي‌انبار پرونده‌هايي دربارهٔ بابل (بابل) موجود است.
شهرداري بابل
شورا شهر بابل
دانشگاه علوم پزشكي بابل
دانشگاه صنعتي نوشيرواني بابل
پايگاه اطلاع رساني جشنواره ملي بهار نارنج
نقشه ماهواره‌اي شهر بابل
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۲۰:۵۷ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع:
چهارشنبه‌سوري
مراسمي است كه در اهواز نيز مانند بيشتر نقاط ايران در آخرين سه‌شنبه شب سال برگزار مي‌شود. اين مراسم معمولاً با حوادثي نظير آتش‌سوزي و آسيب‌ديدگي‌هاي جسمي نيز همراه‌است.[۱۴۸] اين مراسم بيشتر در زيتون كارمندي و كارگري، كيانپارس, شهرك نفت و طالقاني، شركت‌كنندگان بيشتري دارد و بهمين خاطر معمولاً در مسيرهاي منتهي به اين نواحي محدوديت‌هاي ترافيكي چند ساعته درنظر گرفته مي‌شود.[۱۴۹] از ديگر آئين‌هاي چهارشنبه سوري كه در اهواز اجرا مي‌شود مراسم قاشق‌زني مي‌باشد كه بيشتر كودكان به آن مي‌پردازند.[۱۵۰][۱۵۱][۱۵۲]
رسوم مندائيان
مندائيان يا صابئين پيروان يحيي و يكي از اقليت‌هاي مذهبي ايران هستند كه در خوزستان صبّي مي‌نامند و تعميد در آب جاري، همه ابعاد زندگي منداييان را دربرگرفته‌است. محل تمركز منداييان ايران در مجاورت رود كارون در استان خوزستان است.[۱۵۳]
غسل تعميد
صابئين مندايي، هر يكشنبه در كنار رودخانه كارون غسل تعميد مي‌بينند. تعميد اصلي‌ترين منسك مندائيان است كه در زبان مندائي، «مصويا» گفته مي‌شود. تعميد فقط بايد توسط روحاني مندائي انجام شود. انجام تعميد به خودي خود در هر زماني مستحب است. فرد روحاني مندايي داخل آب مي‌رود و سپس فرد تعميد شونده در آب مي‌نشيند. اگر كودك باشد، همراه فرد ديگري داخل آب مي‌رود. ا خواندن «بوثه»اي ديگر آب روي سر فرد ريخته مي‌شود. سپس فرد از آب بيرون آمده، روي صندلي، كرسي يا تختهاي مي‌نشيند و روحاني بار ديگر از «گنزاربا» مي‌خواند. سپس فرد دعاي توبه يا حفاظت را مي‌خواند و نان و آب مقدس را مي‌خورد.[۱۵۴]
ازدواج
مناسك ازدواج در صبح يكشنبه آغاز مي‌شود و عروس و داماد هر كدام دوبار توسط روحاني تعميد مي‌شوند. بعد از انجام تعميدها عروس و داماد از محل تعميد كه لب رودخانه‌است به محل اجراي مراسم ازدواج مي‌روند. مناسك عروسي مندايي مناسكي مشتمل بر عهد گرفتن از عروس و داماد، خوردن غذاي مشترك آئيني و رد و بدل كردن آئيني بعضي هدايا است.[۱۵۵]
رسوم زرتشتيان
در اهواز اقليت ديني زرتشتي همانند ساير زرتشتيان ايران، در جشن‌ها و مراسم مختلف گرد هم مي‌آيند و آداب و رسوم خود را برپا مي‌كنند.
جشن سده
در روز دهم بهمن ماه هر سال زرتشتيان اهواز گرد هم مي‌آيند و با برافروختن آتش و خواندن سرود و نياش آيين جشن سده را به جا مي‌آورند.[۱۵۶]
جشن فروردينگان
اين جشن در روز نوزده فروردين ماه براي يادبود درگذشتگان برپا مي‌شود و با پخت خوراك و نان از مهمانان جشن پذيرايي مي‌كنند.[۱۵۷]
درگذشت اشو زرتشت
زرتشتيان اهواز در سالگرد درگذشت پيامبر خود اشوزرتشت گرد هم مي‌آيند و به نيايش و خيرات براي شادي روح درگذشتگان مي‌پردازند.[۱۵۸]
ارديبهشتگان
ارديبهشتگان از جملهٔ جشنهاي دوازده‌گانهٔ سال ايران باستان بوده‌است و از شمار جشنهاي آتش است. زرتشتيان اهواز دوم ارديبهشت هر سال دور هم جمع مي‌شوند و آن را جشن مي‌گيرند.[۱۵۹]
جشن گهنبار
گهنبار از با شكوه و مهمترين جشنهاي مردمي زرتشتيان است كه هدف برجسته آن، باردادن يعني بخشش و داد و دهش و ايجاد همبستگي و همازوري و پي بردن زرتشتيان از وضع يكديگر در جامعه‌است. زرتشتيان در اين جشن‌ها به ستايش اهورامزدا و سپاسگزاري از او براي داده‌ها و آفريده‌هاي نيك اش مي‌پردازند.[۱۶۰]
جشن مهرگان
مهرگان يكي از كهن ترين جشنهاي ايراني است كه همچون ساير نقاط اين در اهواز هم برگزار مي‌شود.[۱۶۱]
آثار تاريخي اهواز
سراي عجم
نوشتار اصلي: سراي عجم
سراي عجم بناي تاريخي كه در ر سال ۱۳۸۲ با شماره ۱۰۸۷۵ به ثبت ملي رسيد. اين بنا در گذشته هم به عنوان يكي از كاروانسراهاي شيخ خزعل بوده و هم بازار و در حال حاضر به عنوان انبار از آن استفاده مي‌شود. بناي سراي عجم از لحاظ معماري منحصربه‌فرد و بنايي يك طبقه‌است و داراي آجر چيني، ستون‌هاي حجاري شده، حجره‌هاي متعدد، سنگ‌فرش و در و پنجره چوبي است.[۱۶۲]
خانه دادرس
نوشتار اصلي: خانه دادرس
خانه دادرس بنايي بازمانده از دوره قاجاري است كه در سال ۱۳۸۲ به شماره ۹۷۶۴ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده‌است. اين بنا در مركز شهر اهواز در خيابان عبدالحميد ساخته شد.[۱۶۳] در خيابان عبدالحميد و مركز شهر اهواز خانه‌هاي متعددي از دوره‌هاي قاجاريه و پهلوي به جا مانده كه بخش ناچيزي از آنها به ثبت رسيده‌است. سراي دادرس يكي از اين بناهاي تاريخي شهر اهواز است كه تاكنون فقط به ثبت رسيده و در نگهداري و مرمت آن كوتاهي شده‌است.[۱۶۴]
ساباط جنب خانه معين التجار
نوشتار اصلي: ساباط جنب خانه معين التجار
ساباط جنب خانه معين التجار مربوط به اوايل دوره قاجار است و در اهواز، قسمتي از بازار قديمي واقع شده و اين اثر در تاريخ ۸ دي ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۵۴۸ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده‌است.[۱۶۵]
معين التجار
نوشتار اصلي: معين التجار
بناي معين التجار مربوط به دوره قاجار است و در اهواز، خيابان ۲۴ متري، خيابان كاوه غربي، نبش اول واقع شده و اين اثر در تاريخ ۲۰ آبان ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۵۸ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده‌است.[۱۶۵]
منزل نفيسي
ساختمان نفيسي واقع در خيابان سلمان فارسي (نادري) روبه روي پاركينگ كارون بوده و به شماره ۳۴۹۴ در بيست و پنجم اسفند ماه ۱۳۷۹ ش به ثبت آثار ملي كشور رسيده‌است.[۱۶۶]
ميدان چهارشير
ميدان شهيد بندر (چهارشير) در سال ۱۳۳۸ ش احداث شده‌است و به شماره ۷۰۴۰ در دهم دي ماه ۱۳۸۱ ش به ثبت آثار ملي كشور رسيده‌است.[۱۶۷]
سد شادروان
در دوران باستان هفت سد بر روي رودخانهٔ كارون ساخته شده بود كه آخرين آنها سد اهواز بود. بزرگترين و معروفترين اين هفت سد، سد شوشتر بوده‌است.[۱۶۸]
سد اهواز داراي سه دريچه بود كه زمينهاي اطراف رودخانهٔ كارون به وسيلهٔ آن آبياري مي‌گرديد و در زمان بالا آمد آب دريچه‌هاي مزبور باز مي‌شد تا از خطر سيل جلوگيري شود. نوع معماري سد حاكي از اين است كه اين بنا متعلق به دورهٔ ساسانيان مي‌باشد.[۱۶۹]
تاريخ شكسته شدن سد مذكور دقيقاً ثبت نشده‌است، ولي احتمالاً در قرن پنجم يا ششم هجري قمري بوده‌است. زيرا تا قبل از تاريخ مذكور، سد اهواز هنوز سالم بوده‌است. به طوري كه مقدسي در قرن چهارم هجري قمري دربارهٔ آن مي‌نويسد: «اگر شادروان (سد) نبود اهواز نبود! چه در آن هنگام از آب‌هايش بهره‌برداري نمي‌شد. شادروان درهايي دارد كه هنگام افزايش آب آنها را باز مي‌كنند و گر نه اهواز را غرق مي‌كند.»[۱۷۰]
در زماني كه سد هنوز تخريب نشده بود از آن به عنوان پل جهت عبور و مرور نيز استفاده مي‌شد.[۱۷۱] ابودُلَف تاريخ‌نگار سدهٔ چهارم هجري قمري جايگاه اين سد را روبه‌روي مسجد علي بن موسي الرضا گزارش كرده‌است.[۱۷۲]
دبيرستان شاپور
دبيرستان شاپور واقع در خيابان شريعتي، جنب كلوپ ورزشي بوده و به شماره ۳۶۱۰ در بيست و پنجم ۱۳۷۹ ش به ثبت آثار ملي رسيده‌است.[۱۶۷]
بيمارستان امام خميني (جندي شاپور دوران شاهنشاهي)
بيمارستان امام خميني اهواز در شرق رودخانه كارون، بين بلوار ساحلي و خيابان ۲۴ متري و در ضلع شمالي باغ معين واقع شده‌است. ساختمان بيمارستان مزبور متعلق به دوره پهلوي اول است كه به شماره ۷۰۴۱ در دهم دي ماه سال ۱۳۸۱ ش به ثبت آثار ملي كشور رسيده‌است.[۱۶۷]
هشت بنگله
منازل سازماني راه آهن (هشت بنگله) كه در دورهٔ پهلوي اول ساخته شده اشت در خيابان فلسطين روبروي فرمانداري قرار دارد وبه شماره ۲۵۷۵ در بيست و هفتم بهمن ماه سال ۱۳۷۸ شمسي به ثبت آثار ملي كشور رسيده‌است. معروفترين ساكن اين منطقه حاج يعقوب سبهاني رئيس قطار باري بوده‌است كه در دوران دفاع مقدس نقش بسزائي در جابه جائي مهمات و اسلحه؛ پيكر شهدا و اسراي عراقي. درسال ۱۳۸۶ دار فاني را به وداع گفت[۱۶۷]
منازل مسكوني راه آهن
منازل مزبور كه مربوط به دوره پهلوي اول مي‌باشد در غرب رودخانه كارون كنار پل نادري واقع شده وبه شماره ۲۵۸۷ در بيست و هفتم ماه سال ۱۳۸۷ شمسي به ثبت آثار ملي كشور رسيده‌است.[۱۷۳]
كارخانه ريسندگي و بافندگي
در سال ۱۳۰۹ شمسي در دوره پهلوي اول اولين كارخانه ريسندگي و بافندگي توسط چند نفر از تجار شهر به صورت شركت سهامي در انتهاي خيابان امام (ضلع شرقي) روبروي ساختمان فعلي جهاد كشاورزي استان احداث گرديد. كارخانه مزبور را از شركت آ. ا. گ (A.E.G) خريداري كرده بودند. قسمت اعظم ساختمان كارخانه ريسندگي طي سالهاي اخير توسط صاحبان آن تخريب و بخشي از زمين به فروش رسيد. باقي‌مانده بناي مذكور به شماره۲۹۱۳ در تاريخ بيستم آذرماه سال ۱۳۷۹ شمسي به ثبت آثار ملي كشور رسيده‌است. اما با كمال تاسف در مهرماه سال ۱۳۸۴ شمسي بقاياي آن تخريب گرديد.[۱۷۳]
دانشكده ادبيات
دانشكده ادبيات (سه‌گوش)
دانشكده ادبيات با مساحتي حدود سه هزار مترمربع در ساحل غربي رود كارون كنار پل نادري و ابتداي خيابان امام موسي صدر قرار دارد. بناي مذكور در سال ۱۳۱۳ شمسي احداث شده و قوس‌هاي دايره‌اي شكل ايوان آن و همچنين رواق‌هاي حيات مركزي حاكي از مشخصه‌هاي معماري دورهٔ پهلوي اول مي‌باشد. درابتدا بناي مذكور به عنوان ساختمان مركزي بانك ملي استان مورد استفاده قرار مي‌گرفت. سپس در اختيار دانشگاه جندي شاپور (شهيد چمران فعلي) قرار داده شد و تا كنون از آن به عنوان دانشكده ادبيات استفاده مي‌شود. دانشكده ادبيات (ساختمان سه گوش) به شماره ۲۴۹۷ در بيست و ششم آبان ماه سال ۱۳۷۸ شمسي به ثبت آثار ملي كشور رسيده‌است. معمار دانشكده ادبيات فردي آلماني به نام مهندس آندره گدار بوده‌است.[۱۷۴]
كوشك حميديه
كوشك حميديه واقع درشهر حميديه در اواخر دوره قاجار و اوايل دوره پهلوي ساخته شده‌است وبه شماره ۳۹۸۰ در پنجم تير ماه سال ۱۳۸۰ شمسي به ثبت آثار ملي كشور رسيده‌است.[۱۶۶]
دانشسراي مقدماتي
دانشسراي مقدماتي متعلق به دوره پهلوي اول بوده و در ضلع جنوبي باغ معين در انتهاي خيابان شهيد آهنگري (بختياري قبلي) واقع گرديده‌است. اين بنا با شماره ۲۶۰۵ در بيست و پنج اسفند ماه سال ۱۳۷۸ شمسي به ثبت آثار ملي كشور رسيده‌است.[۱۷۳]
سيلوي اهواز
نقش بناي سيلوي اهواز در سال ۱۳۱۵ طرح و ساختمان آن در سال ۱۳۱۷ و در سال ۱۳۱۹ با هزينه پانزده ميليون ريال به پايان رسيد. سيلوي اهواز با ظرفيت ۳۲۰۰ تن دومين سيلوي كشور بعد از سيلوي تهران بوده‌است. اين سيلو به سه راه آبي، شوسه وراه آهن دسترسي داشت.[۱۷۵]
منزل ماپار
منزل ماپار متعلق به دوره پهلوي اول بوده و در خيابان فردوسي بين شهيد جهانيان و كافي واقع شده‌است. اين بنا داراي زيرزميني ساخته شده از سنگ و دو حياط با دو حوض مي‌باشد. وجود تزئينات آجري و طاق نماها و در چوبي به كار گرفته شده در بنا جلوه‌اي به آن بخشيده‌است. منزل ماپار به شماره ۴۲۲۶ در بيستم شهريور ماه سال ۱۳۸۰ به ثبت آثار ملي ايران رسيده‌است.[۱۷۶]
نگارخانه
پل سفيد اهواز در غروب
نمايي از پل سفيد اهواز
پل سفيد در شب
نمايي از برج كيانپارس و پل سفيد
بازسازي پل سفيد اهواز
پل جزيره شهر اهواز
نماي كناري پل جزيره اهواز
جاده ساحلي اهواز در شب
تصويري از جاده ساحلي شهر اهواز
نمايي از پل هشتم شهر اهواز
نمايي از پل هشتم شهر اهواز
تصويري از پل هشتم اهواز
تصوير پانوراما از پل هشتم شهر اهواز
نمايي از غروب شهر اهواز
تصويري از غروب زيباي شهر اهواز و كوچ پرندگان
نمايي از سيلو اهواز
نمايي از دانشگاه علوم انساني و ادبيات اهواز (دانشگاه سه گوش)
نماي خيابان امانيه
نماي بيروني هتل بين‌المللي پارس اهواز
تصويري از ساختمان اداره امور شعب بانك ملي ايران در خوزستان
تصويري از ميدان شهداء در اهواز
تصوير پانوراما از برج كيانپارس اهواز
اثر ملي بيمارستان امام خميني، ۲۰۱۱، اهواز
اثر ملي بيمارستان امام خميني اهواز، ايران
اثر ملي بيمارستان امام خميني اهواز
فلافل
انواع سالاد و ترشي در بازار فلافل اهواز
سمبوسه
منابع
«نتايج سرشماري سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه ريزي استانداري خراسان جنوبي (به نقل از مركز آمار ايران)، ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲.
«ويژگي‌هاي طبيعي شهر اهواز». شهرداري اهواز. بازبيني‌شده در ۱۹ مارچ ۲۰۱۱.
«معرفي شهر اهواز». شركت آب و فاضلاب اهواز. بازبيني‌شده در ۱۹ مارچ ۲۰۱۱.
پايگاه اينترنتي مركز آمار ايران
سايت وزارت مسكن و شهرسازي
Bosworth, “AHVĀZ”, Iranica, 1: 688–691.
Lockhart, “AL-AHWĀZ”, EI, 1: 305.
The empire of the Mahdi, Part 1, Volume 26 , page 5, Heinz Halm, Michael Bonner, Translated by Michael Bonner, Publisher: BRILL, 1996, ISBN 90-04-10056-3, 9789004100565و Length 452 pages
«اهواز» - بخش اول: نامگذاري و تاريخ, دائرةالمعارف بزرگ اسلامي
The new encyclopaedia Britannica, Volume 1 Encyclopaedia Britannica, inc, ISBN 0-85229-605-3, 9780852296059 Edition 15 Publisher Encyclopaedia Britannica, 1995 ISBN 0852296053, 9780852296059و Page 169
The Tribes of Western Iran V. Minorsky The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland Vol. 75, No. 1/2 (1945), pp. 73-80 (article consists of 11 pages) Published by: Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland Stable URL: http://www.jstor.org/stable/2844282
Arabistan or Khuzistan" Svat Soucekو Iranian Studies Vol. 17, No. 2/3 (Spring - Summer, 1984), pp. 195-213 (article consists of 19 pages) Published by: Taylor & Francis, Ltd. on behalf of International Society for Iranian Studies Stable URL: http://www.jstor.org/stable/4310441%22
روزنامهٔ عصر اوز، شمارهٔ ۴۶، مهرماه ۱۳۸۳، صفحهٔ ۱۴
ايران باستان به روايت موزه بريتانيا، جان كورتيس، ص 36
Moshe Gil, David Strassler. Jews in Islamic countries in the Middle Ages. Brill، ۲۰۰۴. ۵۲۵.
ابوعبدالله محمدبن احمد مقدسي، «احسن التقاسيم في معرفه الاقاليم»، ترجمه علي‌نقي منزوي، شركت مؤلفان و مترجمان ايران، تهران، ۱۳۶۱، جلد دوم، ص ۶۱۴
ابن حوقل، «سفرنامه ابن حوقل»، ترجمه جعفر شعار، انتشارات اميركبير، تهران، ۱۳۶۶، ص ۲۴
احمد كسروي، همان، ص ۲۷۱
احمد كسروي، همان، ص ۱۹۶
قيم، عبدالنبي، همان
احمد كسروي، همان
سيد عبدالله جزايري، تذكره شوشتر، ص ۳۴
احمد كسروي، همان، ص ۱۹۷
- لايارد، سر اوستن هنري، سفرنامه لايارد يا ماجراهاي اوليه در ايران، ترجمه مهراب اميري، انتشارات وحيد، تهران، ۱۳۶۷ ش
هنت. جي. اچ «جنگ انگليس و ايران در سال ۱۲۷۳ ق»، ترجمه حسين سعادت نوري، ضميمه سال سوم مجله يادگار، تهران، ۱۳۲۷. ش
نجم‌الملك، حاج عبدالغفار، «سفرنامه خوزستان»، به كوشش محمد دبيرسياقي، مؤسسة مطبوعاتي علمي، تهران، ۱۳۴۱ ش
لرد كرزن، ايران و قضيه ايران، ص ۴۲۵
- براي آگاهي بيشتر از روند مذاكرات و همچنين مفاد قرارداد، نگاه كنيد به: جن. راف. گارثويت، همان، ص ۱۸۸–۱۷۲
ديتر امان، «بختياريها عشاير كوچ‌نشين ايراني در پويه تاريخ»، ترجمه محسن محسنيان، آستان قدس رضوي، مشهد، سال ۱۳۶۷، ص ۹۸
در فاصله سالهاي ۱۳۱۳. ق تا ۱۳۱۸. ق (۱۸۹۵. م تا ۱۹۰۰. م) ارزش واردات محمره از انگليس ۴۶٪ و ارزش صادرات ۱۴۰٪ رشد داشت.
چارلز عيسوي، همان، ص ۱۲۷ «محموله‌هاي آبي، كالاهاي حمل شده در آبراه كارون، و محموله‌هاي خشكي، كالاهاي حمل شده در جاده كاروان رو لينچ.»
«شهرداري اهواز».
ابراهيم صفايي، همان، ص ۱۴۱
آن‌چنان‌كه از گزارش نظام‌السلطنه به امين‌السلطان صدر اعظم وقت برمي‌آيد، وي در خلال سالهاي ۱۳۰۹–۱۳۰۷. ق (۱۸۹۱–۱۸۸۹. ق) مبلغ ۶۵ هزار تومان جهت ايجاد اماكن دولتي در اهواز هزينه كرده‌است.
مصطفي انصاري، همان، ص ۱۷۸
صفي‌الدين بغدادي وجه تسميهٔ بندر ناصري را به شيخ ناصربن محمد اولين شيخ بني‌كعب نسبت داده، اين سخن صفي‌الدين بغدادي اشتباه‌است، چون ناصر بن محمد هيچ‌گاه بر اهواز حكومت نكرد. او حتي بر قبان نيز حكومت نكرد، چون پيش از شكست مطور و استيلا بر قبان، شيخ ناصر فوت كرد. علاوه بر اين تا پيش از اين دوره سخني از بندر ناصري نبوده پس از اين تاريخ است كه نام ناصري بر سر زبان‌ها جاري مي‌شود. ضمناً برخلاف نوشته صفي‌الدين بغدادي، بندر ناصري همان اهواز نبوده، بلكه بندري بوده پايين‌تر از اهواز. صفي‌الدين عبدالمؤمن بن عبدالحق بغدادي؛ «مراصد الاطلاع، علي اسماء الامكنه و البقاع»؛ تحقيق و تعليق: علي محمد البحاوي، جلد اول، حلب، ۱۹۵۴. م
سند شماره ۴–۱۴۹۹۱- ق، موجود در آرشيو مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگي
احمد كسروي، تاريخ پانصد ساله خوزستان، ص ۱۹۹
نجم‌الملك، همان، ص ۱۳۱
گزارش كنسول انگليس در اهواز در اوايل ۱۸۹۲. م (۱۳۱۰. ق)، به نقل از تاريخ خوزستان، ۱۸/۷۸–۱۹۲۵، ص ۱۸۰
شيخ مزعل آلبوكاسب
فريدالملك همداني، «خاطرات فريد»، ص ۱۶۱–۱۶۰، به نقل از آزادي كشتيراني در رود كارون و نتايج آن، ص ۱۰۳–۱۰۲
«شهرداري اهواز».
«تارنماي شوشان».
محمد معين، فرهنگ معين، جلد ششم
قيم، عبدالنبي، پانصد سال تاريخ خوزستان، تهران، انتشارات اختران، ۱۳۸۹
نخل نيوز
«آشنايي با شركت بهره برداري نفت و گاز كارون». شركت ملي نفت ايران.
«ميدان اهواز با خصوصياتي ويژه». روزنامه جام جم.
«ميدان نفتي اهواز آسماري بيشترين توليد را داشته است». شبكه اطلاع رساني نفت و انرژي، ۱۶ ارديبهشت ۱۳۸۴.
«مقايسه ژئوشيميايي سازند پابده در ميادين نفتي زيلايي و اهواز». دانشگاه چمران.
«آخرين وضعيت قرارداد توسعه ميدان نفتي اهواز». روزنامه دنياي اقتصاد، ۱۳۸۵/۰۸/۲۵.
كسروي، احمد.«تاريخ پانصد ساله خوزستان». تهران.
سايت خوزستان
ايكنا
ايكنا
روزنامه رسالت شماره ۷۰۲۱ ۸/۴/۸۹ صفحه ۲۴ (صفحه آخر)>
عصر ايران
رسا
فهرست نويسي پيش از انتشار كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران * شماره كتابشناسه ملّي:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پديدآورنده:طرح بررسي و سنجش شاخص هاي فرهنگ عمومي كشور(شاخص هاي غيرثبتي){گزارش}:گزارش هاي پيشرفت طرح ها وكلان شهرها/به سفارش شوراي فرهنگ عمومي كشور؛مدير طرح و مسئول سياست گذاري:منصور واعظي؛اجرا:شركت پژوهشگران خبره پارس *بهاء:۱۰۰۰۰۰ ريال-شابك:۷-۶۸-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعيت نشر:تهران-مؤسسه انتشارات كتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعيت ظاهري:۲۹۵ ص:جدول(بخش رنگي)،نمودار(بخش رنگي)*يادداشت:عنوان ديگر:طرح و بررسي و سنجش شاخص هاي فرهنگ عمومي كشور(شاخص هاي غيرثبتي) سال ۱۳۸۹ *توصيفگر:شاخص هاي غيرثبتي+شاخص هاي فرهنگي+گزارش هاي پيشرفت طرح ها و كلان شهرها *توصيفگر:ايران ۳۸۶۲۸۹ *تهران۱۹۹۰۶۶ /مشهد۲۹۲۳۴۱ /اصفهان ۱۷۰۰۱۷/تبريز۱۸۴۸۱/كرج ۲۷۸۲۵۲/شيراز۲۵۱۷۰۳/اهواز۱۷۶۴۰۳/قم۲۷۰۸۷۷ *شناسنامه افزوده:واعظي،منصور،۱۳۳۳-۷۳۵۰۶۸ *شناسنامه افزوده:شركت پژوهشگران خبره پارس /شوراي فرهنگ عمومي *مركز پخش:خيابان وليعصر،زرتشت غربي،خيابان كامبيز،بخش طباطبايي رفيعي،پلاك۱۸،تلفن:۷-۸۸۹۷۸۴۱۵ *ليتوگرافي،چاپ و صحافي:سازمان چاپ و انتشارات اوقاف
Ahwazi-UNREPRESENTED NATIONS AND PEOPLES ORGANIZATION
«BAḴTĪĀRĪ TRIBE». Encyclopaedia Iranica. بازبيني‌شده در ۳ فوريه ۲۰۱۴.
«بختياري». دانشنامه جهان اسلام. بازبيني‌شده در ۳ فوريه ۲۰۱۴.
“AHWAZ”. Encyclopaedia Judaica, 1971. Retrieved 07 نوامبر 2014.
AHVĀZ
MANDAEANS iv. COMMUNITY IN IRAN
ASSYRIANS IN IRAN
«آب و هواي اهواز» (انگليسي). وبگاه ودربيس. بازبيني‌شده در ۲۷ آوريل ۲۰۰۹.
اتحاديهٔ مسافربري
همشهري
gooya news:: politics: سازمان بهداشت جهاني: اهواز آلوده ترين شهر جهان است، مهر
WHO: Iran, South Asia worst for city air pollution | World news | The Guardian
«نفس اهوازي‌ها تنگ‌تر مي‌شود، دليلش همچنان نامعلوم است». بي‌بي‌سي فارسي، ۰۴ آذر ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۸ فوريه ۲۰۱۵.
«اورانيوم، معماي حل نشده ريزگردها». راديوزمانه، ۲۵ شهريور ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۸ فوريه ۲۰۱۵.
«'اورانيوم ضعيف شده در هواي خوزستان باقي‌مانده از حمله آمريكا به عراق '». بي‌بي‌سي فارسي، ۰۷ آذر ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۸ فوريه ۲۰۱۵.
«مراجعه سالانه ۲۲ هزار نفر در خوزستان به مراكز درماني به دليل آلودگي هوا». راديوزمانه، ۰۱ دي ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۸ فوريه ۲۰۱۵.
«'باران اسيدي' سه هزار خوزستاني را راهي بيمارستان كرد». بي‌بي‌سي فارسي، ۳۰ اكتبر ۲۰۱۵. بازبيني‌شده در ۳۰ اكتبر ۲۰۱۵.
http://www.dw.com/fa-ir/با-قطع-آب-و-برق-خوزستان-به-حالت-نيمه-تعطيل-درآمد/a-37508718
http://khouzestan.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=86391
ايرنا، كد خبر: ۳۶۷۰۳۸ زمان مخابره: ۱۳۸۷/۱۲/۵
خبرگزاري مهر
سايت خبري آفتاب به نقل از خبرگزاري ايرنا
مگ ايران
خبر آنلاين
راديو زمانه | روز شمار يك انقلاب | ۳۱ سال پيش در چنين روزي | بازرگان: اعدام نظاميان از طرف مافوق من صورت گرفت
روزنامه ايران، شماره ۴۷۲۶ به تاريخ ۲۷/۱۱/۸۹، صفحه ۱۴ (دوران شناسي)
تاريخ ايراني
MARSHA B. COHEN. «A Second Fateful Triangle» (انگليسي) (وبگاه). GLOBAL DIALOGUE، ۲۰۰۷. بازبيني‌شده در ۲۲ اوت ۲۰۱۱.
استعمار انگلستان و توطئه ناكام تجزيه خوزستان
رويدادهاي مهم اسفندماه
Bahram Alavi. «Khomeini's Iran: Israel's Ally» (انگليسي) (وبگاه). Washington Report، آوريل ۱۹۸۸. بازبيني‌شده در ۲۲ اوت ۲۰۱۱.
[۱]
فرهنگ فارسي معين، چاپ ششم ۱۳۶۳، جلد پنجم (اعلام)، زير عنوان دانشگاه گندي‌شاپور
سايت علي بن مهزيار اهوازي
آتالند
«جدول هتل‌هاي شهر اهواز+شماره تماس». باشگاه خبرنگاران، ۰۴ فروردين ۱۳۹۲.
استانداري خوزستان
نيوز
«پايتخت كتاب ايران – ترويج كتاب». bookpromotion.ir. بازبيني‌شده در 2016-08-24.
خبرگزاري مهر خوزستان
خبرگزاري مهر خوزستان
عصر ايران
آسيب‌شناسي مسائل قومي در ايران، عبدالرضا نواح و مجتبي تقوي نسب، دانشگاه آزاد اسلامي، دفتر گسترش توليد علم، ۱۳۸۸
شبكه اطلاع رساني ساختمان ايران
سايت شوراي اسلامي شهر اهواز
شبكه اطلاع رساني ساختمان ايران
سايت خوزستان
خوزستان، گهوارهٔ شاهنشاهي ايران، صفحه‌هاي ۱۷۷-۱۷۶
همان، صفحهٔ ۱۷۷
تقي‌زاده، محمد، تاريخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامي، نشر مؤسسهٔ فرهنگي هنري بشير علم و ادب، چاپ اول، ۱۳۸۴، صفحهٔ ۱۶۱
تقي‌زاده، همان، صفحهٔ ۱۶۱
اهواز؛ شهر پلهاي سياه و سفيد
تقي‌زاده، همان، صفحهٔ ۱۶۲
خبرگزاري ايسنا
شهرداري اهواز
شبكه اطلاع رساني ساختمان ايران
همشهري آنلاين
خبرگزاري اهواز
اطلاعات سينماي ايران
اطلاعات سينماي ايران
اطلاعات سينماي ايران
سديد نيوز
آموزش پرورش ناحيه يك
ارشاد خوزستان
تنديس پويه
فرهنگسراي علوي
نيوز
اخبار حوزه (۲)
ايكنا - نخستين نماز جمعه در مصلاي كوت عبدالله اهواز اين هفته اقامه مي‌شود
جشن بزرگ اعياد شعبانيه در مصلاي كوت عبدالله... - رسا
FarsNewغير مجاز مي باشدency - خبرگزاري فارس
آموزش و طرز تهيه انواع غذاهاي استان خوزستان | آشپزي - سنتي ايراني | ايران شف
تابناك
همشهري
الف
همشهري
كيهان
عصر ايران
عصر ايران
ايسنا
قاسم منصور آل كثير. «گذري بر آئين گرگيعان در بين عرب‌هاي خوزستان» (فارسي) (وبگاه). تحقيق. انسان‌شناسي و فرهنگ، بهمن ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۱.
ثبا ايران
خوز نيوز
تابناك
حكايت بازار قديمي عبدالحميد و دله عربي، روزنامه اعتماد، قاسم منصور آل كثير، پنج شنبه، ۵ آبان ۱۳۹۰ - شماره ۲۲۹۶
دله قهوه، اشياي هويتي مردم عرب ايران، روزنامه شرق، قاسم منصور آل كثير، شماره ۱۳۸۲ دوشنبه, ۹ آبان ۱۳۹۰
ايسنا خوزستان
«حوادث چهارشنبه آخر سال در برخي استانها» (فارسي). شبكه خبري زمان. بازبيني‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۱.
«محدوديت‌هاي ترافيكي چهارشنبه آخر سال در«خوزستان»» (فارسي). خبرگزاري آريا. بازبيني‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۱.
«آداب چهارشنبه سوري» (فارسي). بازبيني‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۱.
«شعارهاي سياسي در مراسم چهارشنبه سوري در ايران». بي‌بي‌سي فارسي، ۱۵ مارس ۲۰۱۱. بازبيني‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۱.
[اظهارات ضد و نقيض در مورد بازداشت‌هاي چهارشنبه‌سوري در ايران «http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/03/110316_l10_24esfand_4shanbeh_soori_arrests.shtml»]. BBC Persian، ۱۵ مارس ۲۰۱۱. بازبيني‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۱.
قومي به قدمت آب؛ زندگي منداييان ايران
غسل صابئين مندايي در كارون
ازدواج در آيين منداييان
جشن سده در اهواز
جشن فروردينگان در اهواز
آيين در گذشت اشو زرتشت در اهواز
جشن ارديبهشتگان در اهواز
تارنماي خبري زرتشتيان
مهرگان در اهواز
خبرگزاري ميراث فرهنگي سي اچ ان. «دو سراي قاجاري اهواز شبانه مورد حمله مالكان خود قرار گرفتند» (فارسي). ۱۳۸۸/۷/۸.
«ميراث نهفته در خانه‌هاي قديمي اهواز مهجور و روبه خاموشي» (فارسي). خبرگزاري مهر، آبان ۱۳۸۸. بازبيني‌شده در ۱۹ مارس ۲۰۱۱. «مجتبي گهستوني»
«دو سراي قاجاري اهواز شبانه مورد حمله مالكان خود قرار گرفتند» (فارسي). مجله هنري طاووس، مهر ۱۳۸۸. بازبيني‌شده در ۱۹ مارس ۲۰۱۱. «مجتبي گهستوني»
«دانشنامهٔ تاريخ معماري ايرانشهر». سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ايران. بازبيني‌شده در ۱۹/۵/۲۰۱۱.
تقي‌زاده، محمد، تاريخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامي، نشر مؤسسهٔ فرهنگي هنري بشير علم و ادب، چاپ اول، ۱۳۸۴، صفحهٔ ۱۴۸
تقي‌زاده، محمد، تاريخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامي، نشر مؤسسهٔ فرهنگي هنري بشير علم و ادب، چاپ اول، ۱۳۸۴، صفحهٔ ۱۴۹
تقي‌زاده، محمد: شوشتر در گذر تاريخ، صفحه‌هاي ۱۶۰-۱۵۴
تقي‌زاده، محمد: تاريخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامي، نشر مؤسسهٔ فرهنگي هنري بشير علم و ادب، چاپ اول، ۱۳۸۴، صفحهٔ ۱۴۲
احسن التقاسيم في معرفة الاقاليم، ج ۲، ص ۶۱۴
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان: مرآت‌البلدان، ج ۱، به كوشش پرتو نوري‌علا و محمدعلي سپانلو، انتشارات اسفار، تهران، ۱۳۶۴، ص ۱۳۵
تقي‌زاده، محمد: تاريخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامي، نشر مؤسسهٔ فرهنگي هنري بشير علم و ادب، چاپ اول، ۱۳۸۴، صفحهٔ ۱۶۷
تقي‌زاده، محمد، تاريخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامي، نشر مؤسسهٔ فرهنگي هنري بشير علم و ادب، چاپ اول، ۱۳۸۴، صفحهٔ ۱۵۰
تقي‌زاده، محمد، تاريخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامي، نشر مؤسسهٔ فرهنگي هنري بشير علم و ادب، چاپ اول، ۱۳۸۴، صفحهٔ ۱۵۱
تقي‌زاده، محمد، تاريخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامي، نشر مؤسسهٔ فرهنگي هنري بشير علم و ادب، چاپ اول، ۱۳۸۴، صفحهٔ ۱۵۳
تقي‌زاده، محمد، تاريخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامي، نشر مؤسسهٔ فرهنگي هنري بشير علم و ادب، چاپ اول، ۱۳۸۴، صفحهٔ ۱۵۲
افشار سيستاني، ايرج، آثار باستاني و تاريخي خوزستان، تهران: روزنه، ۱۳۸۰. شابك: ۹۶۴۳۳۴۰۳۱
همداني، علي كرم. «اهواز - بخش اول: نامگذاري و تاريخ». در دائرةالمعارف بزرگ اسلامي. ج. ۱۰. تهران: مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامي، ۱۳۸۷. ۴۸۲–۴۸۴. شابك X-۰۵-۷۰۲۵-۹۶۴.
Bosworth, C. E. “AHVĀZ — I.History”. In Encyclopædia Iranica. vol. 1. New York: Bibliotheca Persica Press, 2000. 688–691. ISBN 0-933273-81-9.
Lockhart, L. “AL-AHWĀZ”. In Encyclopaedia of Islam. vol. 1. 2nd ed. Leiden: E. J. Brill, 1986. 305. ISBN 90-04-08114-3.
پيوند به بيرون
ويكي‌سفر يك راهنماي سفر براي اهواز دارد.
نشان درگاه درگاه اهواز
در پروژه‌هاي خواهر مي‌توانيد در مورد اهواز اطلاعات بيشتري بيابيد.
Search Wiktionary در ميان واژه‌ها از ويكي‌واژه
Search Wikiquote در ميان گفتاوردها از ويكي‌گفتاورد
Search Wikisource در ميان متون از ويكي‌نبشته
Search Commons در ميان تصويرها و رسانه‌ها از ويكي‌انبار
Search Wikivoyage در ميان سفرنامه‌ها از ويكي‌سفر
نقشهٔ شهر اهواز
شهرداري اهواز
شوراي شهر اهواز
تصاوير اهواز در سايت فليكر
داده‌هاي كتابخانه‌اي
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۲۰:۲۰ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع:
سوغاتي‌ها
در بازار كرمانشاه نان برنجي پزها با قرار دادن نان برنجي‌ها روي سيني به مشتريان اجازه امتحان كردن شيريني هايشان را مي‌دهند.
رديف اول نان خرمايي، رديف دوم كاك، رديف سوم نان برنجي
شيريني‌ها
بژي، نان روغني كرمانشاهي و نان شكري.
سوغات
نان برنجي، كاك، روغن كرمانشاهي و نان خرمايي.
صنايع دستي
گليم، گيوه، جاجيم، موج، انواع آلات موسيقي(دف، تنبور، تار، ديوان و سه‌تار) و چرم.
غذاها
ترخينه، خورش خلال بادام، دنده كباب كرمانشاهي، سيب پلو، آش عباسعلي و آبگوشت كرمانشاهي، آبگوشت باغي.
نگاره‌هايي از سوغاتي‌هاي كرمانشاه
نان برنجي
نان خرمايي
خورش خلال بادام
گيوه
روز ملي
به پيشنهاد معاونان گردشگري كرمانشاه و با تأييد مجلس شوراي اسلامي، ۵ مرداد ماه به عنوان روز ملي «كرمانشاه گهوارهٔ تمدن» نام گذاري شده كه همزمان با عمليات مرصاد است.[۱۶۸][۱۶۹]
ارتباط‌هاي بين‌المللي
كنسولگري‌ها
عراق عراق
شهرهاي خواهر
پرچم شهر كشور سال خواهر خواندگي
Flag of the United States.svg رسبورگ آمريكا دهه ۱۳۵۰
Flag of Italy.svg سيسيل ايتاليا ۲۰۱۰[۱۷۰]
Flag of Turkey.svg غازي عينتاب تركيه ۲۰۱۰[۱۷۱]
Flag of Croatia.svg اشپليت كرواسي ۲۰۱۱[۱۷۲]
همچنين به دليل خواهرخواندگي شهر رسبورگ در ايالت اورگن آمريكا با شهر كرمانشاه در دهه ۱۳۵۰، خياباني به نام خيابان كرمانشاه در رسبورگ نامگذاري شده‌است.[۱۷۳][۱۷۴]
جستارهاي وابسته
نشان درگاه درگاه كرمانشاه
هتل‌هاي كرمانشاه
يادداشت‌ها
Lower Paleolithic
Middle Paleolithic
Upper Paleolithic
Gazetteer
Antoine Isaac Silvestre de Sacy
Conrad Malte-Burn
در ابتدا با نام كتابخانهٔ دكتر اقبال شروع به كار كرد
پانويس
[بي نا]. «وبگاه آتالند» (فارسي). بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
[بي نا] تاريخ =[بي تا]. «گفتگو مير جلال الدين كزازي» (فارسي). آي بي سي پارس. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
«لغت نامه دهخد» (فارسي). بازبيني‌شده در ۲۲ آوريل ۲۰۱۰.
اومستد(۱۳۷۲)، ص. ۱۵۵
عبدالحسين آذرنگ. «پاتاق» (فارسي). بنياد دائرةالمعارف اسلامي. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰. «بلعمي، ج ۱، ص ۵۰۷، قوزانلو، ج ۱، ص ۳۱۶–۳۲۲»
«Kermanshah» (انگليسي). Helicon Publishing. دانشنامه فارلكس. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
«Kermānshāh» (انگليسي). دانشنامه بريتانيكا. [بي تا]. بازبيني‌شده در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۰.
«نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن ۱۳۸۵، جمعيت تا سطح آبادي بر حسب سواد». وبگاه رسمي مركز آمار ايران. بازبيني‌شده در آبان ۱۳۹۰.
[بي نا]. «Kermānshāh: Les villes les plus grandes avec des statistiques de la population» (فرانسه). gazetteer، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
[بي نا]. «معابر سطح شهر» (فارسي). شهرداري كرمانشاه، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
«kermanshah» (انگليسي). Iran Chamber Society. بازبيني‌شده در مارس ۲۰۱۰.
«Britannica Encyclopedia» (انگليسي).
Things to Do in Kermanshah, Iran: Tourist Attractions & Travel Guide
هانيه ساري اصلاني. «جشن ميلاد حضرت علي (ع) در مسلك اهل حق» (فارسي). انسان‌شناسي و فرهنگ، ۱۳۹۱/۰۴/۰۵. «انسان‌شناسي و فرهنگ»
«نقشهٔ بافت‌هاي فرسودهٔ مصوب شهرها: كرمانشاه». وبگاه شركت مادرتخصصي عمران و بهسازي شهري ايران. بازبيني‌شده در ۱۴ ژانويهٔ ۲۰۱۳.
خرمشاهي(۱۳۷۵)، ص. سيزده
[بي نا]. «پيش شماره شهرها» (فارسي). شركت مخابرات استان كرمان، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
«شهردار كرمانشاه انتخاب شد». خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، ۵ ارديبهشت ۱۳۹۵. بازبيني‌شده در ۵ ارديبهشت ۱۳۹۵.
[بي نا]. «تاريخچه شركت پالايش نفت كرمانشاه» (فارسي). شركت پالايش نفت كرمانشاه، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۱۰.
وزارت بازرگاني بازديد در ۲۱ اوت ۲۰۰۹
بانك اطلاعاتي آكو، ليست پلاك‌هاي خودروهاي ايران
«نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن ۱۳۸۵». درگاه ملي آمار ايران. بازبيني‌شده در ۲۳ ژانويه ۲۰۰۹.
«همه شور بود و اشتياق و لحظه شماري» (فارسي). خبرگزاري دولتي كرد پرس، ۱۲ اوت ۲۰۱۱. بازبيني‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۱.
خرمشاهي(۱۳۷۵)، ص. چهارده
«عراق عجم» (فارسي). لغت نامه دهخدا. بازبيني‌شده در ۱۶ ژانويه ۲۰۱۳.
«Persian Iraq» (انگليسي). Britannica Enczclopedia. بازبيني‌شده در ۱۶ ژانويه ۲۰۱۳.
[بي نا]. «دربارهٔ استان» (فارسي). سازمان صنايع و معادن استان كرمانشاه، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۱۰.
[بي نا]. «چهارگوشه ايران: استان كرمانشاه» (فارسي). روزنامه. مؤسسه همشهري، ۶ اسفند ۱۳۸۶. كد مطلب:۴۵۱۴۰. بازبيني‌شده در ۲۲ اوت ۲۰۰۹.
Innes Clarke,John (1969), p.1
وب گاه دانشگاه آزاد اسلامي منطقه ۱۱
خبر گذاري فارس كد خبر: ۸۵۰۹۲۷۰۲۳۰
دانشنامه encyclopedia (انگليسي) بازديد شده در ۲۹ ژوئيه ۲۰۰۹
[بي نا]. «Kermanshah» (انگليسي). Thetis Travel Agency، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۱۰.
مهرداد فرهمند. «مرگ مردي كه نام كرمانشاه را به آن بازگرداند» (فارسي). بي‌بي‌سي فارسي، ۹ مرداد ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۹ اوت ۲۰۱۰.
علي اكبر ناطق نوري. «قانون تغيير نام استان باختران به كرمانشاه» (فارسي). سامانه حافظه قوانين و مقررات، ۱۸ فروردين ۱۳۷۲. بازبيني‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۰.
محمد شيخ الملوكي. «معرفي استان كرمانشاه» (فارسي). صداي و سيماي مركز كرمانشاه، مهر ۱۳۸۸. بازبيني‌شده در ۱۸ ژوئيه ۲۰۱۰.
«كرمانشاه» (فارسي). سازمان ميراث فرهنگي و صنايع گردشگري استان كرمانشاه. استان در يك نگاه> شهرستانها> كرمانشاه. بازبيني‌شده در ۲۹ ژوئيه ۲۰۱۰.
«واژه كرمانشاه» (فارسي). وبگاه لغت نامه دهخدا. بازبيني‌شده در ۱۸ ژوئيه ۲۰۱۰.
Silk Buckingham, James(1830),p.235
محمد مكري. «كرمانشاه، باختران، كرماشان» (فارسي). مجلهٔ فرهنگي تاق وه سان، ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۱ اوت ۲۰۱۵.
شرفكندي، عبدالرحمان (هژار)، هنبانه بورينه: فرهنگ كردي فارسي، تهران: سروش، چاپ يكم، ۱۳۶۹، ص۶۱۲.
«نمايش انسان نئاندرتال در موزه پارينه سنگي كرمانشاه» (فارسي). خبرگزاري اجتماعي و فرهنگي ميراث آريا، ۲۱ مهر ۱۳۸۸. بازبيني‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۱۰.
«/بررسي سير تحول تاريخ در كرمانشاه/۱» (فارسي). خبرگزاري ايسنا، كرمانشاه، ۲۳ بهمن ۱۳۸۸. كد خبر:۵–۴۰۸۷–۸۸۱۰. بازبيني‌شده در ۱۶ ژوئيه ۲۰۱۰. «محمدي فر»
«كرمانشاه ديار سنگ و آب آماده پذيرايي از مهمانان نوروزي است» (فارسي). خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران-ايرنا، ۱۵ اسفند ۱۳۸۷. بازبيني‌شده در ۱۳ اوت ۲۰۰۹.
ابوالحسن باقري نسب. «كرمانشاه گهواره تمدن داراي بيشترين تنوع آثار تاريخي است» (فارسي). خبرگزاري آفتاب، ۸ فروردين ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۱۰. «روزنامه اطلاعات»
«قديمي‌ترين روستاي خاورميانه در كرمانشاه كشف شد». وبگاه كرماشان، ۲۶ مي۲۰۰۹. بازبيني‌شده در ۵ دسامبر ۲۰۱۰.
«شهر كرمانشاه» (فارسي). وب گاه آرت كرمانشاه. بازبيني‌شده در ۲۸ ژوئيه ۲۰۰۹.
گذر تاريخ، آفتاب آنلاين
آلفردفن گوتشميد، تاريخ ايران و ممالك همجوار آن،انتشارات دانشگاه تهران1361
Silk Buckingham, James(1830),p.209, footer
بلاذري(۱۹۸۸)، ص. ۴۲۶
شهرداري كرمانشاه. «دربارهٔ شهر» (فارسي). وبگاه شهرداري كرمانشاه. بازبيني‌شده در ۱۹ ژوئيه ۲۰۱۰.
«عراق عجم» (فارسي). لغت نامه دهخدا. بازبيني‌شده در ۱۲ ژوئيه ۲۰۱۰.
«كرمانشاه، نگين تاريخي و طبيعي غرب ايران» (فارسي). مؤسسه مرور وقايع جهان، ۲۰ اسفند ۱۳۸۸. بازبيني‌شده در ۱۲ ژوئيه ۲۰۱۰.
گفته‌ها و ناگفته‌هاي تحولات سياسي كردستان ايران
Boulanger, Robert(1966),p.812
مستوفي، حمدالله، نزهةالقلوب، تهران: دنياي كتاب، به اهتمام و تصحيح گاي ليسترانج، چاپ يكم، ۱۳۶۲، ص۱۰۸.
title=پيشينه_تاريخي_استان_كرمانشاه%23.D8.AF.D9.88.D8.B1.D9.87_.D8.A7.D8.B3.D9.84.D8.A7.D9.85.D9.89
كشاورز، اردشير، كرمانشاه ما به دورنماي قديم شهر، در كرمانشاه، تهران: انستيتو فرهنگي كردستان، با همكاري مؤسسهٔ فرهنگي آراس هولير، ۱۳۸۸، صص ۱۸۷–۱۸۲، ص ۱۸۴.
"******māns̲h̲āh". Brill Reference. 2016-02-16. Retrieved 2016-02-16.
دانشنامه ايرانيكا: تاريخ كرمانشاه از غلبه عرب‌ها تا ۱۹۵۳ ميلادي، نوشتهٔ جان كالمارد، نوشته‌شده در ١١ مارس ۲۰۱۵؛ بازديد در ۱۶ فوريه ۲۰۱۶.
«جنگ جهاني اول در استان كرمانشاه» (فارسي). دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم. بازبيني‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۴.
«چهارگوشه ايران: استان كرمانشاه» (فارسي). مؤسسه همشهري، ۶ اسفند ۱۳۸۶. كد مطلب:۴۵۱۴۰. بازبيني‌شده در ۲۲ اوت ۲۰۰۹.
[بي نا]. «KERMANSHAH» (انگليسي). وبگاه پرشيا، اكتبر ۱۹۹۷. بازبيني‌شده در ۴ سپتامبر ۲۰۱۰.
«استانهاي كشور به ۵ منطقه تقسيم شدند». بازبيني‌شده در 2016-09-16.
«ناصريان: تقسيم‌بندي ۵ گانه كشوري مربوط به سياست‌هاي داخلي وزارت كشور است/اميري:تقسيمات كشوري حساسيت بالايي دارد». خبرگزاري فارس.
حوقل النصيبي، ابوالقاسم (۱۹۳۸ م)، ص. ۳۵۹
خرمشاهي(۱۳۷۵)، ص. ده
«آب و هواي كرمانشاه» (انگليسي). وبگاه ودربيس. بازبيني‌شده در ۲۷ ژوئيه ۲۰۰۹.
وب سايت آژانس ايرانگردي و جهانگردي بازديد شده در تاريخ ۲۷ ژوئيه ۲۰۰۹
وب گاه آرت كرمانشاه بازديد در ۲۸ ژوئيه ۲۰۰۹
[بي نا]. «كرمانشاه» (فارسي). روزنامه اينترنتي سلام كرمانشاه.
جام جم آنلاين كد خبر: ۱۰۰۹۱۱۴۲۵۲۶، بازديد در ۳۰ ژوئيه ۲۰۱۰
سايت خبري تحليلي فردا كد خبر: ۸۵۹۴۷، بازديد در ۳۰ ژوئيه ۲۰۱۰
«پديده گردوغبار بر پيكره جنگلهاي بلوط غرب كشور آسيب جدي وارد كرده‌است». خبرگزاري ايرنا، ۲۷ آوريل ۲۰۱۱. بازبيني‌شده در ۲۷ آوريل ۲۰۱۱.
مردم سالاري تاريخ انتشار: ۰۵/۱۱/۱۳۸۷، بازديد در ۳۰ ژوئيه ۲۰۱۰
روزنامه همشهري كد خبر:۱۰۰۸۶۲، بازديد در ۳۰ ژوئيه ۲۰۱۰
«جاذبه‌هاي فرهنگ عامه كرمانشاه». روزنامه جام جم. بازبيني‌شده در مارس ۲۰۱۰.
«روزنامه سلام كرمانشاه». بازبيني‌شده در مارس ۲۰۱۰.
«آشنايي با فرهنگ و نژاد استان كرمانشاه». بازبيني‌شده در مارس ۲۰۱۰.
«زبان و گويش» (فارسي). بازبيني‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۰.
«ميراث فرهنگي> فرهنگ عامه>زبان و گويش> در يك نگاه» (فارسي). سازمان ميراث فرهنگي و صنايع گردشگري استان كرمانشاه. بازبيني‌شده در ۲۹ ژوئيه ۲۰۱۰.
«Arrest of the Assyrian leader of the Kermanshah Church in Iran». خبرگزاري اسيست، ۲۱ فوريه ۲۰۱۰. بازبيني‌شده در ۱ دسامبر ۲۰۱۰.
دن وودينگ. «Arrest of the Assyrian leader of the Kermanshah Church in Iran». February 21, 2010.
زبان و گويش مردم استان كرمانشاه در يك نگاه. اداره ميراث فرهنگي استان كرمانشاه
http://kermanshah.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=30831
ليمويي، علي (1389). واژه نامك (واژه نامهٔ فارسي كرمانشاهي). كرمانشاه: باغ ني.
«Kermanshah is a center for Kurdish Music». infowelat.com، May 30, 2014.
«كرمانشاه «پدر موسيقي» ايراني است». روزنامهٔ شرق، چهارشنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۳.
كاظمي، بهمن، موسيقي قوم كرد، تهران: مؤسسهٔ تأليف، ترجمه و نشر آثار هنري متن، با همكاري فرهنگستان هنر جمهوري اسلامي ايران، چاپ يكم، ۱۳۸۹، ص۵۴.
روزنامۀ جام جم، قاب كوچك، راديو كردي: صدايي ۶۵ ساله، سيامك كاكايي، نوشته‌شده در ۳ ارديبهشت ۱۳۹۰؛ ۱۸ ژانويه ۲۰۱۶.
[بي نا]. «استان كرمانشاه سرشار از استعدادهاي شگفت‌انگيز است» (فارسي). ايسنا-كرمانشاه، ۱۳۸۹/۰۵/۱۰. كد خبر:۵–۵۸۱۴–۸۹۵. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
محمد جعفرپناهي. «كرمانشاه، كتابخانه‌هاي» (فارسي). دائرةالمعارف كتابداري و اطلاع‌رساني، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
شيريان، محمدحسين، تاريخ مطبوعات استان كرمانشاه، كرمانشاه: اداه كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان كرمانشاه، شوراي پژوهشي، چاپ يكم، ۱۳۹۲، ص۳۹ و ص۶۹.
سيمره
«رشد فرد گرايي در شيراز». روزنامهٔ شرق، شمارهٔ ۲۳۶۴، ۱۴ مرداد ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۵.
«مذهبي‌ترين و سكولارترين شهرهاي ايران كدامند؟». ميليون ايران، ۲۷ تير ۱۳۹۴. بازبيني‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۵.
[بي نا]. «مدارس آليانس در ايران و اثر آن در مشروطيت». وبگاه جاودان، ۶ شهريور ۱۳۸۷. كد مطلب:۱۰۱. بازبيني‌شده در ۱۸ ژوئيه ۲۰۱۰.
معرفي كتاب يهوديان كرمانشاه بازديد در ۱۸ ژوئيه ۲۰۱۰
[بي نا]. «يهوديان كرمانشاه» (فارسي). انجمن كليميان تهران، خرداد ۱۳۸۵. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
,Conrad Malte-Brun(1824),p.225
[بي نا]. «شهر كرمانشاه» (فارسي). حوزه هنري استان كرمانشاه، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۱۰.
[بي نا]. «درياچه «تاق بستان» در محاصره غرفه‌هاي فروش» (فارسي). مؤسسه فرهنگي قدس، [بي تا].
سازمان بازرگاني استان كرمانشاه بازديد در ۲۱ اوت ۲۰۰۹
هنگامه نصرالدين پور. «گزارش مكتوب هفتگي كارخانه اسيد سيتريك كرمانشاه ۱۳۸۹/۰۴/۰۱» (فارسي). صدا و سيماي كرمانشاه، تير ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۱۰.
[بي نا]. «شركت پالايش نفت كرمانشاه واحد صنعتي سبز شد» (فارسي). شبكه اطلاع‌رساني نفت و انرژي، ۲۶ خرداد ۱۳۸۸. بازبيني‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۱۰.
«راهيان كرمانشاه در ليگ آزادگان ۱۴–۲۰۱۳» (انگليسي). Persian League، ۹ خرداد ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
«جام جهاني كشتي آزاد ۲۰۱۷» (انگليسي). United World Wrestling، ۱۶ فوريهٔ ۲۰۱۷. بازبيني‌شده در ۲۰ فوريهٔ ۲۰۱۷.
[بي نا]. «كوههاي كرمانشاه» (فارسي). پايگاه اينترنتي ديواره بيستون، ۹ خرداد ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
[بي نا]. «جشنواره جهاني سنگنوردي بيستون» (فارسي). سايت تحليلي خبري عصر ايران، ۳۰ مهر ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
[بي نا]. «فهرست ورزشگاه‌هاي كرمانشاه» (فارسي). پايگاه اطلاع‌رساني اداره ورزش و جوانان كرمانشاه، ۹ خرداد ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
«كلنگ فاز اول بزرگراه خليج فارس كرمانشاه به زمين زده‌شد/ اتصال كمربندي شرق به غرب» (فارسي). ۶ شهريور ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۸ اسفند ۱۳۹۴. «خبرگزاري مهر»
«مترو: عضو هيئت علمي دانشگاه امام حسين (ع):واگن‌هاي مترو با كمتر از ۳۵درصد داخلي‌سازي مي‌شوند» (فارسي). ۷ مهر ۱۳۸۷. بازبيني‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۰. «خبرگزاري ايسنا»
«اجراي قطار شهري كرمانشاه به صورت مونوريل و مترو». تين نيوز، ۷ دي ۱۳۸۸. كد:۷۱۱۰. بازبيني‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۰. «روزنامه جمهوري اسلامي»
«استاندار كرمانشاه: طرح منوريل با نصف هزينه مترو اجرا مي‌شود» (فارسي). خبرگزاري جمهوري اسلامي، ۱۳۸۸/۰۸/۰۴. كد:۷۵۲۹۴۶. بازبيني‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۰.
«مشكل مترو كرمانشاه ضعف مديريت است نه بودجه». تابناك، ۲۰ دي ۱۳۸۸. بازبيني‌شده در ۵ سپتامبر ۲۰۱۱.
Bruke, Andrew (2004),p.178
-23-11-12/فاصله-كرمانشاه-تا-اصفهان
[بي نا]. «ترمينال بين‌المللي فرودگاه كرمانشاه افتتاح مي‌شود» (فارسي). خبرگزاري فارس، ۱۳۸۵/۰۵/۲۲. شماره:۸۵۰۵۲۲۰۵۱۶. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
[ايسنا]. «پرواز استانبول _ كرمانشاه با نرخ ويژه انجام مي‌شود» (فارسي). خبرگزاري ايسنا، ۱۳94/10/۲7. شماره:91121409003. بازبيني‌شده در 20 ژانويه ۲۰۱6.
«راه آهن غرب در بن‌بست ۱۰ ساله» (فارسي). ۸ آذر ۱۳۷۵. كد:۴۹۴. بازبيني‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۰.
«احداث راه آهن كرمانشاه با روند فعلي ۷۰ سال طول مي‌كشد» (فارسي). ۱۴ آذر ۱۳۸۸. شماره ۴۱۳۰. بازبيني‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۰.
«آغاز ساخت ايستگاه راه آهن كرمانشاه» (فارسي). ۰۹ آذر ۱۳۸۵. بازبيني‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۰. «روزنامه همشهري»
«كار اجراي راه آهن غرب كشور در محدوده نهاوند شروع شد» (فارسي). ۷ ارديبهشت ۱۳۸۹. كد:۱۰۶۰۹۴. بازبيني‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۰.
«عزم مشكوك براي عدم اجراي راه آهن غرب» (فارسي). تابناك، ۱ تير ۱۳۸۹. كد خبر: ۱۰۵۶۰۰. بازبيني‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۱۰.
«مديركل اوقاف استان كرمانشاه: ۸۰ درصد شهر كرمانشاه وقفي است.» (فارسي). پايگاه اينترنتي جوان آنلاين، ۱۱ تير ١٣٩۳. شمارهٔ خبر:۶۵۶۲۹۱. بازبيني‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۱۵.
مجموعه مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران از بدو تأسيس تا پايان سال ۱۳۹۰، گردآوري و تنظيم وزارت راه و شهرسازي معاونت شهرسازي و معماري، دفتر طرح‌هاي كالبدي، دبيرخانهٔ شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، تهران: مركز مطالعاتي و تحقيقاتي و شهرسازي و معماري: نصرالدين الياس زاده مقدم، عارف اقوامي مقدم، ۱۳۹۰، شابك: 978-600-5392-20-3، ص ۱۶۱.
مجموعه مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران از بدو تأسيس تا پايان سال ۱۳۹۰، گردآوري و تنظيم وزارت راه و شهرسازي معاونت شهرسازي و معماري، دفتر طرح‌هاي كالبدي، دبيرخانهٔ شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، تهران: مركز مطالعاتي و تحقيقاتي و شهرسازي و معماري: نصرالدين الياس زاده مقدم، عارف اقوامي مقدم، ۱۳۹۰، شابك: 978-600-5392-20-3، ص ۴۳۶.
مجموعه مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران از بدو تأسيس تا پايان سال ۱۳۹۰، گردآوري و تنظيم وزارت راه و شهرسازي معاونت شهرسازي و معماري، دفتر طرح‌هاي كالبدي، دبيرخانهٔ شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، تهران: مركز مطالعاتي و تحقيقاتي و شهرسازي و معماري: نصرالدين الياس زاده مقدم، عارف اقوامي مقدم، ۱۳۹۰، شابك: 978-600-5392-20-3، ص ۵۲۹.
مجموعه مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران از بدو تأسيس تا پايان سال ۱۳۹۰، گردآوري و تنظيم وزارت راه و شهرسازي معاونت شهرسازي و معماري، دفتر طرح‌هاي كالبدي، دبيرخانهٔ شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، تهران: مركز مطالعاتي و تحقيقاتي و شهرسازي و معماري: نصرالدين الياس زاده مقدم، عارف اقوامي مقدم، ۱۳۹۰، شابك: 978-600-5392-20-3، ص ۵۳۰.
مجموعه مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران از بدو تأسيس تا پايان سال ۱۳۹۰، گردآوري و تنظيم وزارت راه و شهرسازي معاونت شهرسازي و معماري، دفتر طرح‌هاي كالبدي، دبيرخانهٔ شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، تهران: مركز مطالعاتي و تحقيقاتي و شهرسازي و معماري: نصرالدين الياس زاده مقدم، عارف اقوامي مقدم، ۱۳۹۰، شابك: 978-600-5392-20-3، ص ۵۳۱.
مجموعه مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران از بدو تأسيس تا پايان سال ۱۳۹۰، گردآوري و تنظيم وزارت راه و شهرسازي معاونت شهرسازي و معماري، دفتر طرح‌هاي كالبدي، دبيرخانهٔ شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، تهران: مركز مطالعاتي و تحقيقاتي و شهرسازي و معماري: نصرالدين الياس زاده مقدم، عارف اقوامي مقدم، ۱۳۹۰، شابك: 978-600-5392-20-3، ص ۷۸۸.
مجموعه مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران از بدو تأسيس تا پايان سال ۱۳۹۰، گردآوري و تنظيم وزارت راه و شهرسازي معاونت شهرسازي و معماري، دفتر طرح‌هاي كالبدي، دبيرخانهٔ شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، تهران: مركز مطالعاتي و تحقيقاتي و شهرسازي و معماري: نصرالدين الياس زاده مقدم، عارف اقوامي مقدم، ۱۳۹۰، شابك: 978-600-5392-20-3، ص ۸۲۳.
وبگاه شهرداري كرمانشاه بازديد در ۱۹ ژوئيه ۲۰۱۰
[بي نا]. «شهردار كرمانشاه خبر داد: افزايش تعداد مناطق شهرداري به ۸ منطقه» (فارسي). پايگاه اينترنتي شهرداري كرمانشاه، دوشنبه ٢٦ فروردين ١٣٩٢. شماره:٣٢٦٠. بازبيني‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۱۵.
«ايرنا - بوستان لاله كرمانشاه ساماندهي شد». www.irna.ir. بازبيني‌شده در 2016-09-11.
«وجود ۱۶۵ بوستان فعال در كرمانشاه» (فارسي). خبرگزاري فارس، ۱۳۹۵/۰۲/۰۵.
[بي نا]. «رئيس حوزه هنري استان: سينماهاي كرمانشاه تعطيل شدند» (فارسي). بانك اطلاعاتي نشريات كشور، ۱۳۸۷/۱۰/۲۳. ۱۶. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰. «روزنامه اعتماد»
[بي نا]. «سينماهاي كرمانشاه تعطيل شدند» (فارسي). روزنامه جام جم، ۲۵ دي ۱۳۸۷. شماره:۱۰۰۸۹۶۳۸۵۴۶۶. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
«سينماهاي كرمانشاه» (فارسي). روزنامه جمهوري اسلامي، ۱۳۸۸/۰۶/۱۹. كد خبر:۶۷۵۱۵۱.
اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان كرمانشاه: تالار آويني كرمانشاه ميزبان هنرنمايي گروههاي نمايشي استان، ۲۷ بهمن ۱۳۹۰.
با حضور معاون وزير فرهنگ، تئاتر شهر كرمانشاه افتتاح مي‌شود؛ ۳ خرداد ۱۳۹۲.
«دربارهٔ دانشگاه» (فارسي). دانشگاه علوم پزشكي و خدمات درماني كرمانشاه. بازبيني‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۰.
«مدرسه علميه امام صادق (ع) كرمانشاه» (فارسي). پايگاه حوزه، ۱۳۷۴. بازبيني‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۱۰.
بي نا. «فارغ‌التحصيلي ۴۳ طلبه از حوزه علميه امام خميني كرمانشاه» (فارسي). بانك اطلاعات نشريات كشور، ۵ ارديبهشت ۱۳۸۸. شماره ۱۹۳۴۴. بازبيني‌شده در ۲۶ اوت ۲۰۱۰. «روزنامه كيهان»
ريچارد گوتئيل. «يهوديان كرمانشاه» (انگليسي). دانشنامهٔ يهودي، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۱۵.
«بيوگرافي ميرجلال‌الدين كزازي» (فارسي). پايگاه اينترنتي راسخون، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۱۵.
بهاران خرم‌نژاد. «نگاهي به عملكرد مدارس غيرانتفاعي استان: آفتابه لگن هفت دست، شام و ناهار هيچ» (فارسي). روزنامهٔ شرق، چهارشنبه، ۱۶ مهر ۱۳۹۳. بازبيني‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۱۵.
[بي نا]. «آشنائي با كرمانشاه» (فارسي). روزنامه اينترنتي سلام كرمانشاه، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۴ سپتامبر ۲۰۱۰.
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (انگليسي) بازديد در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۰
خبرگزاري ميراث فرهنگي بازديد در ۲۶ ژوئيه ۲۰۱۰
[بي نا]. «تكيه معاون الملك» (فارسي). آموزشكده فني و حرفه‌اي سما واحد كرمانشاه، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۴ سپتامبر ۲۰۱۰.
وب گاه كرمانشاه آرت
CategoryID=86f443b8-ccac-4371-ac20-01993b015bf4 دربارهٔ كرمانشاه - پورتال دانشگاه رازي كرمانشاه
[بي نا]. «پوشش گياهي و جنگل‌ها» (فارسي). خبرگزاري آفتاب، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۴ سپتامبر ۲۰۱۰.
[بي نا]. «غار «پراو» به عنوان دومين اثر طبيعي ملي كرمانشاه به ثبت رسيد» (فارسي). خبرگزاري مهر، ۱۳۸۸/۱۱/۲۵. بازبيني‌شده در ۴ سپتامبر ۲۰۱۰.
[بي نا]. «ثبت غار پرآو به عنوان اثر ملي طبيعي منتظر بررسي در دولت است» (فارسي). خبرگزاري فارس، ۱۳۸۸/۰۶/۱۳. شماره:۸۸۰۶۱۳۰۴۰۶. بازبيني‌شده در ۴ سپتامبر ۲۰۱۰.
مترجم: كاضم فريديان. «روس‌ها در غار پراو به هيجان آمدند» (فارسي). روزنامه ابتكار، اكتبر ۲۰۰۶. بازبيني‌شده در ۴ سپتامبر ۲۰۱۰.
http://www.isna.ir/news/94031106611/بازي-با-مرگ-در-خطرناكترين-غار-ايران-تصاوير بازي با مرگ در خطرناكترين غار ايران-خبرگزاري ايسنا
خبرگزاري آفتاب بازديد در ۶ ژوئيه ۲۰۱۰
«حضور رئيس مجلس در مراسم روز ملي كرمانشاه» (فارسي). خبرگزاري آريا، ۴ مرداد ۱۳۸۹. كد خبر:۲۰۱۰۰۷۲۶۱۴۳۸۲۲۹۳۱. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
[بي نا]. «نامگذاري سالروز عمليات مرصاد كرمانشاه به نام روز ملي كرمانشاه» (فارسي). سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان كرمانشاه، [بي تا]. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
[بي نا]. «مدال صلح به شهرداري كرمانشاه اهدا شد» (فارسي). خبرگزاري پانا، ۱۳۸۸/۰۹/۲۱. بازبيني‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۰.
«امضاي تفاهم نامه همكاري استانهاي كرمانشاه و قاضي آنتپ تركيه». روزنامه صبح خراسان، ۱۱ آذر ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰.
«كرمانشاه و اسپيليت خواهر خوانده مي‌شوند». عصر ايران، ۱۱ تير ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۱۳ اوت ۲۰۱۱.
جايگاه خيابان كرمانشاه در شهر رسبورگ بر روي نقشه گوگل ارث، بازديد در ۲۷ فوريه ۲۰۱۶.
پايگاه اينترنتي مووتو، خانهاي در خيابان كرمانشاه در رسبورگ، بازديد در ۲۷ فوريه ۲۰۱۶.
منابع
فارسي
آلبرت تن آيك اومستد. تاريخ شاهنشاهي هخامنشي. ترجمهٔ محمد مقدم. تهران: اميركبير، ۱۳۷۲. ISBN 964-00-0466-9.
احمد بن يحيي بلاذري. «فتح‌هاي جبال-حلوان». در فتوح البلدان. ترجمهٔ محمد توكل. بيروت: دار و مكتبة الهلال، قرن سوم.
بهمن كاظمي. موسيقي قوم كرد. چاپ يكم. تهران: مؤسسهٔ تأليف، ترجمه و نشر آثار هنري متن، با همكاري فرهنگستان هنر جمهوري اسلامي ايران، زمستان ۱۳۸۹. ۴۰۶. ISBN 978-964-232-099-8.
حمدالله مستوفي. نزهةالقلوب. به اهتمام و تصحيح گاي ليسترانج. تهران: دنياي كتاب، ۱۳۶۲. ۳۷۸.
سيد ضياء الدين خرمشاهي. كتاب سبز (بانك اطلاعات استان كرمانشاه). كرمانشاه: كانون تبليغاتي دالاهو، دي ۱۳۷۵.
عبدالرحمان شرفكندي (هژار). هنبانه بورينه: فرهنگ كردي فارسي. ويرايش محمدماجد مردوخ روحاني. تهران: سروش، ۱۳۶۹. ۱۰۳۵. ISBN 964-435-701-9.
اردشير كشاورز. «كرمانشاه ما به دورنماي قديم شهر». و ديگران. در كرمانشاه. چاپ يكم. تهران: انستيتو فرهنگي كردستان، با همكاري مؤسسهٔ فرهنگي آراس هولير، ۱۳۸۸. ۱۸۷–۱۸۲.
محمدحسين شيريان. تاريخ مطبوعات استان كرمانشاه. چاپ يكم. كرمانشاه: اداه كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان كرمانشاه، شوراي پژوهشي، دي ۱۳۹۲. ۵۲۲. ISBN 978-964-04-9485-1.
عربي
ابوالقاسم بن حوقل النصيبي. صورة الارض. ويرايش الطبعة الثانيه. [بي جا]: ليدن، ۱۹۳۸ م.
انگليسي
Silk Buckingham, James. Travels in Assyria, Media, and Persia. ويرايش 2ND Edition. Oxford University:Henry Colburn and Richard Bentley، ۱۸۳۰.
Boulanger, Robert. The Middle East, Lebanon, Syria, Jordan, Iraq, Iran. Hachette، ۱۹۶۶.
Conrad Malte-Brun. Universal geography: or a description of all parts of the world, on a new plan, according to the great natural divisions of the globe; accompanied with analytical, synoptical, and elementary tables. London: Wells and Lilly، ۱۸۲۴.
Innes Clarke,John; Drummond Clark, Brian. Kermanshah: an Iranian provincial city. illustrated ed. University of Durham (Dept. of Geography), 1969. ISBN 978-0-900974-01-4, ISBN 0-900974-01-X.
Bruke, Andrew; Elliott, Mark; Mohammadi, Kamin. «Western Iran». در Iran;LONELY PLANET IRAN;Country Guide Series;Lonely planet;City guide. Lonely Planet، ۲۰۰۴. ISBN 1-74059-425-8,ISBN 978-1-74059-425-7.
پيوند به بيرون
ويكي‌سفر يك راهنماي سفر براي كرمانشاه دارد.
در پروژه‌هاي خواهر مي‌توانيد در مورد كرمانشاه اطلاعات بيشتري بيابيد.
Search Wiktionary در ميان واژه‌ها از ويكي‌واژه
Search Wikiquote در ميان گفتاوردها از ويكي‌گفتاورد
Search Commons در ميان تصويرها و رسانه‌ها از ويكي‌انبار
Search Wikinews در ميان خبرها از ويكي‌خبر
وبگاه رسمي شهرداري كرمانشاه
وبگاه سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان كرمانشاه
پورتال استانداري كرمانشاه
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۱۹:۳۵ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع:
آموزش عالي
انديمشك سه مجتمع آموزش عالي چون دانشگاه آزاد اسلامي واحد انديمشك (با ۲۰ رشته تحصيلي در مقطع كارداني و كارشناسي)[۲۹] و دانشگاه پيام نور (تحصيل دانشجويان مقطع كارشناسي) و دانشگاه علمي كاربردي و مركز تربيت معلم امام رضا را داراست كه سالانه تعداد زيادي دانشجو را پذيرا هستند. ساختمان جديد دانشگاه آزاد در مسير جاده سد كرخه در دست احداث است كه گفته مي‌شود بزرگترين واحد دانشگاه آزاد اسلامي در خوزستان است.[۱۰]
آثار تاريخي، باستاني و گردشگري
انديمشك به لحاظ موقعيت در شمالي‌ترين نقطه استان خوزستان قرار دارد كه به عنوان گذرگاه جهان باستان در فاصله بين دشت و كوهستان قرار دارد كه مأمن تمدن‌هاي بزرگ آوان يا اِوان (ايوان كرخه)، تمدن شوشان يا سوزيانا و تمدن سيماش در لرستان كنوني بوده است. اين منطقه داراي آثار و محوطه‌هاي باستاني بسياري است كه گوياي ارتباط تاريخي انديمشك با اين تمدن‌هاست. به نقل از كتيبه پايكولي كه در موزه لندن نگهداري مي‌شود: آشوربانيپال پادشاه آشور زماني كه به قصد ويراني پايتخت عيلام وارد سرزمين ايلام مي‌شود مي‌گويد من از نقطه‌اي وارد دشت شدم كه رود وارد مي‌شود يعني همين‌جا (مسير ورود رودخانه كرخه در شمال‌غرب انديمشك) از آثار تاريخي، باستاني و گردشگري انديمشك مي‌توان به ويرانه‌هاي شهر ساساني لور، شهر اري‌ترين، پل صيحه، بقعه شاهزاده احمد در مازو، قلعه رزه و ويرانه‌هاي شهر ايلامي زعفران دشت در منطقه توريستي منگره، سد كرخه و سد دز همچنين و پلاژ آن اشاره كرد.[۳۰]
پلاژ درياچه دز
پلاژ سد دز در ۳۵ كيلومتري شهرستان انديمشك در كنار درياچه سد دز واقع شده است. اين منطقه داراي تأسيسات، رستوران، طبيعت و جاذبه‌هاي حياط وحش مي‌باشد. همچنين اين منطقه موقعيت مناسب براي ايجاد رستوران شناور را دارد. راه‌هاي دسترسي به منطقه:
وجود راه آهن سراسري خوزستان به تهران در جوار منطقه و ايستگاه گل محك نيز از ديگر راه‌هاي دسترسي به منطقه مي‌باشد.[۱۰]
دره تنگوان
تنگوان نام كوهي است در شمال شهر انديمشك. اين كوه از جمله كوههاي مهم ناحيه شمال خوزستان محسوب مي‌گردد و جهت آن شمال غربي – جنوب شرقي، موازي با جهت گسترش رشته كوههاي زاگرس مي‌باشد. ضلع شمال غربي كوه تنگوان در #بالارود شمالي با يك پرتگاه قطع مي‌شود و سپس با يك شيب ملايم به طرف جنوب شرقي ادامه مي‌يابد. ضلع جنوب شرقي تنگوان را كوه سنگ سيلان تشكيل مي‌دهد كه در نهايت به در ه‌هاي عميق رود دز و #قلعه_مختار و #چمسبز ختم شده و رشته كوه تنگوان در اين ناحيه پايان مي‌پذيرد. ارتفاع تنگوان حداكثر ششصت متر بوده و هرچه به طرف جنوب شرقي تنگوان پيش مي‌رويم از ارتفاع آن با يك شيب كند كاسته مي‌شود. تنگوان و ديواره سنگي، صخره‌اي و صاف آن به همراه دره‌هاي عميق و پرتگا ه‌هاي متعدد اين كوه را براي ورزش‌هاي كوهنوردي به ويژه صخره نوردي بسيار مناسب نموده بطوريكه صعود به اين كوه همراه به خطراتي است[۳۱]
قلعه مختار
منطقه قلعه مختار در ۱۱ كيلومتري شرق شهرستان انديمشك و در كنار رودخانه دز است.
وجود پتانسيل، زمين حاصلخيز و منابع آبي باعث شده كه از گذشته دور تاكنون منطقه قلعه مختار به محلي جالب و جذاب جهت سكونت مطرح باشد؛ كه در همين راستا پروژه‌هاي ايجاد امكانات فرهنگي، تفريحي توسط ميراث فرهنگي جهت توسعه منطقه ايجاد شده و داراي ساحل زيبا براي قايق سواري، ماهيگيري و ورزش آبي شنا است.[۱۰]
منطقه گردشگري منگره
منگره از چند دره تشكيل گرديده و در شمال بخش الوار گرمسيري واقع شده است؛ و يكي از مناطق كوهستاني مي‌باشد و محدود است از شمال و غرب به كوه «چووني» و دورق (Duragh شهري از ناحيه خوزستان بوده است و به نام دورق فرس مشهور بوده است كه بنظر مي‌رسد اين همان دورق باشد. رودخانه‌اي كه از دهكده گرداب سرچشمه مي‌گيرد، پس از عبور از تنگه كول گاو به رودخانه اناركي مي‌پيوندد و جاده سراسري را در محلي موسوم به بالارود قطع مي‌كند.[۱۰]
بقعه اميرسيف يا دژ سرقلا
در دامنه كوه «سيه» در ميان گورستان قديمي، بقعه‌اي است كه بنام اميرسيف مشهور است. (كه مربوط به قرن ششم و هفتم هجري است) اندازه داخل آن ۳۰/۳×۳۰/۴ متر و هر ديوار آن محراب كوچكي دارد. در وسط قبري است بطول و عرض ۹۵×۱۷۹ و ارتفاع ۷۰ سانتي‌متر كه تماماً با كاشي سبز تزيين گرديده بلندي گنبد نزديك به ۱۲ متر است. اندازه در ورودي آن ۷۵×۱۲۵ سانتي‌متر است كه به سمت جنوب باز مي‌شود تمامي بقعه با سنگ قلوه و ملاط ساخته شده است. احتمالاً اميرسيف يكي از اتابكان لر كوچك باشد امير سيف واقع در دهكده امير سيف و در كنار رودخانه گرداب حوالي دژ سرقلا دهستان قيلاب، بخش الوارگرمسيري در تاريخ ۶ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۳۹۷ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.[۳۲]
امامزاده احمد بن موسي (ع) (معروف به شاهزاده احمد)
شاهزاده احمد در شهرستان انديمشك از استان خوزستان قرار دارد براي رسيدن به اين مكان زيارتي و تفريحي كه داراي طبيعت زيبا و جذاب است بايد درمسيرجاده ترانزيتي جنوب و درمسيرجاده اهواز تهران پس از رسيدن به شهرستان انديمشك ودرمسير جاده انديمشك-خرم آبادو درميانه راه در بخش الوار انديمشك و در شهرتازه تأسيس بيدروبه در كمربندي اين شهر حركت كنيم پس از طي حدود شصت كيلومتر به اين مقبره مي‌رسيم. براي رسيدن به امام زاده شاهزاده بن احمد بايد از روستاي‌هاي زيباي چون كلگدره وشيرين آب و جا اردو و سرخكان وپيروالي ومحمودبن علي ومازو وتنوربلندوادريسي عليا وارد شويم ودرمسيرپرپيچ وخم وزيباي ان منطقه كه پوشيده ازجنگل‌هاي چنارودرختان پسته كوهي و بلوط قراردارد كه اين جاده زيباوكوهستاني به جاده چالوس خوزستان معروف شده است قرار مي‌گيريم كه پس از طي كردن ا ين مسيربه بقعه شاهزاده احمد مي‌رسيم كه بين دوكوه بنام‌هاي گردن باريك و دارتاگريوه كه تقريباً مرزاستان‌هاي خوزستان ولرستان است قرار دارد و در تابستان‌هاي داغ خوزستان در اين منطقه داراي هواي معتدل وخنكي وجود دارد كه در كنار بقعه شاهزاده احمد روستاي زيباي بنام دشت لاله واقع شده كه داراي دشتي زيبا وبزرگ كه پرازگل‌هاي لاله است وجود دارد كه پس از زيارت امام زاده ديدن اين دشت زيبا خالي از لطف نيست. گنبد قديمي بقعه شاهزاده احمد (ع) در شهرستان انديمشك استان خوزستان متعلق به معماري اسلامي عهد تيموري است. مردم محلي اعتقاد دارند اين امامزاده از اعقاب امام موسي كاظم (ع) بوده است. برخي اين امامزاده را گگ احمد نيز مي‌خوانند. خادمين اين امامزاده عمامه قرمز بر سر دارند و معتقدند شاهزاده احمد (ع) در زمان حياتش هر موقع غضبناك مي‌شد شال قرمز به سر و كمر مي‌بست. بناي مقبره چهارگوش و گنبد هرمي ۱۰ تركي دارد. بلنداي آن نزديك به ۱۴ متر و سبز رنگ است. درب ورودي مقبره در جهت شمال قرار گرفته و داراي گلدسته كوچك آجري است و روي قبر هم ضريحي فلزي كار گذاشته شده است. در حال حاضر دور تا دور بناي اين بقعه داربستهايي ايجاد شده كه به گفته زائران اين امامزاده نشان از آماده كردن مقدمات تخريب اين بنا توسط اداره اوقاف را دارد. راولينسن مي‌نويسد مردم گفته‌اند: شاهزاده احمد دو برادر داشته يكي به نام سلطان محمود كه در هيلان مدفن دارد و ديگري سلطان ابراهيم موسوم به بابا بزرگ است و لرهاي لرستان براي او حرمت قائل اند. مضافاً طبق گفته راولينسن سلطان محمود و شاهزاده احمد در زمرة اولياي «اهل حق اند» و به همين دليل داراي حرمت فراواني هستند ادموندز با ذكر نام شاهزاده احمد مي‌نويسد روزي چهار نفر با عمامه‌هاي سرخ به ديدنم آمدند و سپس مي‌افزايد عمامه سرخ در ايران يا دست كم در استانهاي غربي و مركزي كشور منحصربفرد است و تنها متوليان شاهزاده احمد آن را بر سر مي‌گذارند كه مقدس‌ترين زيارتگاه در بالاگريوه است و مردم به زيارت او مي‌روند و با خود نذري مي‌برند يا در آن نذر مي‌كنند. متوليان عمامه سرخ را پاپي مي‌نامند. اما به نظر نمي‌رسد اينان با طايفه‌اي به همين نام نسبتي داشته باشند. فيلبرگ از متوليان عمامه سرخ نام مي‌برد و مي‌افزايد شاهزاده احمد را مخصوصاً ياور زنان نازا مي‌شمارند. مينورسكي مي‌نويسد مردم منطقه، شاهزاده احمد را پسر موسي كاظم امام هفتم مي‌دانند در شمال مازو محلي موسوم به دشت لاله، بقعه‌اي است معروف به شاهزاده احمد (كه گنبد قديمي آن معماري تيموري و اواخر عهد مغول بوده است). به اعتقاد مردم از اعقاب امام موسي كاظم (ع) است و به شاه چراغ مشهور است. مردم، اين امام زاده را به نامهاي «گگ احمد و سيد احمد» نيز مي‌نامند. راولينسن مي‌نويسد مردم گفته‌اند: شاهزاده احمد دو برادر داشته يكي به نام سلطان محمود كه در هيلان مدفن دارد و ديگري سلطان ابراهيم موسوم به بابا بزرگ است و لرهاي لرستان براي او حرمت قائل اند. مضافاً طبق گفته راولينسن سلطان محمود و شاهزاده احمد در زمرة اولياي «اهل حق اند» و به همين دليل داراي حرمت فراواني هستند.
داوود خادم و معبد ستاره‌هاي نشان دار ساساني
در شمال غربي دهكده گرداب منگره در دهستان قيلاب بخش الوار گرمسيري شهرستان انديمشك به فاصله شش كيلومتر، دهكده‌اي است موسوم به «شيخ» در گورستان دهكده، مقبره اه است كه با سنگ و ملاط ساخته شده است. گنبد آن مخروطي شكل و اندازهاي داخل مقبره ۴۰/۳×۳۰/۳ متر بوده و شباهت زيادي به گنبد امير سيف دارد. تنها تفاوتي كه اين دو مقبره با هم دارند، دو گلدسته مي‌باشد كه بي شك سالهاي بعد ساخته شده‌اند. در ورودي مقبره شرقي است سنگ قبري در اين مقبره مشاهده نشد. سنگ قبرهاي بزرگي با خط كوفي در گورستان اطراف مقبره ديده شد كه تاريخ بعضي از آنها از آنها مربوط به قرن هفتم هجري مي‌باشد بر بالاي سر قبرها نيز سنگهايي بطول ۸۰ تا ۹۰ سانتي‌متر بطور عمودي كار گذاشته شده ورودي بعضي از آنها به خط كوفي آياتي بطور برجسته شده است. صاحب مقبره داود ابن محمد، معروف به خادم الفقرا باشد كه مستوفي در تاريخ گزيده از آن ياد مي‌كند.[۳۳]
بقعه شيخ روستاي باريكاب
حاجي باريكاب در كنار ديگر شيخ يا عالم‌هاي منطقه يعني داوود خادم و شيخ پيرمار در سمت راست دهكده منگره در دهستان قيلاب بخش الوار گرمسيري و شمال شهرستان انديمشك قرار داردهمچنين نام باريك آب (حاجي باريك آو) از گونه‌اي سمندر در حال منقرض گرفته شده كه به نام سمندر لرستاني شناخته مي‌شود. اين سمندر كه تنها در زاگرس وجود دارد، با اين كه در لرستان كشف و ثبت ملي شده، اما در انديمشك داراي ۳۰ زيستگاه و در لرستان داراي ۱۲ زيستگاه مي‌باشد. از ديدني‌هاي حاجي باريك آب وجود يك درخت تنومند در وسط مقبرهٔ او بود كه متأسفانه چند سال پيش قطع شد[۳۴]
امامزاده بابا لَنگ
بقعه امامزاده بابا لَنگ
در انتهاي درياچه دز در فاصله ۲۰ كيلومتري شرق دهكده مازو و ۸۵ كيلومتري شمال شرق انديمشك روستايي بنام بابا لنگ وجود دارد كه در كنار آن گنبدي است مخروطي شكل كه به «بابا لنگ» مشهور است و متعلق به معماري قرن ۶ و ۷ هجري قمري است زيارتگاه اهالي منطقه و جد تيره‌اي به نام بابا لنگي‌ها است. كلمه بابا به پيشوايان مذهبي اهل حق اطلاق مي‌شده، اين گنبد در نوع خود بي نظير است و گنبد مخروطي بلندي آن نزديك به ۱۲ متر است. اندازه داخل مقبره ۳×۳ متر بوده و در وسط قبري است كه بوسيله كاشيهاي سبز تزيين شده است كه اكنون قسمتي از كاشيها را برداشته و بجاي آن گچ اندود كرده‌اند. در ورودي آن اتاقي كوتاه دارد و اندازه آن ۱×۳۰/۱ متر است و محل قبر، دو پله پايين‌تر از سطح زمين است و تمامي آن با سنگ و گچ ساخته شده ولي سنگ قبر يا كتيبه‌اي مشاهده نشد. حريم گنبد با ديواري بطول و عرض ۱۶×۲۲ و پهناي ۵/۱ متر محصور گرديده و اطراف آن گورستاني قديمي است. اين بقعه در سال ۱۳۸۸ در فهرست آثار ملي ثبت گرديد. امامزاده بابالنگ از مريدان و ياران احمد بن موسي كاظم (ع) (شاهزاده احمد) مي‌باشد.[۳۵]
قلعه كوران (كورو يا كهيران يا كهرو)
يكي از قلعه‌هاي نظامي ومهم بخش الوار- انديمشك است كه در شمال شرق اين شهرستان و در۵۰۰ متري شرق جاده انديمشك- شاهزاده احمد واقع شده است، اين قلعه از جمله قلعه‌هايي است كه در دوره اسلامي كاربرد داشته وقدمت آن به دوره صفويه برميگردد. قرار گرفتن قلعه كوران (كورو يا كهرو) در كنار جاده انديمشك – امام زاده احمد وچشم اندازهاي طبيعي منطقه و بكر و دست نخورده بودن آن و سپس آنكه اين منطقه يكي از مناطق زيارتي و تفريحي شهرستان انديمشك بخصوص در فصول بهار و تابستان است كه در تاريخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۱۴۹ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.[۳۶]
قلعه رزه (قلعه رزمان يا رزمانان)
اين قلعه منزلگاه كاروانيان جاده خرم‌آباد به انديمشك (صالح آباد قديم) بوده و اكنون نيز جاده سراسري خوزستان از كنار آن مي‌گذرد كه در ۴۵ كيلومتري جاده ارتباطي انديمشك خرم‌آباد و در حدود ۵۰۰ متري جنوب شرقي روستاي قلعه رزه و در حاشيه جاده مي‌باشد كه در تاريخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۱۴۸ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. قلعه رزه كه در ادوار گذشته در محلي بنام رزه بر سر راه كاروانها ساخته شده محل حكومت سلاطين اشكاني بوده كه گرهشكان يا به زبان محلي گرشكان يا گرشگو در قسمت جنوبي اين قلعه وجود دارد كه قسمت غرب و جنوب غربي آن رودخانه كرخه مي‌باشد. اين كاروانسرا داراي پلان چهارگوش و مستطيل شكل در جهت شرقي و غربي بوده و از نوع چهار ايواني و از بناهاي دوره صفوي مي‌باشد؛ و توسط شخصي به نام «حسين خان والي» عصر صفوي در سال ۱۰۰۸ هجري ساخته شده است. قلعه رزه داراي ۱۴ اتاق مسكوني بوده كه در داخل هر اتاق ۴ طاقچه ساخته شده و تمام اتاقها به هم ارتباط دارند و براي ورود و خروج از قلعه، تنها يك در وجود داشته است. مصالح بكار رفته در ساخت كاروانسرا از سنگ قلوه، ساروج و گچ بوده ولي در دوره‌هاي بعدي براي بازسازي آن به مقدار بسيار كم از كاروانسرا كنگره‌هايي جهت نگهباني ساخته شده، در جهت شمالي و جنوبي كاروانسرا به پرتگاه منتهي مي‌شود. قلعه، به هنگام تصرف لرستان به دست قواي دولتي رضاشاه، اهميت نظامي فراوان داشته و يك از قرارگاه‌هاي مهم جلوگيري از شورش، ياغيگري و غارت به شمار مي‌رفته است ابوعبدالله محمد بن احمد مقدسي (۳۳۶–۳۸۰ ه. ق) كه ۱۱۰۰ سال پيش مي‌زيسته، مسير «خرم‌آباد» تا «انديمشك» را چنين بيان مي‌كند: «از سابرخواس يك مرحله، سپس تا كركويش يك مرحله، سپس تا خان يك مرحله، سپس تا رزمان يك مرحله، سپس تا لور يك مرحله است.» (احسن التقاسيم في معرفه الاقاليم، ۶۰۰–۶۰۱). سابرخواس/ شابرخاست/ شاپور خواست همان خرم‌آباد كنوني و لوريا بلاد اللوريا صحراي لوريا اللور يا اللريه همان انديمشك فعلي در منطقه‌اي كه امروز به آن قلعه رزه (شهر رزمانان RaZmanan) مي‌گويند، واقع شده است. همچنين در شمال اين قلعه، يك بناي دو طبقه كوچك‌تر نيز وجود دارد كه به حسينه يا قلعه حسيني مشهور است.[۳۷]
قلعه حسيني
شمال كاروانسراي قلعه رزه، در كنار جاده انديمشك - پلدختر و دهكده قلعه رزه الوار گرمسيري، يك بناي منفرد ديگر با فاصله تقريبي ۱۵۰ متر بنا گرديده است كه با پلان چهارگوش و بصورت دو طبقه، ساخته شده است. طبقه فوقاني، محلي جهت نگهباني است. كاروانسرا داراي چهار اتاق و يك حياط مركزي مي‌باشد بناي مذكور در جهت غربي داراي پلكاني است كه به طبقه دوم راه دارد، در طبقه دوم نيز پلكان ديگري تعبيه شده كه به پشت بام منتهي مي‌شود. دليل وجودي بنا با توجه به اينكه مانعي طبيعي در شمال كاروانسراي قلعه رزه و خارج از محدوده ساختماني قرار گرفته و ديده باني مناسب را سلب نموده، لذا اقدام به ساخت اين بنا يا قلعه نموده‌اند تا مشرف بر نواحي شمالي باشد. مصالح اين بنا دقيقاً همان است كه در ساخت كاروانسراي رزه بكار گرفته شده است. اين بنا در نزد عامه به قلعه حسيني معروف مي‌باشد وجه تسميه قلعه حسيني از اين قرار است كه شخصي بنام حسين چندين سال متوالي در آن مسكن گزيده و تاق كه همان اتاق مي‌باشد در گويش محلي به معني ساختماني كه محل زندگي فردي به نام حسين بوده ناميده شده است. اين قلعه نيز مربوط به دوره صفوي مي‌باشد كه در تاريخ ۱۵ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۰۰۳ به‌عنوان يكي ازآثار ملي ايران به ثبت رسيده است.[۳۸]
مقبره محمودعلي
اين بقعه در دهكده‌اي به همين نام در جنوب غربي دهستان مازو، بخش الوارگرمسيري واقع شده است. گنبد آن مخروطي شكل (و مربوط به قرن ۱۱ هجري است). اندازة داخل مقبره ۴۰/۴×۴۰/۴ متر است. قبر در وسط قرار دارد و ابعاد آن ۷۰/۱×۶۰/۱×۵۰/۱ متر مي‌باشد. بلندي گنبد از سطح بام مقبره نزديك به ۸ متر است كه از دو طبقه درست شده و دو جداره است. يعني بين طاق مقبره و گنبد، فضا است و بوسيلة دريچه‌اي مي‌توان به آن داخل شد. در جنوب آن اتاقي براي زائران ساخته شده است. گنبد محمود علي كه در گويش محلي محميد علي خوانده مي‌شود. در كتب تاريخي سلطان محمود فرزند علي ذكر شده كه به مرور زمان به محمود علي معروف شده است. حريم گنبد با ديواري سنگ چين شده بطول ۲۰ و عرض ۱۶ متر محصور گرديده است و اطراف حصار، قبرستاني كهنه و قديمي هست كه بعضي قبرهاي آن با خط كوفي نوشته است. مقبره محمود علي (مميدعلي) كه مربوط به قرون ميانه اسلامي است در تاريخ ۱۵ اسفند ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۷۹۹۳ به عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.[۳۹]
پل باستاني صيحه (آباره عباس خان)
اين آباره در ۶ كيلومتري جاده انديمشك به شوش (روبروي شهر آزادي) و در حاشيه شرقي جاده واقع شده است. اين آباره در سال ۱۳۷۹ شناسايي گرديد و كار خاكبرداري و مرمت آن از سال ۱۳۸۰ آغاز گرديد. اين بنا داراي ۱۲ دهانه مي‌باشد و در گذشته كاربري انتقال آب را داشته است و آب را بوسيله كانال به اين منطقه آورده و پس از عبور آب از روي پل زمينهاي كشاورزي آن طرف پل را آبياري مي‌نمودند. پلهاي آبرو تنها جهت آبياري زمينهاي كشاورزي به كار مي‌آيند و اصطلاحاً آباره گفته مي‌شود. اين پل مربوط نيز به دوره صفوي مي‌باشد كه در تاريخ ۹ ارديبهشت ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۳۷۶ به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. مصالح بكار رفته در ساخت اين بنا سنگ، آجر بهمراه ملاط گل، آهك و ساروج مي‌باشد پي پايه‌هاي اين پل از سنگ، ستونها از آجر و ديواره‌هاي فوقاني از سنگ مي‌باشد. دريچه‌هاي پل در جهت خلاف جريان آب و هم در جهت موافق آن پيش آمدگي‌هاي دارد كه اصطلاحاً موج شكن يا آب (پشت پل) به صورت نيم دايره مي‌باشد. افزايش مقطع طولي پل و سنگين تر نمودن پايه‌ها جهت خنثي سازي رانش حاصل از طاقهاي بزرگ، نقش استحكامي پل در مقابل فشارهاي سرسام آور آب در هنگام طغيان رودخانه‌ها و هدايت مناسب آب كه از لحاظ مكانيكي و مهندسي در دوام پل تأثير بسياري داشته است. در ساخت پل صيحه به نماي پل توجه نشده است و فقط به جنبة كاربري و استحكامي آن توجه نموده‌اند. قوس دهانه‌ها يك اندازه نمي‌باشد اين دهانه‌ها از ارتفاع «تيزي» تا پاكار بين ۶/۳ و ۷۰/۳ متفاوت مي‌باشد. پايه‌ها تقريباً ۱ متر مي‌باشد. دهانه ۶ بزرگترين دهانه مي باشدبا توجه به اينكه در گذشته به دليل شرايط زندگي مردم و نياز به آب، اكثر سكونتگاه‌ها در كنار رودخانه و چشمه‌ها و مناطق آب خيز صورت مي‌گرفت، احتمال وجود سكونت گاه‌هايي همزمان با اين آباره در منطقه نيز وجود دارد. در نزديكي اين آباره در منطقه سبز آب، آباره ديگري وجود دارد كه كاربري آن نيز مانند پل صيحه مي‌باشد. در طي خاكبرداري از دو آباره در اعماق مختلف به تكه‌هاي مختلف سفال شكسته برخورد اند. اين بنا داراي ۱۲ دهانه مي‌باشد و در گذشته كاربري انتقال آب را داشته است و آب را بوسيله كانال به اين منطقه آورده و پس از عبور آب از روي پل زمينهاي كشاورزي آن طرف پل را آبياري مي‌نمودند. پلهاي آبرو تنها جهت آبياري زمينهاي كشاورزي به كار مي‌آيند و اصطلاحاً آباره گفته مي‌شود. اين پل مربوط به دوره صفوي مي‌باشد. مصالح بكار رفته در ساخت اين بنا سنگ، آجر بهمراه ملاط گل، آهك و ساروج مي‌باشد پي پايه‌هاي اين پل از سنگ، ستونها از آجر و ديواره‌هاي فوقاني از سنگ مي‌باشد. دريچه‌هاي پل در جهت خلاف جريان آب و هم در جهت موافق آن پيش آمدگي‌هاي دارد كه اصطلاحاً موج شكن يا آب (پشت پل) به صورت نيم دايره مي‌باشد. افزايش مقطع طولي پل و سنگين تر نمودن پايه‌ها جهت خنثي سازي رانش حاصل از طاقهاي بزرگ، نقش استحكامي پل در مقابل فشارهاي سرسام آور آب در هنگام طغيان رودخانه‌ها و هدايت مناسب آب كه از لحاظ مكانيكي و مهندسي در دوام پل تأثير بسياري داشته است. احتمال وجود سكونت گاه‌هايي همزمان با اين آباره در منطقه نيز وجود دارد. در نزديكي اين آباره در منطقه سبز آب، آباره ديگري وجود دارد كه كاربري آن نيز مانند پل صيحه مي‌باشد. در طي خاكبرداري از دو آباره در اعماق مختلف به تكه‌هاي مختلف سفال شكسته برخورد نموديم كه متعلق به دوره اسلامي مي‌باشد.[۴۰]
پل بالارود (پل شاه عباسي)
يكي از با ارزشترين آثار تاريخي انديمشك از عهد ساسانيان پل بالارود بر روي رودخانه بالارود مي‌باشد كه در روستاي بالارود شمالي واقع شده است. از ويژگي‌هاي بارز پل مي‌توان به سنگهاي تراشيده شده كه بصورت آجر چيده شده‌اند و به پايه‌هاي پل نماي مستحكم بخشيده است اشاره كرد. جنس پل از ساروچ و داراي ۴ پايه مستحكم و مربع شكل بوده است كه ساليان قبل به علت سيل ويرانگر سقف پل ريزش مي‌كند. اين پل كه در ۲۷ كيلومتري شمال شهرستان انديمشك و در مجاورت بزرگراه انديمشك پلدختر و همچنين آزاد راه انديمشك - پل زال و روستاي بالارود از توابع بخش الوارگرمسيري قرار دارد، و در تاريخ ۲۳ شهريور ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۹۶۹ به عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت مي‌رسد.
پانويس
«نتايج سرشماري سال ۱۳۹۰». جمعيت و خانوار شهرستانهاي كشور بر اساس نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۱۹ خرداد ۱۳۹۳.
«Andimeshk, Iran Page». fallingrain.com. بازبيني‌شده در ۲۳ فوريه ۲۰۱۴.
«LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori». iranica. بازبيني‌شده در ۲۳ فوريه ۲۰۱۴.
خطاي يادكرد: خطاي يادكرد:برچسب [ غيرمجاز؛ متني براي يادكردهاي با نام irnca وارد نشده‌است.]
«اداره كل راه آهن ناحيه زاگرس با مركزيت انديمشك تشكيل شد». انديمشك نيوز، ۳ دي ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۱۵ مه ۲۰۱۵.
ستاره گشت آسمان
خطاي يادكرد: خطاي يادكرد:برچسب [ غيرمجاز؛ متني براي يادكردهاي با نام iranicaonline.org وارد نشده‌است.]
هواشناسي استان خوزستان
وبگاه استان خوزستان
شهرداري انديمشك
[۱]
«نتايج سرشماري سال ۱۳۹۰». جمعيت و خانوار شهرستانهاي كشور بر پايه نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن ۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۱۹ خرداد ۱۳۹۳.
قايم مقامي، جهانگير. جغرافياي بلاد و نواحي، عشاير خوزستان (قبائل سگوند). زبان و ادبيات يادگار، ۱۳۲۳. وند پايگاه مجلات تخصصي نور.
zamani، Dariush. «ايل بختياري». ilebakhtiari.ir. بازبيني‌شده در 2017-01-08.
«بهاروند». دانشنامه جهان اسلام. بازبيني‌شده در ۲۳ فوريه ۲۰۱۴.
«عنوان». دانشنامه جهان اسلام. بازبيني‌شده در ۲۳ فوريه ۲۰۱۴.
بهاروند. قوم لر. 1393. 53.
[سايت فدراسيون كشتي جمهوري اسلامي ايران][۲]
[INTERNATIONAL FEDERATION OF ASSOCIATED WRESTLING STYLES][۳]
سد و نيروگاه دز
سد و نيروگاه كرخه
شهرداري انديمشك
سد تنظيمي پاي پل كرخه
«عنوان خبر». ايرنا، ۴ آذر ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۲۷ مي ۲۰۱۴.
«عنوان خبر». تابناك، ۳ آذر ۱۳۸۹. بازبيني‌شده در ۲۷ مي ۲۰۱۴.
كتاب اطلس جغرافياي حماسي، ص ۲۵۳–۲۳۶
كتاب سفر به سرزمين نور، ص ۳۲–۳۹
اداره كل راه آهن ناحيه زاگرس با مركزيت انديمشك تشكيل شد
دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهرستان انديمشك
نگاهي-به-جاذبه-هاي-نوروزي-انديمشك
دره تنگوان
بقعه امير سيف يا دژ سرقلا
داوود خادم و ستاره‌هاي نشان دار ساساني
حاجي باريك اب
بابا لنگ
قلعه كوران
قلعه رزه
قلعه حسيني
بقعه محمود علي
پل صفوي صيحه
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۱۹:۰۴ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع:
بيضا
از ويكي‌پديا، دانشنامهٔ آزاد
بيضا
كشور ايران
استان فارس
شهرستان سپيدان
بخش بيضا
نام(هاي) ديگر سپيد
نام(هاي) قديمي نسايك-انشان
مردم
جمعيت ۳۵۹۳ نفر (۲۰۰۶)
بيضا بر ايران واقع شده‌است
بيضا
روي نقشه ايران
۲۹.۵۸° شمالي ۵۲.۲۴° شرقيمختصات: ۲۹.۵۸° شمالي ۵۲.۲۴° شرقي
بِيضا شهري است تاريخي در شهرستان سپيدان استان فارس در جنوب ايران در حدود ۳۰ كيلومتري شمال غربي شيراز[۱] علت ناميدن اين شهر به نام بيضا، وجود دژي در اين منطقه بود كه بدست پاپك با سنگ مرمر ساخته شده بود. پس از حملهٔ اعراب، اين منطقه، بيضا؛ به معني سپيد ناميده شد.[۲] قدمت اين شهر به بيش از ۸۰۰۰ سال مي‌رسد. درسالهاي اخير آثار تاريخي بسياري دربيضا كشف گرديده. اين شهر زادگاه زن هالو بزرگ بوده[نيازمند منبع][۳] و در زمان زن هالو منش از رونق بسياري برخوردار بوده‌است.
محتويات
۱ درباره بيضا
۱.۱ تاريخچه
۱.۱.۱ قبل از اسلام
۱.۱.۱.۱ شهرتاريخي انشان
۱.۱.۲ بعداز اسلام
۱.۱.۲.۱ دوران زنديه
۲ گيتاشناسي
۲.۱ مناطق مهم
۲.۲ آب و هوا
۳ مردم
۳.۱ نام آوران
۳.۱.۱ كورش بزرگ
۳.۱.۲ سيبويه
۳.۱.۳ حسين منصور حلاج
۳.۱.۴ ابن مقله بيضائي
۳.۱.۵ بابا ركن الدين شيرازي
۳.۱.۶ قاضي بيضاوي
۳.۱.۷ ابن سالبه بيضاوي
۳.۲ زبان
۳.۳ دين
۳.۴ جمعيت
۳.۵ ديگر
۴ اقتصاد
۵ كشش‌ها
۵.۱ جاذبه‌هاي طبيعي
۵.۲ جاذبه‌هاي تاريخي
۶ ترابري
۷ مراكز آموزش عالي
۸ پيوند به بيرون
۹ پانويس
۱۰ منابع
درباره بيضا
تاريخچه
شهرتاريخي بيضا(يا انشان) يكي از شهرهاي كهن و تاريخي ايران در ناحيه بيضا كه در مناطق سردسير فارس قرار داشت[۴] و ويرانه‌هاي آن نزديك آبادي تپه مليان برجاست.[۵] ياقوت حموي، به نقل از حمزه اصفهاني، مي‌نويسد: نام بيضا تازي شده كلمه فارسي «دَر اِسفيد» احتمالاً دژ سپيداست. نام فارسي آن، نَسا، نَسايك / نَساتك / نَشانك بود.[۶][۷]
قبل از اسلام
بناي شهر بيضا را به گشتاسب، پسر لهراسب كياني، نسبت مي‌دهند.[۸] در زمان ساسانيان هنگامي كه اردشير هفت ساله شد، پدرش، بابك، او را با خود به نسا (بيضا) نزد جوزهرشاه (يا جُزِهر/گوزِهْر) برد.[۹] اردشير، هنگامي كه بزرگ شد، به پدر توصيه كرد كه بر گوزهر كه تختگاهش در بيضا(نسا)بود بشورد. پدر نيز چنين كرد؛ گوزهر را كشت و تاج او را گرفت.[۱۰]
شهرتاريخي انشان
اَنشان يا انزان نام بخشي مهمي از حوزهٔ تمدن ايلام در غرب محل فعلي استان فارس و همچنين نام مركز آن بوده‌است. نام اين شهر اولين بار درمتن‌هاي سومري و اكدي مربوط به هزاره سوم پيش از ميلاد آمده‌است. از حدود هزاره دوم پيش از ميلاد پادشاهان ايلامي خود را "شاه انشان" مي‌ناميده‌اند. در قرن هفتم پيش از ميلاد اين شهر به دست پارسها افتاد. كورش بزرگ در سنگ‌نبشته‌ها، از پدر و نياكان خود به عنوان شاه انشان ياد مي‌كند.
نظرات مختلفي در مورد محل منطقه و شهر انشان ابراز شده‌است. در سال ۱۳۴۹، يافته‌هاي باستان‌شناسي در منطقه تپه مليان در دشت بيضاي استان فارس اين گمان را پيش كشيد كه تپه مليان محل شهر گمشده انشان زادگاه كورش بزرگ مي‌باشد. با يافتن پاره‌آجرهايي با خط ميخي ايلامي در اين جايگاه، اين گمان تقويت شد. اين نوشته‌ها كه به نام يك شاه ايلامي در هزاره دوم پيش از ميلاد است از هداياي او به معبد انشان نام مي‌برد. با توجه به اين يافته‌ها، منطقه انشان حدود شمال غربي شيراز مي‌باشد.
سرزمين فارس پيش از درآمدن آرياييان جزو تمدن ايلام بوده‌است. اين كنفدراسيون متشكل از چند بخش بوده‌است كه دو بخش آن مهمتر بوده و تا پايان حكومت ايلام باقي ماند. اين دو بخش عبارت بودند از خوزستان و فارس، به عبارت بهتر ايلاميان كه ساكنان بومي و اوليه اين سرزمين‌ها بودند كشورشان را بر حسب جغرافيايي موجود به دو بخش تقسيم كرده بودند. يكي مناطق مرتفع بود كه فارس قسمت اصلي آن را تشكيل مي‌داد. مركز مناطق مرتفع، شهر باستاني انشان بود.
به اين شهر در كهنترين متون سومري نيز اشاره شده و بنابراين از هزاره سوم قبل از ميلاد مسيح شناخته شده بود. اين شهر گستره‌اي نزديك به ۲۰۰ هكتار داشت و هم اكنون بقاياي آن در منطقه بيضاي فارس به نام تل بيضا و شاه قطب الدين نامبردار است. به اين ترتيب درمي‌يابيم كه انشان پايتخت مناطق مرتفع ايلامي نشين نيز بوده‌است. در آن سو و در سرزمين‌هاي پست نيز ايلاميان بسياري مي‌زيستند. مركز اين قسمت نيز شهرمليان بود. به همين دليل بسياري از شاهان ايلامي براي معرفي خود، همواره از لقب پرطمطراق شاه بيضاء و انشان سود مي‌بردند.
اين روند با ورود گروههاي قومي-نژداي جديدي به نام آرياييان تغيير كرد. در حدود ۷۰۰ پيش از ميلاد شاخه‌اي از آرياييان به نام پارسها در اين منطقه سكني گزيدند. با استقرار و تثبيت پارسها در فارس آرام آرام كنترل فارس از دست ايلاميان خارج شد. درست به همين دليل آخرين شاهان ايلامي ديگر از لقب شاه انشان استفاده نمي‌كردند. آنها به اين بسنده كردند كه خود را شاه بنامند. آنچنان كه گذشت ايلاميان بيش از دو هزاره در اين منطقه سكونت داشتند و آثاري را از خود به يادگار گذاشتنده‌اند. يكي از آثار آنان نقش برجسته‌اي بوده كه بر سينه كوه نقش رستم تراشيده بوده‌اند. از نقش ايلامي مورد بحث آثار كمي باقي مانده‌است. آنچه باقي‌مانده را مي‌توان از يك نقش برجسته مشابه ديگر ايلامي كه در گورانگون ممسني به يادگار مانده، تا اندازهاي باز شناخت.
بعداز اسلام
در سال ۱۷قمري، عمربن خطاب، عثمان بن ابي العاص را مامور تسخير كوره اصطخر كرد، اما والي اصطخر با پذيرفتن پرداخت باژ به وي، سبب شد كه اهالي بيضا دچار جنگ نشوند.[۱۱] در سال ۲۸قمري، عامربن كريز به سرزمين بارز و قلاع فارس كه تحت سلطه اهالي بيضا بود حمله برد و آنجا را فتح كرد.[۱۲] در سال ۳۹، قمري زمان خلافت علي بن ابي طالب، اهالي فارس از دادن خراج به سهل بن حنيف خودداري كردند.علي بن ابي طالب، زيادبن ابيه را نزد آنان فرستاد. او با اهالي بيضا مدارا كرد و شهر استخر را مقر حكومت خويش ساخت و ميان بيضا و اصطخر قلعه‌اي بنا كرد كه «قلعه زياد» نام گرفت و اموال را آنجا برد.[۱۳] در ۱۲۹ قمري، بيضاي اصطخر نبردگاه عامربن ضباره، فرمانده مروان دوم خليفه اموي، با عبدالله بن معاويه بود.
در اواخر همين قرن، مقدسي آن را از شهرهاي شيراز به شمار آورده، مي‌افزايد: نَسا كه به آن بيضا گويند، شهري پاكيزه، زيبا و خوش آب وهواست، و در آن مسجد جامع و زيارتگاه‌است. در ۴۱۵ قمري، قوام الدوله ديلميمشهور به قوام الدوله ابوالفوارس با برادرش، سلطان الدوله ديلمي، ميان شهر بيضا و شهر اصطخر نبرد سختي كرد كه منجر به شكست ابوالفوارس شد.[۱۴] در ۴۴۲قمري، طغرل بيك با سپاهيانش به ناحيه بيضا رفت و آباديهاي آنجا را تاراج كرد و با غنيمت بسيار بازگشت.[۱۵] در ۴۴۷ فولاد، فرمانده ديلمي كه قلعه اصطخر را تصرف كرده بود، به شيراز رفت و خطبه به نام طغرل بيك را قطع كرد و به نام ابي سعد، برادر طغرل بيك، خواند. ابي سعد آن را خدعه خواند و شيراز را محاصره كرد و عده زيادي در شيراز از گرسنگي مردند. فولاد به نواحي بيضا و قلعه اصطخر پناه برد و سپاهيان ابي سعد آنجا را نيز تصرف كردند.[۱۶] در اوايل قرن ششم، بيضا شهري كوچك اما نيكو بود و مرغزاري ده فرسنگ در ده فرسنگ، نواحي بسيار، مسجد جامع و منبر داشت و آباد بود[۱۷] و دژ بيضا هنوز اهميت داشت، چنانكه در ۵۳۳ قمري در دستيابي اميرقراسنقر به شهرهاي فارس، اتابك قراسنقر به جنگ باامير بوزبه رفت، و بوزبه از بيم او به قلعه بيضا پناه برد.[۱۸] در دوره اتابك ابوبكردر بيضا رباطي به نام مظفري و رباط شيخ جمال الدين حسين دزكي ساخته شد.[۱۹] در قرن هفتم، قلعه بيضا وجود داشته كه به آن «قلعة سپيد» مي‌گفتند، چنانكه چون اتابك سعد زنگي در بيضا وفات يافت، وزير او، خواجه غياث الدين يزدي، انگشتري وي را به «قلعه سپيد» فرستاد.[۲۰] در اوايل قرن هشتم، حمدالله مستوفي نوشته‌هاي ابن بلخي را درباره شهربيضا تكرار كرده ولي از مسجد جامع و منبر آن سخني نياورده‌است؛ زيرا كه ظاهراا پس از حمله مغول، به علت جنگهاي پي درپي، از ميان رفته بوده‌است. در دوره تيموريان، دشت بيضا همچنان محل كارزار اميرزاده‌ها بود، به طوري كه در ۸۱۸ قمري، اميرزاده ابراهيم سلطان با اميرزاده بايقرا در آنجا باهم جنگيدند.[۲۱][۲۲]
جغرافي دانان قرن سوم، بيضا را از شهرهاي شهراستخر به شمار آورده‌اند؛ و فاصله آن را تا شيراز، شش فرسنگ[۲۳] يا هفت فرسنگ[۲۴] نوشته‌اند. در همين دوره سراپرده سلطنت يعقوب ليث در بيضا، كه مرغزار وسيعي داشت، برپا شد[۲۵] و او با محمدبن واصل، در ناحيه مروسدان، مروستان يا مروست يا مرودشت، از نواحي بيضا، جنگيد.[۴] در قرن چهارم، بيضا از بزرگترين شهرهاي شهراستخر به شمار مي‌رفت و داراي قلعه، حصار، بارو و ربض بود. بناهاي آن را از گل ساخته بودند و عماراتش كامل، هواي آن مرطوب و خود شهري پرنعمت بود و از آنجا به شيراز غله مي‌بردند.[۲۶]
دوران زنديه
از دوره زنديه به بعد، در منابع، نام تل بيضا آمده كه ظاهراً مكان قديمي شهر بيضا، و گذرگاه و توقفگاه سپاهيان زنديه و قاجار بوده‌است. احتمالاً در اين موقع، بلوك بيضااز لحاظ كشاورزي وضع مناسبي داشته‌است، به طوري كه هنگام حمله آقا محمدخان قاجار به فارس، در پايان دوره لطفعلي خان زند منابع سپاهيان لطفعلي خان از بلوك بيضا تامين مي‌شد.[۲۷]
در ۱۳۱۱، درازاي بلوك بيضا از بوزنجان حدود سي كيلومتري جنوب شرقي اردكان (فارس) تا كوشك در۲۱ كيلومتري شمال شرقي زرقان هشت فرسنگ و پهناي آن از روزستاي تنگ خيارهدر ۷۳ كيلومتري جنوب شرقي اردكان بيشتر از سه فرسنگ بود. از شمال به رامجرد و كامفيروز، از مغرب به اردكان، و از جنوب به حومه شيراز محدود مي‌شد و مرغزار آن، «قرق بيضا»، سه فرسنگ در يك فرسنگ وسعت داشت و چراگاه اسبهاي ديواني و توپخانه شيراز بود. شهر مليان (آبادي مليان امروزي در كنار ويرانه‌هاي آن قرار دارد) مركز قديمي بيضا بود كه در آن محل، آثار فراواني از عمارات بزرگ ويران شده و نيز در بعضي از جاهاي آن آثار باروي قديمي شهر ديده مي‌شود كه وجود بيضاي بزرگ و تاريخي قرون گذشته را ثابت مي‌كند.
در سال 1972 ميلادي پروفسور سامنر آمريكايي كاوش هاي خود را در تپه هاي روستاي مليان آغاز كرد و به شواهدي از تمدن انزان يا انشان دست يافت .
گيتاشناسي
بيضا در شهرستان سپيدان، در شمال غربي استان فارس در منطقه سردسير، در دشتي چمن زار واقع شده و مشتمل است بر دهستانهاي بيضا، بانش و كوشك هزار، از شمال به بخش كامفيروز، در شهرستان مرودشت، از مشرق به شهرستان مرودشت، از جنوب به شهرستان شيراز و از مغرب به بخش مركزي شهرستان سپيدان محدود است. از كوههاي مهم آن گر، مُور، شِش پير و نِسا، از رشته كوههاي زاگرساست، و تنگ غوره دان (قوره دان)در دهكده اياسجان در دامنه شمالي كوه غوره دان واقع است. رود فصلي اردكان و رود شش پير اراضي آن را مشروب مي‌كنند. رود كر درجانب شمال شرقي آن جريان دارد. اين بخش، داراي چندين رشته قنات و چشمه‌هاي فراوان است، از جمله جورك، چله گاه بزرگ، چله گاه كوچك، انجيرك و هفت خوان در كنار دهكده هفت خوان. آباديهاي آن عمدتاً در دشت قرار گرفته‌است. از گياهان و درختان بلوط، بنه، بادام كوهي، كتيرا، گون و گل گاوزبان، و از حيوانات، بزكوهي، قوچ، ميش، آهو، گرگ، گراز، روباه، بزكوهي، خرس، و خرگوش، و از پرندگان كبك و تيهو را مي‌توان نام برد.
مناطق مهم
آباديهاي مهم بخش بيضا عبارت است از: شهرهرابال مركز بيضا در حدود ۵۴ كيلومتري جنوب شرقي اردكان (فارس)كه دو زيارتگاه به نامهاي ناصربن عمار و امامزاده ابراهيم دارد[۲۸]؛ بانش، كوشك هزار، و تل بيضادر ۶۳ كيلومتري جنوب شرقي اردكان (فارس)[۲۹] كه آثار قديمي بسياري دارد.[۳۰] دهكده مليان در ۶۴ كيلومتري جنوب شرقي اردكان (فارس) كه آثاري از چند قلعه قديمي، يك تپه باستاني و زيارتگاهي به نام سيداحمدشاه دارد،[۳۱] دهكده شيخ عبود كه زيارتگاهي به نام شيخ شهاب الدين و محلي به نام شاه غيب دارد[۳۲] و دهكده زيادآباد حدود ۵۹ كيلومتري جنوب شرقي اردكان (فارس) كه برخي آن را همان «قلعه زياد» دانسته‌اند.[۳۳]
روستاي هرابال با روستاي همسايه اش ادغام شده و اكنون به شهر بيضا تبديل شده است .
آب و هوا
بيضا در منطقه سردسير و كوهستاني استان فارس قرار دارد كه توسط رشته كوهاي زاكرس احاطه شده‌است.
مردم
نام آوران
كورش بزرگ
كورش بزرگ شاه هخامنشي در شهر انشان(بيضا) متولد شده است.[نيازمند منبع]
سيبويه
ابو بشرعمرو بن عثمان بن‌قنبر ملقب به سيبويه از جمله عالمان صرف و نحو زبان عربي در قرن دوم ه. ق در بيضاي فارس تولد يافت. در سن ۱۴ سالگي براي تحصيل علم رهسپار بصره شد. وي در اواخر عمر خويش به زادگاهش فارس بازگشت. سيبويه كتابي در علم نحو به نام "الكتاب" شامل اعراب و علم تصريف، تصنيف كرد و علامات فتحه، ضمه، كسره و تنوين‌ها را براي زبان عربي به وجود آورد. اين كتاب قريب به پانصد و هفتاد باب است و براي اثبات مطالب آن در حدود ۱۰۵۰ شاهد از قرآن و اشعار عرب آمده‌است. سيبويه در علم نحو همان مقامي را دارست كه بوعلي سينا در فلسفه دارد. بيشتر مورخين تاريخ وفات وي را ۱۸۰يا ۱۹۰ ه. ق گفته‌اند، اما محل فوتش را شيراز نوشته‌اند. پس از درگذشتش او را در محله سنگ سياه شيراز به خاك سپردند.
حسين منصور حلاج
به درآويختن حلاج
از معروفترين عرفاي قرن سوم، نامش ابوعبداله الحسين بن منصور حلاج بود و كنيه او ابوالمغيث است. حلاج به سال ۲۳۴ ه. ق در قريه تور از توابع بيضاي فارس متولد شد. تا سن ۱۲ سالگي قرآن را حفظ كرد. نخستين استاد حلاج سهل تستري بود. پس از اينكه حلاج سهل تستري را ترك كرد، در سال ۲۶۲ به بغداد آمد و به حلقه ياران عمروبن عثمان مكي پيوست و گويند به دست وي خرقه تصوف پوشيد. پس از آن به صحبت جنيد بغدادي پيوست و لباس صوفيان پوشيد و با عده‌اي از بزرگان صوفيه بغداد مانند ابوالحسين نوري و ابن عطا آدمي و شبلي آشنا شد. به خاطر مسافرت‌هاي فراوان مريدان زيادي پيدا كرد، طوري كه در سفر دوم خود به مكه ۴۰۰ شاگرد او را همراهي مي‌كردند و در سفر به هندوستان بر اثر مواعظ وي عده‌اي به دين اسلام گرويدند. بعد از بازگشت از سومين سفر حج، عده‌اي از علما سخنان وي را كفر دانسته، او را تكفير كردند. بالاخره فقيهان و سياست مداران بر آن شدند تا فتواي قتل او را بدست آورند و آن فتوا را قاضي بزرگ بغداد ابن داوود اصفهاني صادر كرد.
بر اين اساس او را به جرم كفر و الحاد و ”اناالحق“ گويي‌اش زنداني نموده و سرانجام نزديك نوروز سال ۲۹۸ ه. ق برابر با ۹۲۲ ميلادي او را تازيانه زدند و به دار آويختند، آن‌گاه دست و پا و سرش را بريدند و پيكره‌اش را سوزاندند و خاكسترش را به دجله ريختند. ۵۰ اثر همچون طاسين‌الازل و الجواهر الاكبر والشجره الزيتونه النوريه از جمله آثار حلاج است.
ابن مقله بيضائي
نمونه‌اي خط ابن مقله
ابن مقله بيضائي از خوشنويسان، شاعران و دانشمندان بنام قرن چهارم‌هجري است.[۳۴] وي در هنر خوشنويسي به ابداع خطوط جديد از خط كوفي پرداخت و شش خط اختراع كرد، ثلث، توقيع، محقق، نسخ، ريحاني، رداع.[۳۵] در ابتدا به كار ديواني پرداخت و پس از آن چندين بار از جانب امير خليفه‌المقتدربالله و القادربالله به مقام وزارت رسيد و از آن مقام خلع شد. وي با برادرش، محمد، نزد پدر خود كه از مردم بيضاي فارس بود به فراگيري خط كوفي پرداخت. برخي منابع اختراع خط نسخ را به او نسبت داده‌اند. از آثار وي قرآني به خط كوفي، باقي است. به دستور القادر بالله دست راست وي را قطع نمودند، سرانجام نيز او را به قتل رسانيدند.[۳۶]
بابا ركن الدين شيرازي
مسعودبن عبدالله بيضاوي عالم و عارف بزرگ قرن هشتم هجري كه از اصلش از بيضاي فارس بود. تاريخ وفات وي بر اساس سنگ نوشتهٔ آرامگاهش۷۶۹هجري قمري حك شده‌است. وي در طريقت به سلسه سهرورديه انتساب داشت. در مذهب بابا ركن الدين اختلاف است برخي او راشيعه و برخي او را اهل تسنن شمرده‌اند. اما سنگ نوشته‌ها حاكي از شيعه بودن او است چنانكه از احترام و ارادت برخي از علماي بزرگ شيعه مانند شيخ بهايي و مجلسي اول و حاجي كلباسي به وي مي‌توان او را شيعه دانست. مهمترين اثار وي نصوص الخصوص في شرح الفصوصو شرحي بر فصوص الحكم ابن عربي به چاپ رسيده‌است. آثار مزبور نشان مي‌دهد بابا ركن الدين نخستين دانشمند وعارفي است كه در گورستان تخت فولاد دفن شده‌است.[۳۷]
قاضي بيضاوي
ناصرالدين عبدالله بيضاوي از قضات ودانشمندان قرن هفتم هجري است. قاضي بيضاوي در بيضا متولد شد و در شيراز به تحصيل علوم پرداخت. وي قبل از رفتن به تبريز مدتي در عهد اتابكان فارس در فارس مقام قاضي‌القضاتي داشت. بعداً به تبريز رفت و تا پايان عمر در آن شهر به تأليف و تدريس و امر قضاوت مشغول بود. بيضاوي معاصر با خواجه نصيرالدين طوسي و قطب‌الدين شيرازي و مصاحب و دوست آنان بود. در مورد سال وفات قاضي اختلاف هست. احتمالاً فوت او مابين سالهاي ۶۸۲ تا ۶۹۲ هجري قمري بوده‌است. كتاب انوار التنزيل و اسرار التاويل يا تفسير بيضاوي مهمترين تأليف اوست.[۳۸]
ابن سالبه بيضاوي
از شاگردان ابواسحاق كازروني بود[۳۹] و خرقه‌ي تصوف از دست ابوالحسن سيرواني پوشيد. او از مشايخ بزرگ صوفيه در فارس بود و در پارسايي نام دار بود.ابن سالبه معاصر ابوحيان توحيدي بود. از شيراز به هندوستان رفت و در آن كشور مدتي اقامت گزيد و چون بازگشت گوشه گيري اختيار كرد. گويند بهاالدوله‌ي ديلمي به خدمت او مي‌رفت و از شيخ مي‌خواست كه وي را پند دهد.[۴۰] هجويري مي‌گويد كه شيخ در تصوف افصح اللسان و در توحيد اوضح البيان بود. ابوالفتح عبدالسلام پسر وي بود. در بيضا درگذشت و در تل بيضاي فارس دفن شد. مزار وي اكنون زيارتگاه مردم بومي است.[۳۶][۴۱]
زبان
زبان مردم بيضا فارسي است.بيشتر كلمات شيرازي اصيل يافت مي شود.[نيازمند منبع]
دين
اسلام
جمعيت
ديگر
طايفه كَرَمي، از طوايف ايل باصري، در آن ساكن شده‌اند، و تيره‌هايي از لُرهاي مَمَسني در آن به سر مي‌برند.
در بيضا سه روستا به گويش لري و سه روستا به زبان تركي سخن مي گويند و ديگر روستاها به گويش ويژه ي بيضا حرف مي زنند .
اقتصاد
بيضا منطقه‌اي سرسبز خوش آب و هوا است و كشاورزي و دامپروري پررونقي دارد. محصولات مهم آن گندم، جو، بُنشن، انگور، سيب و تره بار است. پرورش دام (گوسفند، گاو و شتر) و زنبور عسل در آن رايج است. گليم بافي و قالي بافي از صنايع دستي آن به شمار مي‌آيد. قاليهاي آن با نقشهاي سالاري و محمدي صادر مي‌شود. در بيضا انگورهايي مي‌روييد كه هر دانه آن ده مثقال بود، و سيبهايي بود كه دور هريك از آن دو وجب بود. بيضا همچنين مار و عقرب و ساير حيوانات موذي داشت.[۴۲]
كشش‌ها
جاذبه‌هاي طبيعي
تپه و باغات شاه قطب الدين .چشمه حسين اباد. بهشت گمشده .چشمه هفت خان.جنگل بنوه.تنگ غوره دان.روستاي تل بيضا.
جاذبه‌هاي تاريخي
ترابري
مراكز آموزش عالي
دانشگاه آزاد بيضا
دانشگاه آزاد و دانشگاه پيام نور از جمله مراكز آموزش عالي بيضا هستند.
پيوند به بيرون
شهرداري بيضا
دانشگاه آزاد بيضا
دانشگاه پيام نور بيضا
پانويس
اطلس گيتاشناسي استانهاي ايران، تهران: ۱۳۸۳
پيرنيا، حسن. تاريخ ايران باستان، جلد چهارم
كتيبه زن هالو
اصطخري، ص ۱۴۳
فرصت شيرازي، ص ۳۳۶
اصطخري، ص ۱۲۶
ابن حوقل، ص ۲۸۱
حمدالله مستوفي، ص ۱۴۷
نوشته طبري، ج ۲، ص ۳۸
نولدكه، ص ۴۲ـ ۴۳
فسائي، ج ۱، ص ۱۷۳ـ۱۷۵
ابن سعد، ج ۵، ص ۴۵ـ ۴۶
طبري، ج ۵، ص ۱۳۷ـ ۱۳۸
ابن اثير، ج ۷، ص ۳۱۸
ابن اثير، ج ۸، ص ۵۴،۶۲
ابن اثير، ج ۸، ص ۶۹
ابن بلخي، ص ۱۲۸ـ ۱۲۹
ابن اثير، ج ۸، ص ۳۶۵
زركوب شيرازي، ص ۶۰
رشيدالدين فضل الله، ج ۱، ص ۶۵۹
فسائي، ج ۱، ص ۳۳۵
سايت رسمي شهرداري بيضا
ابن فقيه، ص ۲۰۲ـ۲۰۳
ابن خرداذبه، ص ۴۶ـ۴۷
فسائي، ج ۱، ص ۲۱۰
اصطخري، ص ۱۲۶ـ ۱۲۷
شهاوري شيرازي، ص ۷۲، ۹۳
ايران. وزارت دفاع. ادارة جغرافيائي ارتش، ج ۹۲، ص ۴۳۸
رزم آرا، ج ۷، ص ۵۱ ـ۵۲
كيهان، ص ۲۲۶
ايران. وزارت دفاع. ادارة جغرافيائي ارتش، ج ۹۲، ص ۴۰۴
ايران. وزارت دفاع. ادارة جغرافيائي ارتش، ج ۱۰۳، ص ۱۰۲
فسائي، ص ۱۸۱ـ۱۸۲
اطلس خط (۲۹۶ -۲۹۵)
پيدايش خط و خطاطان (۶۹ -۶۸)
اثرآفرينان (جلد اول-ششم)
كتاب تخت فولاد اصفهان
بزرگان نامي پارس، جلد اول، ص ۲۹۷
آثار عجم (۳۳۷)
شيرازنامه (۱۴۸)
دانشمندان و سخن سرايان فارس (۹۴ /۱)
قزويني، ص ۱۱۰
منابع
اطلس گيتاشناسي استانهاي ايران، تهران: ۱۳۸۳
پيرنيا، حسن. تاريخ ايران باستان، جلد چهارم
كتيبه كورش
فسائي، ص ۱۸۱ـ۱۸۲
اصطخري، ص ۱۴۳
فرصت شيرازي، ص ۳۳۶
اصطخري، ص ۱۲۶
ابن حوقل، ص ۲۸۱
حمدالله مستوفي، ص ۱۴۷
نوشته طبري، ج ۲، ص ۳۸
نولدكه، ص ۴۲ـ ۴۳
فسائي، ج ۱، ص ۱۷۳ـ۱۷۵
ابن سعد، ج ۵، ص ۴۵ـ ۴۶
طبري، ج ۵، ص ۱۳۷ـ ۱۳۸
ابن اثير، ج ۷، ص ۳۱۸
ابن اثير، ج ۸، ص ۵۴،۶۲
ابن اثير، ج ۸، ص ۶۹
ابن بلخي، ص ۱۲۸ـ ۱۲۹
ابن اثير، ج ۸، ص ۳۶۵
زركوب شيرازي، ص ۶۰
رشيدالدين فضل الله، ج ۱، ص ۶۵۹
قزويني، ص ۱۱۰
شهرداري بيضا
فسائي، ج ۱، ص ۳۳۵
شهاوري شيرازي، ص ۷۲، ۹۳
ابن فقيه، ص ۲۰۲ـ۲۰۳
ابن خرداذبه، ص ۴۶ـ۴۷
فسائي، ج ۱، ص ۲۱۰
اصطخري، ص ۱۴۳
اصطخري، ص ۱۲۶ـ ۱۲۷
ابن حوقل، ص ۲۶۶، ۲۷۲، ۲۸۱
ايران. وزارت دفاع. ادارة جغرافيائي ارتش، ج ۹۲، ص ۴۳۸
رزم آرا، ج ۷، ص ۵۱ ـ۵۲
كيهان، ص ۲۲۶
ايران. وزارت دفاع. ادارة جغرافيائي ارتش، ج ۹۲، ص ۴۰۴
ايران. وزارت دفاع. ادارة جغرافيائي ارتش، ج ۱۰۳، ص ۱۰۲
اثرآفرينان (جلد اول-ششم)
اطلس خط (۲۹۶ -۲۹۵)
پيدايش خط و خطاطان (۶۹ -۶۸)
كتاب تخت فولاد اصفهان
بزرگان نامي پارس، جلد اول، ص ۲۹۷
اثرآفرينان (جلد اول-ششم)
آثار عجم (۳۳۷)
دانشمندان و سخن سرايان فارس (۹۴ /۱)
شيرازنامه (۱۴۸)
برچسب:
،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۱۸:۱۷ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع:
شهرهاي خواهرخوانده
اراك با چهار شهر جهان خواهرخوانده است:
سال (ميلادي) كشور شهر خواهرخوانده
۲۰۰۷ صربستانصربستان نووي ساد[۲۴۸]
۲۰۰۸ قزاقستانقزاقستان قراغندي[۲۴۹]
۲۰۱۱ گرجستانگرجستان تفليس[۲۵۰]
۲۰۱۳ گرجستانگرجستان باتومي[۲۵۱]
جستارهاي وابسته
نشان درگاه درگاه اراك
فهرست شهرهاي ايران بر پايه جمعيت
فهرست شهرهاي داراي خواهرخوانده در ايران
اميركبير
فهرست اهالي منطقه اراك
يادداشت‌ها
به موجب مصوبه دولت و شوراي عالي شهرسازي، نقاط جمعيتي كرهرود و سنجان به شهر اراك الحاق شدند. جمعيت جديد حاصل از جمعيت سه شهر اراك، سنجان و كرهرود است.
به دليل كوچك بودن منطقه چهار (بافت تاريخي)، جمعيت اين منطقه از منطقه سه تفكيك نشده است.
پانويس
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۳۲.
دهگان، تاريخ اراك (جلد دوم)، ۱۰۳.
«نتايج سرشماري سال ۱۳۹۰ استان مركزي». وبگاه مركز آمار ايران، ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲.
«مصوبه شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران در خصوص الحاق نقاط جمعيتي سنجان و كرهرود به شهر اراك». مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي، ۹ مرداد ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲.
«بررسي و تحليل نظام شهري و نظام روستايي و عشايري استان مركزي». دفتر برنامه‌ريزي و بودجه استانداري استان مركزي، ۱۳ دسامبر ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۳ ارديبهشت ۱۳۹۲. بازبيني‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۳.
محتاط، سيماي اراك (جلد دوم، جامعه‌شناسي شهري، فرهنگ مردم)، ۶.
اسماعيل‌پور، استان‌شناسي مركزي، ۸۶.
«فرق مذهبي استان مركزي». ويكي اطلس فرهنگي ايران، ۳ آبان ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«جغرافياي جمعيتي بهائيان ايران و مازندران». پايگاه تحليلي خبري مازندران، ۷ تير ۱۳۸۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«نقشهٔ بافت‌هاي فرسودهٔ مصوب شهرها: مركزي». وبگاه شركت مادرتخصصي عمران و بهسازي شهري ايران، ۱۲ مه ۲۰۱۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۴ ژانويهٔ ۲۰۱۳.
«۱۵۰۰ هكتار به محدوده قانوني شهر اراك افزوده مي‌شود». روزنامه دنياي اقتصاد، ۱۷ اسفند ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۱.
«مشخصات اراك». پايگاه ملي نامهاي جغرافيايي ايران، ۲۷ دسامبر ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«آب و هواي شهرهاي استان مركزي». اداره كل هواشناسي استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۲۰ مهر ۱۳۹۱.
«اجراي طرح ملي همكد سازي با حذف كد بين شهري از شهرها و روستاهاي استان مركزي». وبگاه شركت مخابرات استان مركزي، ۲۷ دسامبر ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«محمد ابراهيم عباسي شهردار اراك شد». وبگاه خبرگزاري فارس، ۸ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«سوغات اراك». شوراي اسلامي شهر اراك، ۲۵ مرداد ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۱.
«ليست پلاك‌هاي خودروهاي ايران». بانك اطلاعاتي آكو. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
استادي، يادنامه آيت‌الله العظمي اراكي، ۸.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۳۲–۱۴.
عجم، اسناد نام خليج‌فارس، ميراثي كهن و جاودان، ۵۴ و ۵۵.
دهگان، تاريخ اراك (جلد دوم)، ۱۶۳.
سعيديان، سرزمين و مردم ايران، ۵۳.
خاكباز، خاندان محسني اراك شرح احوال و زندگي مرحوم آيت‌الله العظمي حاجي آقا محسن عراقي (اراكي)، ۱۳.
خاكباز، خاندان محسني اراك شرح احوال و زندگي مرحوم آيت‌الله العظمي حاجي آقا محسن عراقي (اراكي)، ۱۳.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۳۱.
صديق، كرج و عراق يا كره و اراك، ۱۴۳ و ۱۴۴.
دهگان، تاريخ اراك (جلد دوم)، ۱۰۳.
دهگان، تاريخ اراك (جلد دوم)، ۱۰۷.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۳۱.
خاكباز، خاندان محسني اراك شرح احوال و زندگي مرحوم آيت‌الله العظمي حاجي آقا محسن عراقي (اراكي)، ۱۳.
خاكباز، خاندان محسني اراك شرح احوال و زندگي مرحوم آيت‌الله العظمي حاجي آقا محسن عراقي (اراكي)، ۱۷.
علي يزدي پسند. پايان‌نامه تاريخ سياسي اجتماعي اقتصادي اراك (سلطان آباد) (از آغاز قاجار تا سال ۱۳۳۲ هجري شمسي). دانشگاه اصفهان، خرداد ۱۳۸۶. ۱۴۲.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۵.
يزدي‌پسند، پايان‌نامه تاريخ سياسي اجتماعي اقتصادي اراك (سلطان‌آباد) (از آغاز قاجار تا سال ۱۳۳۲ هجري خورشيدي)، ۳۹.
خزائلي، «مشروطه خواه عراق عجم»، ۷۸.
خزائلي، «مشروطه خواه عراق عجم»، ۷۸.
دهگان، تاريخ اراك (جلد دوم)، ۱۳۷.
فاضلي، فرهنگ و تحولات شهرنشيني اراك (ديدگاه انسان شناختي)، ۱۸۱.
«ARĀK». ايرانيكا. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
طيراني، جنگ جهاني دوم، قحطي و واكنش‌هاي مردمي در قبال آن، ۲۰.
طيراني، جنگ جهاني دوم، قحطي و واكنش‌هاي مردمي در قبال آن، ۲۱ و ۲۲.
«روايت انقلاب در اراك». پايگاه خبري مجنون آنلاين، ۱۱ بهمن ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۱.
«آمار شهدا بمباران شهرها». وبگاه تبيان، ۳۰ آذر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
«ناراحتي شديد از بمباران مراكز نفتي اراك: وضع دفاع ضدهوايي ما خوب نيست». پايگاه اطلاع‌رساني آيت‌الله هاشمي رفسنجاني، ۵ مرداد ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
«كارخانه كربلا شد». ماهنامه راهيان نور، ۵ مرداد ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
استادي، يادنامه آيت‌الله العظمي اراكي، ۸.
Bazin, Marcel. “GĪLĀN i. GEOGRAPHY AND ETHNOGRAPHY”. In Encyclopaedia Iranica. Archived from the original on 15 December 2012.
اميراحمديان، بهرام. «تقسيمات كشوري». در دانشنامه جهان اسلام. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
اميراحمديان، تقسيمات كشوري، ۱۰۱.
«كلان‌شهر هنوز تعريف مشخصي ندارد». وبگاه شبكه ايران، ۱۳ شهريور ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«هشتمين كلان‌شهر ايران مشخص شد». پايگاه خبري بولتن نيوز، ۱۸ فروردين ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«اراك به جمع كلانشهرهاي كشور پيوست». باشگاه مهندسان ايران، ۲۹ اكتبر ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
«شهر اراك». وبگاه شهرداري اراك، ۲۰ نوامبر ۲۰۱۲. بايگاني‌شده از اصلي.aspx نسخهٔ اصلي در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۹۱.
ملك حسيني، اثرات اقليم بر معماري سنتي و مدرن شهر اراك، ۱۳۷.
«شهرستان اراك». وب گاه تبيان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
«Weather Information for Arak». world weather information service، ۱۳ مارس ۲۰۱۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۴ آذر ۱۳۹۱.
«سيماي طبيعي استان، كوه‌ها». اداره كل حفاظت محيط زيست استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۰ مهر ۱۳۹۱.
«استان مركزي؛ سرزمين غارها/ از غار قنديلي تا آثار ۷۰ ميليون ساله». پايگاه خبري انتخاب، ۲ فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۱.
«يادمان شهداي گمنام نورالشهدا اراك تكميل مي‌شود». وبگاه خبرگزاري فارس، ۱۶ آبان ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۱.
«ناهمواري‌هاي استان مركزي». ويكي اطلس فرهنگي ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۰ مهر ۱۳۹۱.
«منابع آب استان مركزي». اداره كل منابع طبيعي و آب‌خيزداري استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
«۸۵ درصد از پروژهٔ فاضلاب شهر اراك به اتمام رسيده‌است». وبگاه خبرگزاري دانشجويان ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
پاشايي، كويرهاي ايران و خصوصيات ژئومورفولوژيكي و پالئوكليماتولوژي آن، ۴۹.
فريدون قديمي عروس محله. «بررسي پالئوجغرافي و جغرافياي حوضه آبريز ميقان اراك». مجله حوضه آبريز. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
مهندسين مشاور زيستا، طرح مطالعاتي ساماندهي و بهسازي سكونتگاه‌هاي غيررسمي اراك، ۲۳.
«گزارش فوج زمين‌لرزه‌هاي دي و بهمن ۹۰، شهرهاي اراك و آشتيان». مركز بين‌المللي زلزله‌شناسي، ۳ بهمن ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
سعيدي، دائرةالمعارف بزرگ اسلامي (جلد هفتم)، ۴۱۷–۴۲۰.
«جمعيت شهرهاي استان مركزي از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵». وبگاه مركز آمار ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«نتايج سرشماري سال ۱۳۸۵ به تفكيك استان». وبگاه مركز آمار ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«نتايج سرشماري سال ۱۳۹۰». مركز آمار ايران، ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲.
«جمعيت شهرستانها و خانوار كشور سال ۱۳۹۰». مركز آمار ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۲۴ آذر ۱۳۹۱.
«اراك». وبگاه مرجع شهرهاي ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۱ آذر ۱۳۹۱.
شيعه، با شهر و منطقه در ايران، ۱۵۵.
محتاط، سيماي اراك (جلد دوم، جامعه‌شناسي شهري، فرهنگ مردم)، ۶.
«پيشينه تاريخي كليميان اراك». انجمن كليميان تهران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
ملكي، نگاهي اجمالي بر حوزه‌هاي انتخاباتي ارمنيان در مجلس شوراي اسلامي، ۶.
ذبيحي، تاريخ اجتماعي اراك (احزاب - مطبوعات - شخصيت‌ها) از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامي، ۱۱۴.
«آيين عيد پاك ارامنه استان مركزي روز يكشنبه در كليساي مسروپ مقدس اراك برگزار شد». پايگاه خبري مركزي ديلي، ۱۶ فروردين ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۱.
http://www.armeniacis.com/برچسب‌ها/ارمني-هاي-اراك ايرانيان ارمنستان. ارمني‌هاي اراك.
«مشاهير و مفاخر اراك». وبگاه شهرداري اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
«مشاهير». پايگاه خبري ملك اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۱.
«توسعه صنعتي؛ اوج استقلال، مهندسان داخلي جايگزين مستشاران خارجي». وبگاه خبرگزاري مهر، ۲۰ اسفند ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۱ آذر ۱۳۹۱.
«بي رمقي صنايع مادر در اراك». وبگاه هفته‌نامه وقايع استان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«گردشگري صنعتي ظرفيت مغفول مانده استان مركزي». وبگاه خبرگزاري مهر، ۱۰ ارديبهشت ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳.
«دوذوقه در شهر آهن و فولاد». جم جم آنلاين، ۱۰ خرداد ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«توسعه صنعتي؛ اوج استقلال، مهندسان داخلي جايگزين مستشاران خارجي». خبرگزاري مهر، ۲۰ اسفند ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۱ آذر ۱۳۹۱.
صادق زيباكلام. «هويدا قرباني فرهنگ كيش شخصيت حكومتي در ايران». وبگاه تاريخ ايراني، ۱۶ فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۵ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۰۵ ژانويه ۲۰۱۴.
«تصميم متخذه كميسيون برنامه مجلسين راجع به اصول و هدفهاي برنامه عمراني چهارم كشور». وبگاه مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي، ۱۸ ژوئن ۲۰۱۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۵ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۵ دي ۱۳۹۲.
اسماعيل‌پور، استان‌شناسي مركزي، ۸۳.
«شمش آلومينيوم به ۹۱۰ هزار تن مي‌رسد». وبگاه اخبار فلزات، ۶ آبان ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۱ آذر ۱۳۹۱.
«واگن پارس نخستين توليدكننده لكوموتيو در كشور است». باشگاه خبرنگاران، ۱۲ مرداد ۱۳۹۱. بازبيني‌شده در بيست و دوم ديماه 1392.
«اولين كارخانه لوكوموتيو سازي ايران در اراك، سرمايه‌اي كه همچنان خاك مي‌خورد». باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۶ مرداد ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۲۱ آذر ۱۳۹۱.
«تنها كارخانه كمباين سازي ايران را منحل نكنيد». پايگاه خبري مركزي ديلي، ۵ شهريور ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۲۱ آذر ۱۳۹۱.
«شركت آونگان اراك در آستانه توليد قرار گرفت». وبگاه خبرگزاري جمهوري اسلامي، ۲۴ بهمن ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۱ آذر ۱۳۹۱.
«بهره‌برداري از بزرگترين آزمايشگاه سازه‌هاي انتقال نيرو جهان در ايران». روزنامه اطلاعات، ۱۸ آذر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۱ آذر ۱۳۹۱.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۴۵۳.
«طرح جديد ايرالكو يكي از مدرنترين طرح‌هاي توليد آلومينيوم». پايگاه خبري بورس نيوز، ۱ ارديبهشت ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴.
«توليد ۱۰۹ هزار تن آلومينيوم در كارخانه آلومينيوم‌سازي اراك». وبگاه خبري آفتاب، ۷ مهر ۱۳۸۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۵ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۵ دي ۱۳۹۲.
«اولين كارخانه لوكوموتيو سازي ايران در اراك/ سرمايه‌اي كه همچنان خاك مي‌خورد». باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۶ مرداد ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴.
«استان مركزي، مركز صنعت ريلي ايران، بدون گمرك ريلي». پايگاه خبري تين نيوز، ۱۶ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴.
«تنها كارخانه كمباين سازي ايران را منحل نكنيد». پايگاه خبري مركزي ديلي، ۵ شهريور ۱۳۹۱. بازبيني‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۱.
«شركت هپكو اراك». وبگاه صدا و سيماي استان مركزي، ۱۹ شهريور ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۱۳.
«تاريخچه شركت ماشين سازي اراك». وبگاه شركت ماشين‌سازي اراك، ۱۵ بهمن ۱۳۸۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
«نقدينگي مشكل اساسي كارخانجات صنعتي اراك». وبگاه خبري تابناك، ۱۲ شهريور ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«بي رمقي صنايع مادر در اراك». وبگاه هفته‌نامه وقايع استان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«تعديل نيرو و بحران كارگري در انتظار صنايع». وبگاه همشهري آنلاين، ۲۷ آبان ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«صنايع اراك در آستانه ورشكستگي است». وبگاه خبري خراسان نيوز، ۸ بهمن ۱۳۸۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۲ دي ۱۳۹۲.
شيعه، هنر شهرسازي در بافت قديم شهري اراك، ۳۶.
«طرح تخفيف عوارض صدور پروانه در اراك تا ۲۷ اسفند ماه تمديد شد». وبگاه خبرگزاري فارس. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«صدور پروانه ساخت در اراك الكترونيكي شد». روزنامه دنياي اقتصاد. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«تشكيلات شهرداري در حد و اندازه مردم اراك نيست». هفته نامه عطر ياس، ۲۵ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«تعداد مؤسسات درماني فعال و تختهاي موجود در آنها بر حسب وضعيت حقوقي». سالنامه آماري استان مركزي ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«سالنامه آماري دانشگاه علوم پزشكي استان مركزي ۱۳۹۰». دانشگاه علوم پزشكي استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴.
«فضاي درماني بيماران سرطاني در استان مركزي نيازمند توسعه است». پايگاه خبري مركزي‌ديلي، ۵ بهمن ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«سالنامه آماري دانشگاه علوم پزشكي استان مركزي ۱۳۹۰». دانشگاه علوم پزشكي استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«ليست بيمارستان‌ها». وبگاه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، ۱۲ ژوئن ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۱ دي ۱۳۹۲.
«سرطان و ام‌اس هديه شهر صنعتي به اراك». وبگاه همشهري آنلاين، ۲۲ شهريور ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«اعتراض اراكي‌ها به آلودگي هوا وارد هجدهمين هفته شد». روزنامه بهار. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«اراك، شهر بي‌هوا!». وبگاه سلامت نيوز، ۲۲ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«تاريخچه». شركت توزيع برق استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۵ دي ۱۳۹۲.
«آمار شركت توزيع نيروي برق استان مركزي». شركت توزيع برق استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۵ دي ۱۳۹۲.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۳۷۴ و ۳۷۵.
«طلسم آبگيري سد كمال صالح شكسته شد». وبگاه خبرگزاري فارس، ۱۹ ارديبهشت ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۵ شهريور ۱۳۹۱.
«نامجو: 37 درصد كشور تحت پوشش شبكه فاضلاب است». وبگاه خبرگزاري جمهوري اسلامي، ۲۳ تير ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
«تعداد شهرها روستاهاي گازرساني شده و تعداد انواع انشعاب، تعداد مصرف‌كننده و مقدار مصرف گاز طبيعي». وبگاه مركز آمار ايران، ۷ فوريه ۲۰۱۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
وكيلي تبريزي، تاريخ عراق (اراك)، ۴۰۷.
«كارآموزي در شركت مخابرات استان مركزي». وبگاه ويكي پروژه، ۰۸ مارس ۲۰۱۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
«تلفنهاي ثابت و همراه». وبگاه مركز آمار ايران، ۷ فوريه ۲۰۱۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
«احداث كمربند سبز، نياز ضروري شهر اراك». سازمان پاركها و فضاي سبز اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«انتقاد از بي‌توجهي صنايع براي ايجاد فضاي سبز». روزنامه دنياي اقتصاد. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«سرانه فضاي سبز هر شهروند اراكي به ۳۰ مترمربع افزايش پيدا مي‌كند». خبرگزاري فارس نيوز، ۲۱ شهريور ۱۳۸۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«سرانه فضاي سبز در اراك براي هر نفر ۲۰ متر است». وبگاه خبرگزاري دانشجويان ايران، ۱۷ خرداد ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
««شهربازي و پارك لاله» اراك در روزهاي تعطيل پذيراي ۲۰ هزار گردشگر است.». وبگاه خبرگزاري ميراث فرهنگي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«بي‌نظيرترين شهربازي خاورميانه در اراك». پايگاه خبري مركزي ديلي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
«افتتاح فاز اول شهربازي و پارك آبي در استان مركزي با مشاركت بانك ملي». وبگاه بانك ملي ايران، ۴ مهر ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۲۵ آذر ۱۳۹۱.
«بازرسي شهربازي‌ها در استان مركزي انجام شد». وبگاه مؤسسه استاندارد ايران، ۳ آبان ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۲۵ آذر ۱۳۹۱.
«۴۴گونه جانوري پارك وحش اراك گنجينه‌اي غني در تنوع زيستي است». وبگاه خبرگزاري جمهوري اسلامي، ۴ خرداد۱۳۹۰. بازبيني‌شده در ۲۵ آذر ۱۳۹۱.
«بازار اراك، معماري فاخر عصر قاجار». جام جم، 20 اسفند 1392. بازبيني‌شده در 27 ارديبهشت 1395.
«مراكز مهم تجاري». پايگاه اطلاع‌رساني شهرهاي استان مركزي، 18 شهريور 1391. بازبيني‌شده در 27 ارديبهشت 1395.
«بهره‌برداري از 6 پروژه بزرگ شهري به مناسبت دهه مبارك فجر». شهرداري اراك.
«هواي اراك را داشته باشيد». همشهري آنلاين. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
«فكر مي‌كنيد تهران چندمين شهر آلوده ايران و جهان است؟». وب گاه خبري خبرآنلاين، ۲ بهمن ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
«هواي اراك از تهران آلوده تر است». وبگاه اراك شهر اريكه‌هاي ماندگار. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«طرح جامع كاهش آلودگي هواي شهر اراك». وبگاه مركز پژوهشهاي مجلس، ۱۶شهريور ۱۳۸۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۱.
«اراك رتبه برتر مقابله با آلودگي هوا را در ميان كلانشهرها كسب كرد». پورتال وزارت كشور، ۱۳ آذر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۱.
«بيانيه رسمي شوراهاي اسلامي شهرهاي اراك، سنجان و كرهرود». شوراي شهر اراك، ۳۰فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۱.
«فاتحه اجراي طرح جامع كاهش آلودگي هواي اراك بايد خوانده شود». هفته نامه وقايع استان، ۲۹ آبان ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۱.
«اعتراضات زيست‌محيطي در ايران شهر به شهر مي‌چرخد». وبگاه شرق پارسي، ۱ نوامبر ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«هواي اراك را داشته باشيد». وبگاه همشهري آنلاين، ۲ اسفند ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«81 روز از ايام سال 91 هواي شهر اراك ناسالم بوده است.». وبگاه صداوسيماي استان مركزي، ۱ فروردين ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«اراك 68 روز هواي ناسالم و در وضعيت هشدار داشته است». وبگاه فارس نيوز، ۲ مرداد ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
«خطر تابش اشعه فرابنفش سبب تعطيلي زود هنگام ادارات در اراك شد». وبگاه خبرگزاري جمهوري اسلامي، ۲۸ خرداد ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۶ دي ۱۳۹۲.
مجيد نيك‌عهد. «اجراي طرح جامع ترافيك اراك در ابهام». روزنامه دنياي اقتصاد، ۱۵ فروردين ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«به ازاي هر 4 نفر يك خودرو در اراك وجود دارد». وبگاه خبرگزاري كار ايران، ۳۰ تير ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
«آيا بزرگراه اميركبير مشكل ترافيك را حل مي‌كند؟». پايگاه خبري برداشت نيوز، ۶ شهريور ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
«طرح جامع ترافيك اراك ۶ ساله شد». وبگاه خبرگزاري تابناك، ۱۳ مرداد ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳.
«اراك؛ چهارمين شهر گران ايران». پايگاه خبري و تحليلي استان مركزي، ۱۳ بهمن ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«تهران گران‌ترين و ايلام ارزان‌ترين شهرهاي ايران». البرز نيوز، ۵ ارديبهشت ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۱.
«گراني مسكن در اراك». روزنامه دنياي اقتصاد، ۱۹ دي ۱۳۸۵. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۳ آذر۱۳۹۱.
«از اجاره‌هاي چند ميليوني مغازه‌ها تا تعطيلي بازار اراك». مركزي ديلي، ۲۱ مرداد ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۱.
«باورهاي ايرانيان قديم دربارهٔ زنان و كودكان». وبگاه بيتوته. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«بررسي باورهاي فولكلوريك مردم شهر اراك از ديدگاه مردم شناختي». آفتاب، ۷ ارديبهشت ۱۳۸۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۵ دي ۱۳۹۱.
نيك‌فام، دو آيين نمايشي كهن در اراك، ۳۳–۳۴.
«ازدواج». پايگاه اطلاع‌رساني شهرهاي استان مركزي، ۲ مهر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۲ دي ۱۳۹۲.
«عزاداري». پايگاه اطلاع‌رساني شهرهاي استان مركزي، ۲ مهر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۲ دي ۱۳۹۲.
«بازار اراك ميزبان آئين‌هاي عزاداري». وبگاه خبرگزاري مهرنيوز، ۲۱ آبان ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۲ دي ۱۳۹۲.
«اطلاعاتي دربارهٔ تاريخچه شهر اراك». پايگاه خبري مركزي ديلي، ۸ آذر ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۶ شهريور ۱۳۹۱.
سيعد رجبي فروتن. «برگي از تاريخ سينماي ايران». وبگاه روزانه‌هاي سينمايي، ۲۰ شهريور ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۱ دي ۱۳۹۲.
«بزرگترين سينماي كشور به مركز فرهنگي تبديل شد». پايگاه خبري رسانه قانون، ۲۱ شهريور ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۶ شهريور ۱۳۹۱.
«سينما، مكاني فراموش شده در شهر صنعتي اراك». پايگاه اطلاع‌رساني دكتر محسن رضايي، ۹ مرداد ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۶ شهريور ۱۳۹۱.
همايون فرخ، تاريخچه كتابخانه‌هاي ايران از صدر اسلام تا عصر كنوني، ۱۸۱.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۳۲۵.
«ليست كتابخانه‌هاي استان مركزي». نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۵ دي ۱۳۹۱.
«ليست كتابخانه‌هاي عمومي كشور». وبگاه نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور، ۱۰ آوريل ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
«معرفي اراك». شهرداري اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«مدرسه سپهداري، اراك مهد پرورش بزرگان علوم ديني است». وبگاه خبرگزاري جمهوري اسلامي، ۹ فروردين ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از -اراك-مهد-پرورش-بزرگان-علوم-ديني-است/فرهنگي/ نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۷ آبان ۱۳۹۱.
«حمام و موزهٔ چهار فصل اراك». وبگاه ايران ديدار. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«منزل حسن‌پور». وبگاه صداوسيماي استان مركزي، ۸ مهر ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۷ شهريور ۱۳۹۱.
رحم‌دل، سيماي ميراث فرهنگي استان مركزي، ۱۲۲ و ۱۲۳.
«قلعه حاج وكيل». تبيان، ۷شهريور۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲ آذر ۱۳۹۱.
«منطقه شكار ممنوع تالاب ميقان اراك». سازمان حفاظت از محيط زيست استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۱.
«آشنايي با تالاب ميقان». وبگاه همشهري آنلاين، ۲۰ فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۱.
«اجراي طرح مجموعه گردشگري دره گردو اراك». وبگاه ميراث آريا، ۲۵ آذر ۱۳۸۹. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۱.
«تخت سادات يكي از مناطق زيباي گردشگري استان مركزي». وبگاه باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۲ فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۱.
«آشنايي با بقعه متبركه امامزادگان عبدا… (ع) و آمنه خاتون (ع) اراك». پايگاه فرهنگي هنري انارك، ۵ آبان ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۷ آبان ۱۳۹۱.
«دربارهٔ امامزاده». وبگاه آستان مقدس امامزاده محمدعابد. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۷ آبان ۱۳۹۱.
«طرح بهسازي آرامستان قديمي اراك». پايگاه خبري مركزي ديلي، ۱۶ آبان ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۹ دي ۱۳۹۲.
رحم‌دل، سيماي ميراث فرهنگي استان مركزي، ۱۱۸.
«معرفي شهر اراك». وبگاه اطلاعات شهري اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۱.
«آمادگي موزه‌هاي استان مركزي در تعطيلات تابستان». وبگاه خبرگزاري برنا، ۱۸ تير ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۱ دي ۱۳۹۲.
«عمليات اجرايي پروژه موزه بزرگ اراك آغاز شد». وبگاه خبرگزاري فارس، ۲۰ مهر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۸ آبان ۱۳۹۱.
«موزه دفاع مقدس اراك به دليل بي مهري مسئولين نيمه كاره رها شد». پابگاه خبري برداشت نيوز، ۳۱ فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۸ آبان ۱۳۹۱.
«گزيده رشته‌هاي صنايع دستي استان مركزي به تفكيك شهرستان-سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان مركزي». اداره كل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۱.
«صنايع دستي استان مركزي». وبگاه خبري آفتاب، ۶ شهريور ۱۳۸۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
اسدالله عبدلي‌آشتياني. «اسناد اراك (عراق ـ سلطان‌آباد)؛ در دوره‌هاي دوم تا پنجم مجلس شوراي ملّي». مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۲۵ آذر ۱۳۹۱.
«ARĀK». ايرانيكا. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
«هتل‌هاي اراك». اداره كل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۱.
«معرفي شهر اراك». وبگاه اطلاعات شهري اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۹ آبان ۱۳۹۱.
«تتالي». مجله آشپزي آنلاين، ۱۵ آذر ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
«آشنايي با روش تهيه آبگوشت كشك – غذاي محلي شهر اراك». وبگاه همشهري آنلاين، ۱۲ مهر ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
«آبگوشت دوغ‌دار». پايگاه خبري ملك اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
«غذاهايي كه بوي خير مي‌دهند/ چرخي در غذاهاي خوشمزه سنتي ايران». وبگاه خبرگزاري مهر، ۶ آبان ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
«آش‌هاي محلي استان مركزي». وبگاه تبيان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
«غذاهايي كه بوي خير مي‌دهند/ چرخي در غذاهاي خوشمزه سنتي ايران». وبگاه خبرگزاري مهر، ۶ آبان ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
«آش‌هاي محلي استان مركزي». وبگاه تبيان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
«آش‌هاي مصطفي (اراك)». وبگاه تبيان، ۱ اسفند ۱۳۸۸. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
«شفته اراكي». وبگاه خبري آفتاب، ۲۶ خرداد ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
«آزادراه قم-سلفچگان-اراك چهار خطه مي‌شود». وبگاه خبرگزاري فارس، ۱۴ ارديبهشت ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۱.
«آزادراه اراك-خرم‌آباد احداث مي‌شود». پايگاه خبري تابناك، ۱۰ ارديبهشت ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۱.
«وبگاه مسافت شهرهاي ايران». پايگاه اطلاعاتي ايرانگردي و جهانگردي، ۳ دي ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۳ دي ۱۳۹۱.
http://www.tishineh.com/tourdistance/11-300-11-211/فاصله-اراك-تا-ملاير
«اما واگرهاي فرودگاه بين‌المللي اراك». روزنامه ابتكار. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴.
«نخستين پرواز فرودگاه اراك پس از ۲ سال وقفه». پايگاه خبري عصر ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲.
«پروازهاي فرودگاه اراك از سر گرفته مي‌شود». وبگاه خبرگزاري تين نيوز، ۲ خرداد ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴.
«دربارهٔ راه آهن اراك». اداره كل راه آهن اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۹۱.
«احداث راه‌آهن اراك ملاير ۱۲۵۰ ميليارد ريال هزينه دربرداشت». وبگاه خبرگزاري فارس، ۱۴ مهر ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۹۱.
«راه آهن اراك - اصفهان احداث مي‌شود». وبگاه خبرگزاري مهر، ۳ خرداد۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۹۱.
«پايانه‌هاي مسافربري شهر اراك». سازمان پايانه‌هاي مسافربري شهرداري اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۲۰ دي ۱۳۹۱.
«گزارش اقدامات و عملكرد سازمان تاكسيراني شهرداري اراك در سال 91». وبگاه شهرداري اراك، ۲۸ اسفند ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۱ دي ۱۳۹۲.
«۱۶۵ اتوبوس كولر دار به ناوگان اتوبوسراني اراك پيوست». روزنامه كيهان. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«بازديد اعضاي شوراي اسلامي شهر و معاونت خدمات شهري شهرداري اراك از سازمان اتوبوسراني». وبگاه شهرداري اراك، ۲۹ تير ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۱ دي ۱۳۹۲.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۲۸۳.
«دانش آموزان و كاركنان آموزشي، دفتري و اداري كليه دوره‌هاي تحصيلي». وبگاه مركز آمار ايران، ۱۱ مارس ۲۰۱۳. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۱۱ دي ۱۳۹۲.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۲۸۸.
معاونت آمار و اطلاعات، اطلس جامع آموزش عالي استان مركزي، ۷۰.
«پيشينه دانشگاه آزاد اسلامي اراك». دانشگاه آزاد اسلامي واحد اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۵ آذر ۱۳۹۱.
«اولين دانشگاه دولتي محلات مهرماه دانشجو مي‌پذيرد». مركزي ديلي، ۹ شهريور ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱۵ آذر ۱۳۹۱.
رضا استادي. «يادنامه آيت‌الله العظمي اراكي». مركز تعليمات اسلامي واشينگتن. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲۲ دسامبر۲۰۱۲. بازبيني‌شده در ۱ دي ۱۳۹۱.
«حوزه علميه اراك؛ از حجره امام تا بزرگترين حوزه غرب كشور». وبگاه جماران، ۲۹ فروردين ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«مفاخر علمي استان، ظرفيت بالقوه توليد آثار فاخر». ويژه نامه قاب كوچك روزنامه جام جم، ۴ تير ۱۳۹۰. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«صداوسيماي مركز اراك». وبگاه معاونت امور استانها. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«راديو صداي صنعت». وبگاه خبرگزاري مهر. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
محتاط، سيماي اراك (جامعه‌شناسي شهري)، ۳۲۳.
كسروي، تاريخ مشروطه ايران، ۱۸۲.
رجبي‌فروتن، تاريخچه مطبوعات محلي استان مركزي، ۱۴.
«نشريه‌هاي استان مركزي». خانه مطبوعات استاني. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«تيم هندبال هپكوي اراك در اغما». وبگاه هفته‌نامه عطر ياس، ۲۶ بهمن ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«استاندار مركزي بر ضرورت حمايت صنايع از ورزش تأكيد كرد». وبگاه خبرگزاري جمهوري اسلامي، ۳۰ مهر ۱۳۹۲. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«ضعف استان مركزي نداشتن باشگاه‌هاي حرفه‌اي است». اداره ورزش و جوانان استان مركزي، ۲۸ ارديبهشت ۱۳۹۱. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«تيم فوتبال همياري به شهرداري اراك پيوست». شهرداري اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«پيروزي شهرداري اراك مقابل دانشگاه آزاد». خبرگزاري فارس، ۲۰ اسفند ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۰ مه ۲۰۱۶. بازبيني‌شده در {{جا:تاريخ}}.
«شهرداري اراك قهرمان ليگ دسته يك واليبال». ورزش ۳، ۲۰ اسفند ۱۳۹۴. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۰ مه ۲۰۱۶. بازبيني‌شده در {{جا:تاريخ}}.
«باشگاه‌هاي استان». اداره كل ورزش و جوانان استان مركزي. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«جزئيات افتتاح پروژه‌هاي شهرداري اراك». شهرداري اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«ورزشگاه اراك نياز دو ديدار پياپي فوتبال را برآورده مي‌كند». وبگاه خبرگزاري فارس. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳.
«اماكن ورزشي استان مركزي». ويكي اطلس فرهنگي ايران. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۲ ژانويه ۲۰۱۴. بازبيني‌شده در ۴ دي ۱۳۹۲.
«اختصاص دو ميليارد ريال به دهكده المپيك اراك». آرشيو وب فارسي واضح، ۱۹تير۱۳۸۷. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۱۱ ژانويه ۲۰۱۳. بازبيني‌شده در ۱۶ شهريور ۱۳۹۱.
«اراك و نووي ساد خواهرخوانده شدند». روزنامه دنياي اقتصاد، ۲۷ ارديبهشت ۱۳۸۶. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳.
«اراك ايران و كاراگانداي قزاقستان خواهرخوانده شدند». وبگاه خبرگزاري آريا. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳.
«اراك و تفليس خواهرخوانده مي‌شوند». بنياد مطالعات قفقاز. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۹ ژانويه ۲۰۱۳.
«ايجاد روابط خواهرخواندگي بين اراك و باتومي». شهرداري اراك. بايگاني‌شده از نسخهٔ اصلي در ۰۷ ژوئن ۲۰۱۳.
منابع
اميراحمديان، بهرام. تقسيمات كشوري. چاپ اول. تهران: دفتر پژوهشهاي فرهنگي، ۱۳۸۳. شابك ۹۸۴-۳۷۹-۰۰۷-x.
استادي، رضا. يادنامه آيت‌الله العظمي اراكي. چاپ اول. اراك: انجمن علمي، فرهنگي و هنري استان مركزي، ۱۳۷۵.
اسماعيل‌پور، فاطمه. استان‌شناسي مركزي. چاپ سوم. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۹۱. شابك ۲-۱۹۴۶-۰۵-۹۶۴-۹.
پاشايي، عباس. كويرهاي ايران و خصوصيات ژئومورفولوژيكي و پالئوكليماتولوژي آن. چاپ اول. تهران: سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، ۱۳۸۱. شابك ۹۷۸–۹۶۴–۶۳۸۳–۷۳–۹.
خاكباز، علي‌اكبر. خاندان محسني اراك شرح احوال و زندگي مرحوم آيت‌الله العظمي حاجي آقا محسن عراقي (اراكي). چاپ اول. تهران: مولف، ۱۳۷۱.
خزائلي، عليرضا. «مشروطه خواه عراق عجم». زمانه، ش. ۵۲ (دي ۱۳۸۵).
دهگان، ابراهيم. تاريخ اراك (جلد دوم)؛ از بدو ظهور دولت صفوي تا سفر ناصرالدين شاه به صفحات اراك. چاپ اول. تهران: زرين و سيمين، ۱۳۸۳. شابك ۹۶۴–۷۶۷۹–۰۹–۲.
ذبيحي، مرتضي. تاريخ اجتماعي اراك (احزاب - مطبوعات - شخصيت‌ها) از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامي (۱۲۸۵–۱۳۵۷). چاپ اول. اراك: پيام ديگر، ۱۳۸۱. شابك ۹۶۴–۹۲۵۷۱–۷–۹.
رجبي‌فروتن، سعيد. «تاريخچه مطبوعات محلي استان مركزي». فرهنگ اصفهان، ش. ۱۴ (۱۳۷۹).
رحم‌دل، محمد. سيماي ميراث فرهنگي استان مركزي. چاپ اول. تهران: توليدات فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي كشور، ۱۳۸۳. شابك ۹۶۴–۷۴۳۸–۹۷–۱.
سعيدي، عباس. دائرةالمعارف بزرگ اسلامي (جلد هفتم). تهران: مركز پژوهشهاي ايراني و اسلامي، ۱۳۷۵.
سعيديان، عبدالحسين. سرزمين و مردم ايران، مردم‌شناسي و آداب و رسوم اقوام ايراني. چاپ چهارم. تهران: علم و زندگي،
برچسب: ،
ادامه مطلب
بازدید:
+ نوشته شده:
۲۱ مرداد ۱۳۹۶ساعت:
۰۸:۱۷:۳۵ توسط:آژانس هواپيمايي موضوع: